Kanal hakkında Cumhuriyet gazetesinde 10 Mayıs 2021 tarihinde yayımlanan Bilgilerle Kanal İstanbul başlıklı yazıma gelen ağır yorum ve katkıların ışığında yeni bir yazı yazma gereği ortaya çıkmış ve bu metin hazırlanmıştır.
Yazıya başlarken birinci akla gelen sorulardan biri “Niye İstanbul Kanalı değil de Kanal İstanbul deniyor” olmalı ve tartışılmalı. Bu bahis dış dayatmaları akla getiriyor. Yapılan yorumların tümü kanalın istenmediğini gösteriyor; zati bunun bu türlü olduğu biliniyor. Halkımız artık etrafa karşı son derece hassas; aktüel irtibat imkanları sayesinde bahis çabucak paylaşılıyor ve kümeler, platformlar oluşuyor.
Bu bağlamda Rize İkizdere’deki yabanî taşocağına karşı -başta bayanlarımız olmak üzere, yöre halkı tarafından- yürütülen engelleme gayretleri tarihe geçecek nitelikte. Benzeri durum doğal olarak kanal için de geçerli. Örneğin “Kuzey Ormanları Araştırma Derneği” mevzuyu yakından izliyor ve mevcut durumu rapor ediyor; son duyuruda “Kanal İstanbul, bölge coğrafyası üzerindeki ölümcül tehdidini sürdürüyor” vurgusu öne çıkıyor. Nitekim bahis yalnız İstanbul için değil ülke açısından çok çok kıymetli, aceleye getirilmemesi şart…
AKINTI FORMU DE MEÇHUL
Artık adeta “nerede kalmıştık” dercesine “Kanal İstanbul” konusu tekrar gündemde. Dahası ortada yol ve kanal yokken köprü temeli atılmaktan kelam ediliyor. Bir evvelki yazıda da belirtildiği üzere bahis ağır belirsizlikler ve risklerle dolu, kesinlikle bilimsel açıdan uzun uzun tartışılması ve kıymetlendirilmesi kural. Dünyanın incisi Boğaziçi’nin iki deniz ortasında asırlar uzunluğu süren bir istikrar olduğu biliniyor; buna rağmen kanaldaki akıntılarla Marmara’nın ne olacağı meçhul. O denli ki günümüzde Marmara’da zati alarm zilleri çalıyor.
Nitekim ülkenin gözbebeği iç denizimiz yarı meyyit durumda. Ülke nüfusunun dörtte birinin atık suları hiçbir arıtma yapılmadan Marmara’ya veriliyor; bu da artık sürdürülebilir değil. Dahası evsel ve endüstriyel atık sular ve tarım ilaçları barındıran etraftaki akarsular hiçbir tedbir alınmadan denize akıyor. Bu durumuyla Marmara adeta fosseptiğe dönüşmüş durumda. Artık sinemanın sonuna gelinmiş üzere, deniz salyası oluşumu bunu gösteriyor. Mühendislikte “kritik denge” diye bir kavram var; Marmara tam da o durumda ve her an çökebilir. Devletin bahse sahip çıkması ve “devlet projesi” halinde ele alınarak sorunun çözülmesi zarurî görünmektedir.
Kanalda su akıntılarının hali de bilinmeyen; Tuna Irmağı ile Karadeniz’e gelen kirli suların Marmara’ya akmasıyla geri dönüşü olmayan büyük sıkıntıların ortaya çıkması beklenmelidir. Tuna’nın Karadeniz’deki kirliliğe tesirinin araştırıldığı bilimsel çalışmalar yapıldığı bilinmektedir. Kanal projesinde buna ait bir doküman ve bilgiye ulaşılamamıştır. Bu bağlamda kanaldaki akıntı nedeniyle Marmara’da oluşması kaçınılmaz görünen meselelerin Marmara ile sonlu kalmayacağı, Ege’ye hatta Akdeniz’e kadar yayılacağı düşünülmelidir.
SONUÇ
Evvelki yazıda da belirtildiği üzere proje, ülkenin içinde bulunduğu alabildiğine olumsuz şartlarda gerçekçi görünmüyor. Söylem edilen bütçenin çok üzerinde bir harcamanın yapılması kaçınılmaz görünmektedir.
Bir kere daha vurgulamakta fayda var, Kanal İstanbul projesi yerine ve öncelikli olarak,
– Pandemi nedeniyle büyük bir ekonomik buhran yaşayan insanlarımız güçlü bir biçimde desteklenmeli, müzminleşen aşı sorunu çözülmeli,
– Zelzele riski altındaki kent sarsıntıya hazırlanmalı,
– Artık bitme basamağına gelen Marmara’nın temizlenmesi düşünülmelidir.
Belirtilen her üç teklifin de ülkenin “beka sorunu” olduğu kabul edilmelidir.
PROF. DR. KAYA ÖZGEN
YÜKSEK İNŞAAT MÜHENDİSİ / E. İTÜ ÖĞRETİM ÜYESİ
Cumhuriyet
