Memleketler arası bir bilim insanları kümesi Norveç’e, minik balinalar üzerinde ses denemeleri yapma planından vazgeçme davetsı yaptı.
Bilim insanları, balinaların yakalanıp gürültüye maruz bırakılmasının, hayvanlar açısından “stresli ve korkutucu” bir süreç olacağını söylüyor.
Bu alanda şimdiye kadar hayata geçirilmiş en büyük deney olacak projenin bugünlerde başlaması planlanıyor.
Norveç yetkilileri maksatlarının, balinaların ses kirliliğini hangi seviyede duyabildiğini daha iyi anlamak olduğunu söylüyorlar.
Denemeler Lofoten Adaları’nda yapılacak.
Nasıl bir deney planlanıyor?
Gaye dev ağlar yardımıyla 12 genç minke balinasını bir havuza almak. Mahallî gözlemciler bu hazırlıkların tamam göründüğünü söylüyorlar.
Projeye onay veren Norveç Besin Güvenliği Dairesi her balinanın en fazla 6 saat bu havuzda tutulacağını söylüyor.
Balinalar burada kan testinden geçirilecekler ve duyma yetilerini ölçmek maksadıyla derilerinin altına elektrotlar yerleştirilecek.
Yapılan açıklamada, bunun “Gerekirse balinaların uyutulması yoluyla” yapılabileceği de kaydediliyor.
Lakin yetkililer, mink balinalarının ağla yakalandıklarında, bırakılana kadar büsbütün hareketsiz durduklarına dair bilgiler olduğunu söyleyerek, süreçlerin uyuşturmaya gerek olmadan yapılabileceğine işaret ediyorlar.
Ayrıyeten balinaların “yüksek seviyede gürültüye maruz bırakılmalarının kelam konusu olmadığını lakin duyabilecekleri en az ses seviyesini belirlemeye amaçladıklarını” da söylüyorlar.
Balinaların sırt yüzgeçlerine, hür bırakılmadan evvel uydu izleme aygıtı yerleştirilerek deneyden sonraki davranışlarının da izlenmesi planlanıyor.
Balinalar acı çekecek mi?
Balinaların, bilhassa de duyma yetileri test edilirken iki sal ortasında tutulmaları sırasında acı hissedecekleri resmen kabul ediliyor.
Norveç Besin Güvenliği Dairesi, deneyin “orta şiddette” olacağını söylüyor ve bunu şöyle tanımlıyor:
“Hayvanlarda muhtemelen, kısa vadeli orta derecede acı, külfet ve gerilim, ya da daha uzun müddetli hafif acı, kahır ve gerilim yaratan deneyler.”
Daire ayrıyeten, bu tıp deneylerin “hayvanların genel sıhhati ve durumunda orta seviyede bir bozulma yaratması da muhtemeldir” diyor.
Ama tekrar de deniz hayvanlarının gürültü kirliliğinden nasıl etkilendiklerini daha iyi anlamanın sonuçta minke balinaları ve öbür tiplerin iyiliğine olacağı kaydedilerek, deneye onay verildiği kaydediliyor.
İtirazlar neler?
Farklı ülkelerden 50 bilim insanı Norveç Başbakanı’na hitaben kaleme aldıkları açık mektupta, deneyin, hayvanlarda “orta derecede acı ve kahra yol açacağı” değerlendirmesine itiraz ettiler.
Bilim insanları, “Bu süreç balinada önemli bir gerilime ve giderek paniğe yol açabilir ve gerek balinalar gerekse beşerler açısından tehlike yaratabilir” dedi.
Uzmanlar ayrıyeten genç minke balinalarının uyuşturulma riskine maruz bırakılmasının kabul edilemeyeceğini de savundu:
“Genç mink balinaların zorla zaptedilmesi ve üzerlerinde 6 saat sürebilecek deneyler yapılmasının, hayvanda kayda paha bir yaralanma ve gerilim potansiyeli, ayrıyeten kalıcı tesirler bırakma ihtimalinin yüksek olmasından korku duyuyoruz.”
Dertlerini lisana getirdikten sonra uzmanlar, deneyden vazgeçilmesi gerektiğini zira bunun deneyin konusu olacak balinalarda önemli travma yaratırken bilime de bir katkısı olmayacağını kaydettiler.
Mektuba imza atanlardan biri de Balina ve Yunus Muhafaza kuruluşunun siyaset yöneticisi Sarah Dolman.
Dolman BBC’ye, gürültü kirlenmesi tehdidinin ekseriyetle hafife alındığını, birçok araştırmanın balinaların toplu karaya vurması olaylarının bununla alakalı olduğunu gösterdiğini söyledi.
Fakat Dolman bütün bunların, planlanan deneyin balinalara tesiri konusundaki etik ve bilimsel tasaları yok sayma sebebi olamayacağını belirtti:
“Doğal etraflarının dışında bir yere girmeye zorlanacaklar, etrafları beşerle dolu olacak. Bunun balinalar için inanılmaz seviyede gerilimli ve ürkütücü olacağını düşünüyor ve deneyin durdurulmasını istiyorum. Çok riskli.”
Dolman emsal bir deneyin İzlanda’da iki beyaz ağızlı yunus üzerinde yapılmaya çalışıldığını lakin dişinin çok büyük gerilime girmesi üzerine özgür bırakıldığını da hatırlattı.
Projenin ardında kim var?
Deneyi, ABD’deki Ulusal Deniz Memelileri Vakfı isimli kuruluştan bilim insanları planladı.
Çalışmada yer alan uzmanlar BBC’nin sorularını karşılıksız bıraktı.
ABD haber kuruluşu NPR araştırmanın finansmanını ortalarında ABD Donanması, Okyanus Güç Yönetimi ve Ulusal Okyanus ve Atmosfer Yönetimi üzere birtakım kuruluşların yaptığını bildirdi.
Bu da hem savunma dalı hem de petrol ve doğal gaz kesiminin, deniz altında yapılan sondajlar ya da kullanılan silahların hayvanlar üzerindeki tesirini daha iyi manaya dileğine işaret ediyor.
Minke balinalarının özellikleri
- Aslında iki tipten oluşuyor: İsmi mink ile Güney Kutbu mink balinası
- İsmi mink Kuzey Yarımküre’de yaşıyor, alt tipi olan cüce mink Güney Yarımküre’deki okyanuslarda da görülüyor
- Güney Kutbu mink balinası ise büyük ölçüde Güney Yarımküre’de görülüyor
- Balinanın ismi, bu tipi görüp ezkaza mavi balina zanneden Meincke isimli bir balıkçıdan geliyor
- Minkler suyun içindeki yiyecekleri ağızlarındaki süzgeç ile ayırıyorlar
- Yetişkin bir dişi 8 metre, yetişkin bir erkek ise yaklaşık 7 metre uzunluğunda
Cumhuriyet
