Batılı ülkelerin çocuk yetiştirme yöntemleri normal mi?

Farklı yataklarda yatırmaktan, bebek otomobilleriyle taşımaya Batılı anne babalar, çocuklarını dünyanın geri kalan büyük bir kısmından daha farklı adetlerle büyütüyor.

“Kendi odasına geçmedi mi daha?” doğum sonrası yoğunluğunu atlatıp toplumsal hayata geri dönen anne babaların sık sık karşılaştığı bir sorudur.

Lakin bebeklerimizden başka uyumaya başlamamız insanlık açısından hem görece hayli yeni hem de hala birçok kültürde ve coğrafyada paylaşılmayan bir adet. Birçok toplumda bebeklerin ebeveynleriyle tıpkı odayı hatta yatağı paylaşması “normal”.

Batılı anne babaların prosedürlerini dünyanın birçok öteki yerinden ayıran tek şey bu da değil. Aşikâr saatlerde uyutma, kuş uykusu ve uyku eğitimi, bebek otomobilleriyle gezdirme üzere büsbütün sıradan sayılan pek çok tarz aslında dünya genelinde hiç de “sıradan” değil.

ODA VE YATAK PAYLAŞMA

ABD ve İngiltere’de anne babalara, yeni doğan bebekleriyle en az 6 ay tıpkı odada uyumaları tavsiye ediliyor ancak bu müddet çoğunluk tarafından kendisine ayrılan başka odaya geçmesi öncesindeki süreksiz bir etap olarak görülüyor.

Öteki toplumların büyük kısmında bebekler anne babalarıyla daha uzun mühlet birlikte kalıyor.

2016 yılında yapılan bir araştırmada, Asya ülkelerinin birçoklarında bebeklerin anne babalarıyla tıpkı odayı değil tıpkı yatağı paylaştığı belirlendi. Örneğin Hindistan ve Endonezya’da bebeklerin yüzde 70’i, Sri Lanka ve Vietnam’da yüzde 80’i anne babalarının yatağında uyuyor. Afrika ülkeleri ortasında bu oran büyük farklılıklar gösteriyor fakat kimi bölgelerde, hakim formül olduğu görülüyor.

Hindistan’dan ebeveynlik danışmanı Debmita Dutta, Batı’nın kültürel tesirine karşın, büyük konutlarda yaşayan aileler ortasında bile çocuklarla tıpkı yatakta yatmanın hala güçlü bir gelenek olarak devam ettiğini söylüyor:

“Üç odalı bir konutta yaşayan iki çocuklu bir ailede, her çocuğun farklı odası olduğu halde, çocukların anne babalarının yatağında uyuduğunu görürüsünüz. Bu çok yaygın.”

Dutta, yatağa almanın bebeklerin gece uyanması ve beslenmesiyle baş etmeyi çok kolaylaştırdığını söylüyor. Kendi kızı da sütten kesildikten sonra bile, 7 yaşına kadar, yer yatağı serilen anne-baba odasında uyumayı sürdürmüş.

AHENGE EĞİTİMİ

Batı toplumlarında birçok ebeveyn bunun yerine bebeklere bir ahenge eğitimi verme yoluna gidiyor.

Doğum sonrası bitap düşen anne babaların uykusunun daha az bölünmesi için bebekleri daha uzun mühletlerle uyumaya alıştırmanın en uç örneklerinden biri “bırak ağlasın, ağlamanın yararı olmadığını öğrensin” prosedürü.

Avustralya’da kamu hizmeti kapsamında anne babaların bebekleriyle gidip kalabileceği “uyku eğitimi okulları” bile var.

Çocuğun erkenden anne babadan bağımsızlaştırılması aslında Batı kültüründeki bireycilik odağıyla uyumlu.

Bu nedenle örneğin yatağını paylaşmak kimi anne babalar için onların daha uzun müddet bağımlı olmalarını teşvik eden bir sistem olarak görünüyor.

Ama daha kolektivist bir zihniyete sahip anne babalar öbür türlü yaklaşıyor.

Dutta, “Onlara kendine itimat ve bağımsızlık aşılarsanız kendi istekleriyle sizden bağımsızlaşırlar. Sonsuza kadar size yapışıp kalmayacaklardır” diyor.

AHENGE MÜDDETİ

Kültürel faktörler yalnızca bebeklerin nerede uyuyacağını değil ne kadar uyuyacağını da belirleyebiliyor.

Tokyo Körfezi Urayasu Ichikawa Tıp Merkezi lideri Jun Kohyama ve grubu tarafından yapılan bir araştırma, Japonya’da bebeklerin, birinci üç aylarından sonra, başka Asya ülkelerindeki bebeklere nazaran daha az uyuduğunu ortaya koydu.

