Jerusalem Post’ta, Seth J. Frantzman imzasıyla yayınlanan iki makalede, ABD’nin bölgedeki hegamonik gücünü yitirmesiyle birlikte Rusya, Türkiye, İran ve İsrail üzere ülkelerin krizlerde daha aktif rol üstlenmeye başladığının altı çizildi. Frantzman’e nazaran, Azerbaycan-Ermenistan çatışması; Türkiye ve İran’ın bölgedeki stratejik maksatları münasebetiyle İsrail tarafından, ‘endişe verici bir gelişme’ olarak kabul ediliyor.
Frantzman, Rusya’nın şimdi çatışmaya dahil olmadığını, lakin ‘Ermenistan’a bir adım daha yakın duran’ bir arabulucu imajı verdiğini, Türkiye’nin ise bilakis, faal bir biçimde Azerbaycan’ın yanında yer aldığını belirtiyor.
İşte, makalelerden satırbaşları:
TÜRKİYE VE RUSYA
Ankara oyuna fiili olarak dahil olursa, Rusya (arzu ettiği arabulucu rolü gereği) Türkiye ile mutabakatın yollarını arayabilir. Astana, Soçi ve Libya’daki diplomatik yaklaşımlarına bakarsak bunun bir tıp Rus modeli olduğunu söyleyebiliriz. Türkiye ile hem uyuşmazlık içindeler, hem de müzakere masasında oturuyorlar. Öncelikli gayeleri ise Batılı güçleri bölgeden çıkarmak…
İRAN, TÜRKİYE VE AZERBAYCAN
İran da, Kafkasya coğrafyasını dikkatle takip eden oyunculardan biri. Bir müddettir Azerbaycan’la yeni bir demiryolu projesi yürütüyor. İran’ın temel amacı de Rusya ile örtüşüyor: Çok kutuplu bir dünya yaratma dileğinde, Çin ve Rusya ile daha yakın bağlar kurmak…
Bu hedef, bir tarafıyla Türkiye’nin de ilgisini çekebilir, çünkü İran ve Türkiye görece sıcak alakalara sahip. Üstelik İran, (Güney Azerbaycan’da yaşayan) önemli bir Azerbaycan Türkü nufusuna sahip ve vatandaşlarının oluşabilecek beklenen bir istikrarsızlığa nasıl reaksiyon vereceğini kestiremiyor.
ABD VE AB
ABD artık 1990’larda olduğu üzere savaşları durdurmayı umursamıyor üzere görünüyor, bu da Moskova, Tahran, Ankara ve başka ülkelerin Kafkasya’daki çatışmalarda büyük rol oynayacağı manasına geliyor.
Avrupa Birliği artık manalı bir rol oynamıyor ve bölgedeki birden fazla ülke, Avrupa ülkelerinin ekseriyetle kuru demeçler verip bildiriler yayınladıklarını, bunun dışında da pek bir şey yapmadıklarını düşünüyor. AB’ye yönelik bu kanı Suriye, Libya, Doğu Akdeniz krizleri ve son olarak Belarus hadiselerinde kuvvetlendi.
TÜRKİYE, İSRAİL, AZERBAYCAN
İsrail ve Azerbaycan, uzun yıllardır yakın bağlara sahip. İsrail’in en yetenekli diplomatlarından biri olan George Deek, İsrail’in Azerbaycan’daki yeni büyükelçisi olarak misyon yapıyor. Telaviv ayrıyeten Bakü ile savunma ticareti yürütüyor. Azerbaycan Müslüman bir ülke ve İsrail’e en açık ülkelerden biri, lakin bu alakalar epey karmaşık bir boyutta. İsrail’in Ermenistan ile Azerbaycan ortasındaki çatışmalarda tarihi bir çıkarı yok. İsrail için sorun, bölgede kendi çıkarlarına yönelik en büyük tehlike olarak gördüğü ülke olan Türkiye.
Ankara-Bakü alakaları giderek daha güçlü hale geliyor ve bu durum, İsrail’in bölgedeki durumuna ziyan vermek potansiyeli taşıyor. Örneğin, geçmişte İsrail, Azerbaycan’a silahlı insansız hava araçları satarken, bugün bu vazifesi Türkiye üstlenmiş durumda.
TÜRK SİHA’LARI
Rusya, Türkiye ve öteki devletler, sahip oldukları hava savunma ve askeri sistemleri test etmek istiyor. Azerbaycan’ın Türk SİHA’larına yaptığı büyük yatırımın, çatışmaları kazanmasına yardım edip etmeyeceğini herkes merak ediyor. SİHA’lar zayiatı azaltmaya yardımcı olacaktır, lakin hiçbir vakit büyük bir savaşı kazanmak için taktiksel olarak başarılı bir formda kullanılmadığını not etmekte de yarar var.
Türkiye, SİHA sanayisinde yeni bir fenomen, meğer İsrail tarihi olarak bu alandaki önder ülkelerden biri olmuştur. Hatta bir vakitler, Türkiye İsrail tarafından üretilen Heron marka SİHA’ların en büyük müşterisiydi, bugün durum değişti.
Cumhuriyet
