104 emekli amiralin son devirde gündeme gelen “tekkedeki amiral”, “Montrö’nün tartışmaya açılması” ve “Atatürk prensip ve devrimleri” mevzularında bildiri yayınlanmasının akabinde Etraf ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, tartışmalı Kanal İstanbul projesine ait açıklamalarda bulundu.
“Kanal İstanbul’u yapacağız. Artık her zamankinden daha çok inanıyoruz” açıklamasında bulunan Kurum, “Cumhurbaşkanımızın ‘inadına yapacağız’ derken tam olarak neyi, nereleri, hangi mihrakları, kimleri kastettiği ayan beyan ortaya çıkmıştır. Bu kelamda emekli Amirallerin yelkenlerini kimin rüzgârıyla şişirdiklerini milletimiz çok iyi bilmektedir” tabirlerini kullanmıştı.
Lakin bilim insanları, iktidarın “Dünyanın en çevreci ve tabiata saygılı projelerinden biri” olarak tanımladığı Kanal İstanbul projesiyle ilgili tıpkı görüşte değil.
BİLİM BEŞERLERİNE NAZARAN EKSİKLERİ ÇOK
Kanal İstanbul yaklaşık 10 yıldır gündemde olan, çok tartışılan ve mega proje olarak isimlendirilen yatırımlardan birisi. Bilimsel açıdan çok fazla tartışılmadı ve siyasi bir mevzu haline geldi. Lakin ekosistemler siyaset üstü bir bahis olup, sarsıntı, hidrojeoloji, kentsel planlama, ekoloji, ormancılık, tarım ve hayvancılık, iklim değişikliği, ulaşım, hukuk, etraf, arkeoloji, deniz bilimleri, su eserleri, sosyo-ekonomi tarafından eksiklikleri olduğu pek çok bilim insanınca gündeme getirildi.
PROF. TOLUNAY EN KIYMETLİ MESELELERİ SIRALADI
Kanal İstanbul projesi için belirtilen çekincelerin dikkate alınmadığını, mahkeme süreci devam eden ve epeyce kıymetli eksiklikleri bulunan bir ÇED Raporu hazırlanarak kanalın inşası için adımlar atıldığını belirten İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay, Kanal İstanbul projesinin neden yapılmaması gerektiğine ait Cumhuriyet’e açıklamalarda bulundu.
Kanal İstanbul’un yaratacağı meseleler her bilim beşerinin kendi bakış açısından farklılık göstermektedir diyen Tolunay, “Ben kanalın yaratacağı en kıymetli meselelerin ormanlar ve karasal ekosistemlerin yok olması/parçalanması, tarım alanlarının yok olması, su havzalarını yok ederek kuraklık ve su kıtlığına yol açması mümkünlüğü, kıyı dolgusu nedeniyle kıyı habitatlarının yok olması ve kurulacak yeni kent de dahil olmak üzere güzergah üzerindeki köylüler ile balıkçıların uğrayacağı sosyo-ekonomik tesirler olacağını değerlendirmekteyim” dedi.
Prof. Dr. Doğanay Tolunay Kanal İstanbul ile ilgili telaşlarını şu unsurlarla lisana getirdi.