Kohyama bunun gerisinde muhtemelen Japonya’daki “uyumanın tembellik olduğu” yaklaşımının bulunduğunu düşünüyor.

Araştırma bunun yanısıra Asya ülkelerindeki çocukların, “Beyaz ırktan insanların yükte olduğu” toplumlardakilere nazaran daha geç saatte uyuduğunu da ortaya çıkardı.

Kohyama bunda anne babaların çocuklarıyla daha çok vakit geçirmek istemesinin ve Japonya’da da yaygın olan tıpkı yatakta yatmanın da rolü olabileceğini düşünüyor. “Anne babalar çocukları kendi vücudunun bir uzantısı üzere hissediyor” diye ekliyor.

ANİ BEBEK VEFATI SENDROMU: SIDS RİSKİ

ABD ve İngiltere’de sıhhat uzmanları anne babalara, birebir odada yatmanın “ani bebek mevti sendromu” diye bilinen SIDS sendromu riskini azalttığını söylüyor lakin birebir yatakta yatmanın bu riski artırıcı olduğu istikametinde görüş bildiriyor.

Lakin Hindistan’daki Tıp Bilimleri Enstitüsü’nden pediyatri uzmanı ve bebekle yatak paylaşma konusunda araştırmalara imzasını atmış Profesör Rashmi Das, bu mevzuda kapsamlı ve titiz bir araştırma yapılmamış olması nedeniyle ani çocuk mevti riskinin yatak paylaşmayla ilintisi olduğunu söylemenin mümkün olmadığını kaydediyor.

Bahisle ilgili çalışmalar çoklukla yüksek gelir kümesindeki ülkelerde yapılmış ve buralarda anne babaların bebekleriyle tıpkı yatakta yatması sık görülen bir şey değil.

Buna karşılık düşük gelir kümelerindeki ve bebeklerin ebeveynleriyle uyuması geleneğine sahip ülkeler, dünyada ani bebek ölümlerinin en az görüldüğü yerler.

Üstelik bu yalnızca coğrafik bir ayrım da değil. Örneğin Batı’ya göçmüş lakin çocuk büyütme konusunda klâsik prosedürleri izlemiş ailelerde de ani bebek mevti riskinin düştüğü görülüyor. Bunun bir örneği İngiltere’de yaşayan Pakistanlı aileler ortasında bu hadiselerin genel ortalamanın çok altında olması.

Lakin bu aileler ortasında, yatak paylaşma dışında farklı kültürel kökenli faktörler de devreye giriyor. Örneğin bebekleriyle birlikte uyumanın yanısıra, Bradford’daki Pakistanlı anneler, genel İngiltere seviyesine nazaran çocuklarını daha fazla anne sütüyle besliyor, sigara ve içki kullanım oranları çok daha düşük. Bütün bu faktörlerin ani çocuk vefatı sendromu riskini azalttığı düşünülüyor.

Rashmi Das bu nedenle birebir yatakta uyumanın teşvik edilmesinin, lakin bu anne babaların, içki ve sigaradan kaçınması ve obez olmamaları gereğinin de not edilmesinin iyi olacağını düşünüyor.

GÜNDÜZ SAATLERİNDE BEBEĞİ TAŞIMA

Yatak paylaşma üzere bir diğer toplumsal farklılık da gündüz saatlerinde bebeğin anne babayla yakınlığının seviyesinde ortaya çıkıyor. Bu da bebeğin nasıl taşındığıyla yakından ilgili.

Dünyanın birçok yerinde beşerler yüzyıllardır, günlük işlerini, çocuklarını bir tıp askıyla vücutlarına bağlayarak sürdürdü.

İngiltere’de Kraliçe Victoria devrinde yaygınlaşmaya başlayan bebek otomobilleri kısa müddette Batı toplumunun değerli bir bölümünde klâsik çocuk taşıma yollarının yerini aldı.

Dünyanın geri kalan kısmında ise çocukların taşınması konusunda binlerce farklı usul uygulanıyor.

Japonya’daki Riken Beyin Bilimleri Merkezi’nden Kumi Kuroda “Anna babalar içgüdüsel olarak 1-2 hertz ortası ritmik hareketin bebeği yatıştırıcı tesiri olduğunu bilir” diyor.

Kuroda, çocuk taşımanın fizyolojik tesirlerini araştırmış.

Ölçümlerle yaptığı araştırma sonucunda bebekleri kucakta taşımanın bebeğin nabzını, hareketliliğini ve tıpkı vakitte ağlamasını da azalttığını bulmuş.