“AZIMSANMAYACAK ÖLÇÜDE TARIM ALANI KAYBEDİLECEK”
“Kanal İstanbul güzergahı ve iki yakasında kurulacak olan yeni kentin alanı 36 bin 453 hektar. Bu alanda göller, bir kısmı koruma statüsünde olan ormanlar, kıyı kumulları, bataklıklar, sulak alanlar, dereler üzere çok sayıda ekosistem bulunmakta. Bu ekosistemler İstanbul’da kentleşme baskısı nedeniyle zati hayli ziyan görmüş olup, bir kısmı endemik olan yüzlerce canlı cinsine mesken sahipliği yapmakta. Bu alandaki endemik ve tehdit altındaki cinslerin taşınarak korunacağı ÇED Raporunda tedbir olarak yazılmış. Lakin nasıl taşıma suyla değirmen dönmezse tıp taşımayla da biyoçeşitlilik korunmaz. 36 bin 453 hektarın 16 bin hektarı tarım ve mera alanı. Bu alanlarda hala hayvancılık yapılmakta ve başta buğday ve ayçiçeği olmak üzere eser yetiştirilmekte. Ülkemizin tarım alanlarının daima azaldığı dikkate alındığında hiç de azımsanmayacak ölçüde bir tarım alanı kaybedilecek. “
“ÇED RAPORUNDAKİ TEKLİF SU MESELESİNİ ÇÖZMEYECEK”
Kanal İstanbul’un en kıymetli tesirlerinden biri de İstanbul’un yaklaşık 20 günlük suyunu sağlayan ve tıpkı vakitte Istrancalardan aktarılan suyun depolandığı Sazlıdere Barajının büsbütün yok olacak olmasıdır. Sazlıdere Barajının su randımanı 49,3 milyon m3’tür. Bu su yaklaşık 700 bin kişinin bir yıllık su tüketimine karşılık gelmektedir. Ek olarak Terkos Gölü’nün su toplama havzası da daralacak ve su randımanı 3 milyon m3 kadar azalacaktır. Yeraltı su düzeylerinin de azalacağı ÇED raporunda dahi kabul edilmektedir. ÇED Raporunda Sazlıdere’nin bir kolu olan Şamlar’da yeni bir baraj yapılarak su kaybının azaltılacağı yazılmaktadır. Fakat bu barajın maliyeti ÇED Raporunda açıklanmamıştır. Geçtiğimiz yılki kuraklıkta İstanbul’un yaşadığı su kıtlığı ve Melen Barajı’ndaki aksamalar ile en az 500 bin kişinin yerleşeceği yeni kentin su tüketimi dikkate alındığında su kıtlığının gelecek yıllarda da İstanbul’un en kıymetli sorunu olacağı söylenebilir. ÇED Raporunda su sorunun tahlili için önerilen yeni barajlar İstanbul’un su kaynaklarını arttırmamaktadır.”
“SUDA YAŞAYAN CANLILARIN VEFATINA NEDEN OLACAK”
Kanalın inşasından çıkacak 3 milyar tondan fazla hafriyat ile onlarca km uzunlukta kıyı doldurulacaktır. Bilhassa Terkos Gölü açıklarında deniz çayırları bulunmakta olup bu habitatlar değerli balık yataklarıdır. Kıyı dolgusu ile birlikte denize yığılan taş ve toprak suda süspanse hale gelecek ve geniş alanlara yayılarak deniz tabanında çökelecektir. Deniz tabanında biriken tortu, deniz tabanındaki canlıların, yuvaların ve yumurtaların üzerinde birikerek bunları olumsuz etkileyecektir. Sudaki süspanse unsurlar tıpkı vakitte suda yaşayan canlıların solungaçlarını tıkayarak ölmelerine de neden olmaktadır. Gerçekten Terkos-Çilingoz ortasındaki kıyı balıkçılık açısından epeyce kıymetli alanlardır. Balıkların yumurtlama alanı olan bu alanlarda kirlenme kelam konusu olabilecektir. Karadeniz’deki akıntılarla denize boşaltılan toprak İstanbul Boğazına ve Marmara Denizine kadar ulaşabilecektir.”
“ÇED RAPORUNDA GÜNDEME GELMEDİ”
Son olarak yerlerinden olacak köylülerin ve balık yataklarının tahrip olması ile zora düşecek balıkçıların durumu ne ÇED Raporunda ne de öbür bir mecrada hiç gündeme gelmemektedir. Hala çiftçilik, hayvancılık, arıcılık ve balıkçılık yapan, üreten binlerce insanın yerlerinden yurtlarından olması kelam bahsidir.