Daha sonra yapılan araştırmalar da, bebek otomobilinde ya da arabaya konan bebek koltuğunda taşımanın ya da hareket etmeden kucakta tutmanın da yatıştırıcı tesirler yaptığını fakat bunların bileşiminin daha tesirli olduğunu ortaya koymuş.

Bebekle gece ve gündüz yakın temas, biyolojik olarak bebeğin beklentileriyle uyumlu. Birinci aylarında sık aralıklarla beslenmeleri gerekiyor. Bebeğin beslenme sıklığı azalıp daha uzun müddetlerle uyumaya başlamasından sonra bile en azından bir yaşına kadar geceleri uyanması çok olağan.

Batı’da, kendi yatağında uyuyan çocuğun daha bağımsız olacağı istikametinde bir kültürel inanç var.

BEBEKLER DEĞİL LAKİN KÜLTÜR DEĞİŞTİ

İngiltere’deki Durham Üniversitesi’nden antropolog Helen Ball “Bebek biyolojisi yüzbinlerce yıldır çok değişmedi. Lakin kültürümüzde dramatik değişiklikler oldu ve bebeklerimizden ve anne babalıktan beklentilerimiz yüz yıldan az bir müddet içinde çok değişti” diyor.

“Bebeklerin geceleri uyanmaması gerektiği formunda bir cins kültürel efsane geliştirdik” diye ekliyor.

Bu efsanenin değerli sonuçları var. Doğum sonrası uyku nizamının bozulması doğum sonrası depresyonla ilişkilendiriliyor. Lakin Helen Ball bunun tahlilinin bebeğin uykusunu “düzeltmek” değil anne babalara dayanak vermek olduğunu düşünüyor.

“Depresyon yaşayan anne babalar, yaşamayanlara nazaran çocuğun uyandırmalarının tesirini çok daha şiddetle hisseder” diyen Helen Ball “Bu nedenle anne babayı destekleyerek bu duruma yaklaşımlarını değiştirmelerini sağlamak gerektiğini savunuyoruz” diyor.

Bebeklerin birinci birkaç ayı atlattıktan sonra gece boyunca “uyumaları gerektiği” fikri 1950’lerde Londra’da yaşayan 160 bebek üzerinde yapılan bir araştırmaya dayanıyor. Araştırma bu bebeklerin yüzde 70’inin üç ayı geçtikten sonra gece boyunca uyuduğu sonucuna varmıştı.

Lakin araştırmacılar “gece boyunca uyumayı” gece yarısıyla sabah 05.00 ortasında ağlayarak anne ve babaları uyandırmama olarak tanımlamışlardı. Bu hem 8 saatlik bir olağan gece uykusu manasına gelmediği üzere bebeklerin bu müddet içinde sahiden uyuyup uyumadığını da dikkate almayan bir araştırmaydı. Ve her halukarda bebeklerin yüde 30’unun bu kalıba uymadığı da görülmüştü.

ARAŞTIRMALARIN BİRDEN FAZLA BATI’DA

Helen Ball bugün bile bebeklerin ahenge sistemleriyle ilgili araştırmaların çok büyük bir kısmının Batı’da yapıldığına da dikkat çekiyor.

Fakat Batı’nın her yerinde de yaklaşımların tıpkı olduğu söylenemez. Örneğin İtalya’da anne babaların birçoklarının, bebeklerin farklı odada uyutulmasını “şefkatsizlik” olarak değerledirdiğini gösteren araştırmalar var.

Ayrıyeten anne babaların öznel şartları bile birinden başkasına farklılıklar gösteriyor.

Japon uzman Kumi Kuroda dört çocuğunu da yatağında yatırmış. Gündüzleri daima çalıştığı için bunun çocuklarıyla geçirdiği değerli bir vakit olduğunu düşünüyor.

Kuroda her anne babanın, oburlarının ne yaptığı ve düşündüğünü bir kenara bırakıp kendi şartlarına nazaran çocuklarıyla bağlantılarını düzenlemesi ve kendi yollarını bulması gerektiğini söylüyor.

“Bu Tango dansı üzere bir şey. Anne baba ve bebeğin birbirine ahenk sağlaması mümkün” diyor.

Hint uzman Dutta ise Batı penceresi dışında bakabilmek için, çocukların bizim sistemimizi bozmak için ağladığını düşünmekten vazgeçmek gerektiğini söylüyor.

“Onları bir türlü tatmin edilemeyen işverenler üzere görmeyi bırakmamız lazım. Onlar bu dünyaya yeni gelmiş çaresiz küçük şeyler ve onlara anlayış ve şefkatle yaklaşmamız lazım” diye ekliyor.

Cumhuriyet