“COĞRAFYANIN BÜSBÜTÜN DEĞİŞTİRİLDİĞİ BİR PROJE”
Kanal İstanbul ülkemizde tabiata en fazla müdahalenin yapıldığı ve coğrafyanın büsbütün değiştirildiği, yeni bir adanın oluşturulduğu, tüm Karadeniz ve Marmara Denizinin etkileneceği bir projedir. Örneğin ÇED Raporunda Kanal İstanbul’un Karadeniz’deki su düzeyini 5 cm kadar azaltacağı, buna karşılık Marmara Denizi’ndeki su düzeyini 2-3 cm kadar yükselteceği açıklanmıştır. Tabiata bu formdaki müdahalenin tesirlerini ve sonuçlarını tam olarak belirleyebilmek mümkün değildir.”
NACİ GÖRÜR: CAN VE MAL KAYBI ARTAR
Bilim Akademisi Üyesi Prof. Dr. Naci Görür ise Kanal İstanbul’un zelzele ile bağını Cumhuriyet’e kıymetlendirdi.
Kanal İstanbul’un muhtemel sarsıntıdan etkilenceğini ve birçok riski artıracağını belirten Prof. Dr. Naci Görür, “Kanal istanbul yapıldığında İstanbul’da zelzele olur ya da beklenen sarsıntı olur diye bir şey söylenemez lakin Kanal İstanbul olacak olan sarsıntıdan etkilenir ve hasebiyle da sarsıntı riskini artırır. Zelzele riski dediğimiz şey can ve mal kaybıdır” tabirlerini kullandı.
Kanal İstanbul olduğu vakit her şeyden evvel İstanbul’un makul bir alanı, alanı kıymetli bir ölçüde ada haline geleceğini kaydeden Görür, “Bu adaya da lakin tünel, köprü, vapur üzere yollarla ulaşılacağı için muhtemel bir sarsıntı sırasında göçük altında kalabilecek insanları hastaneye taşımak, olacak yangınları engellemek üzere acil müdahale etmek gereken durumlarda dertli yaşanabilir. Yani yapılan köprülerin ve yolların hasar görmesi halinde adada kurtarma çalışmaları yapmak ulaşım bakımından daha sıkıntı olabilir. İşte bu nedenden ötürü mümkün bir zelzele sırasında can ve mal kaybı artar” dedi.
“DEPREM KENTİNDE OLMAMASI GEREKEN ŞEYLER”
Kanal İstanbul’un muhtemel bir sarsıntı açısından aksi bir rol oynadığını belirten Görür, “En kilit nokta bir zelzele kentinde yapılmaması gereken şeylerden biri de oradaki nüfusu ve yapılaşmayı artırmaktır. Bu yapılmamalı. Buralara tünel yapıldığı vakit değerli ölçüde konut alanları ve yerleşim olacak. İstanbul’un bugünkü nüfusu 17 milyonsa tahminen 2 milyon daha artacak ve 19 milyon olacak. Bu nüfusun tüm İstanbul’a vereceği yük ve problem bir yana Kanal etrafında daha fazla yapılaşmaya ve yerleşmeye neden olacağı için mümkün bir sarsıntı sırasında burada can ve mal kaybı daha fazla olacaktır. Sarsıntı bekleyen kentlerde nüfus ve yapılaşma artırılmaz tam bilakis bilimsel olarak orada uygulanacak usul, nüfus ve bina yoğunluğunu azaltmak olmalıdır. Yeşil alanlara daha fazla değer verilmeli ki mümkün bir zelzele de can kaybını önleyebilelim. Kanal burada tam aksi bir rol oynuyor. Sarsıntı kentinde olmaması gereken şeyleri ileri sürmüş oluyor” değerlendirmesinde bulundu.
“DEPREMİN NEDEN OLABİLECEĞİ TAHRİBATLAR KELAM KONUSU”
Görür bir öbür sorunu da şu kelamlara lisana getidi:
“Kanal’ın geçtiği güzergah sıkıntılı yer üzerinden geçmektedir. Muhtemel bir sarsıntı sonrasında kanalda, bilhassa Marmara ile Küçükçekmece gölü ortasındaki kesimde sarsıntının neden olabileceği tahribatlar kelam konusu olabilir. Hasar alması durumunda da yeniden bir zahmet meydana gelebilir. Kanal istanbul’un zelzeleyle ilgisini bu türlü düşünmek lazım.”
Cumhuriyet
