23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’na sayılı günler kala Birleşmiş Milletler Bayan Ünitesi (BM Un Women), Türkiye’de çocuk yaşta zorla evliliklere bakış açısını ortaya koyan bir rapor yayımladı.
Rapora nazaran, Türkiye’de erkeklerin yalnızca yüzde 25’inin, kız çocuklarının 15 yaşına kadar çocuk sayıldığını düşünüyor. İştirakçilerin yüzde 18.1’i erken yaşta ve zorla evliliğin bir cezası olmaması gerektiğini düşünüyor. Araştırma, bir kız çocuğu için evlilik kararı alırken son kelamın baba ve annede olduğunu söyleyenlerin yüzde 27.9 iken oğlan çocuğu için bu oranın yüzde 23.8 olduğunu gözler önüne seriyor.
“İSTANBUL KONTRATI ÇOCUKLARIN GÜVENCESİ”
İstanbul Barosu Çocuk Hakları Merkezi üyesi avukat Fırat Çiçek, rapora ait Cumhuriyet’e yaptığı değerlendirmede, Türkiye’nin çocuk hak ihlallerinde “vahim bir durumda” olduğunu lisana getirdi. Çiçek, “İstanbul Sözleşmesi’nin 37. unsuru taraflara çocuğu taammüden evliliğe zorlamanın cezalandırılmasını temin etmek üzere gerekli yasal ve öbür önlemleri alması tarafında sorumluluk yüklemiştir. Kamu otoritesi tarafından çocuk yaşta evliliklerin önlenmesi ve engellenmesine yönelik yaptırımların ve kontrollerin artırılması gerekiyor iken bu bahiste devlete sorumluluk yüklediği İstanbul Mukavelesini kaldırmak çocuk yaşta evlilikleri legalleştirmek manasına geliyor” sözlerini kullandı.
İstanbul Sözleşmesi’nin çocukların insan hakları teminatı olduğunu vurgulayan Av. Çiçek şunları kaydetti:
“Sözleşmenin kaldırılma etabına gidilmesinin akabinde birtakım çevreler tarafından Lanzarote Kontratının de feshedilmesi gündeme getirilmişti. Unutulmamalıdır ki bu kontrat Avrupa Kurulu Çocukların Cinsel İstismar ve Sömürüye Karşı Korunması Sözleşmesi’dir. İstanbul Sözleşmesi’nin kaldırılması ve Lanzarote Sözleşmesi’ni gündeme getirme gayretleri 2016 yılından beri süregelen çocukların cinsel istismarının affı yasa tasarısına taban hazırlığı da olabilir. Bilmelidirler ki çocuklar cinsel nesne değildir, evlilik kurumunun tarafı olmamalıdırlar. Çocukların erken yaşta ve zorla evlendirilmelerine, her türlü cinsel suistimale ve cinsel istismara karşı önleyici, esirgeyici ve ceza hukukuna ait yanlarına odaklanan kapsamlı bir sistemin oluşturulması gerekiyor.”
“ÇOCUKLAR KİMSEYE İLİŞKİN DEĞİL”
BM’nin ÇEZE raporundaki dataları Cumhuriyet’e pahalandıran Gündem Çocuk Derneği Çocuk Hakları Merkezi’nin koordinatörü Ezgi Koman, çocuk ihlallerinin temel sebeplerinden birinin Türkiye’de çocuğu algılama biçimi olduğunu belirtti. Koman, rapordaki bilgilerin Türkiye’de çocukların hakları olan bir birey olarak değil, ailenin “malı” olarak görüldüğünü ortaya koyduğunu tabir etti.
Koman şunları kaydetti:
“Rapora nazaran erkeklerin yalnızca yüzde 25’i kız çocuklarını 15 yaşına kadar çocuk sayıyor bu yüzde 75’inin saymadığı manasına geliyor. Biz ısrarla 0-18 yaşın çocuk olduğunu söylüyoruz. Diğer dataya nazaran evlilik kararının ailede olmasını isteyen yüzde 27’lik bir kesim var. Bu da aslında çok büyük bir sayı bu çocuk hak sahibi, özgürlük sahibi bir birey değil, ailenin ‘malı’ olarak gördüğü, annesi babasının kendine ilişkin olarak yorumladığı münasebetiyle üzerinde hak sahibi olduğu varlıklar olarak görülüyor. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin söylediği üzere 0-18 yaşın çocuk olduğunu, çocukların özel bir algılama biçimleri, özel muhtaçlıkları olduğunu zira bu devrin gelişimin en süratli devri olduğunu ısrarla söylememiz gerekiyor. Tıpkı vakitte da özel bir periyot olan çocukluğun ve çocukların da kimseye ilişkin olmadığı, bağımsız hak sahibi, özgürlük sahibi bireyler olduğu , yetişkinlerin çocuklar üzerinde hakları değil yalnızca onların kendilerini gerçekleştirmeleri için birtakım düzenlemeler yapmakla ilgili birtakım sorumlulukları var.”
“ÇOCUK EVLİLİKLERİ BİR ŞİDDET TÜRÜDÜR”
Çocuk hakları aktivisti Ezgi Koman, tecavüz affı olarak bilinen ve meclise tekraren gelip geri çekilen yasa tasarısının İstanbul Sözleşmesi’nden çıkma basamağında gündeme gelebileceğini belirtti. BM’nin ÇEZE raporunda ortaya koyduğu, çocuk yaşta evliliklerde cezanın olmaması gerektiğini düşünen kesiti Koman şöyle yorumladı:
“Çocuk evlilikleri bir şiddet cinsidir. Yalnızca bir cinsel şiddet değil. Çocuklar evlendirildikleri vakit eğitim hakkından sıhhat haklarına, tedaviye erişime, toplumsal gelişimleri açısından birtakım sınırlamalara karşı karşıya kalıyorlar. Bu bir dizi hak ihlaline ve yeni hak ihlalleri ortaya çıkımasına neden oluyor”
Koman, çocuk yaşta evlilikte ceza olmasını istemeyenlerin erken yaşta evlilik mağdurlarından kelam ettiğini ancak tanımlamanın yanlışlığını şu sözlerle açıkladı:
“Biz çocuk evliliğini şiddet olarak gördüğümüz için orada çocukla evlenen yetişkini bir mağdur olarak görme bahtımız yok, o şiddeti uygulayan bir fail. Tecavüz affı yasa tasarısı faillerin affedilmesinin önünü açıyor, asla kabul edilebilir bir şey değil. Onun dışında çocuk evlilikleri sorununda bir mazeret olarak kimi topluluklarda çok yasal olarak görülüyor üzere bir algı kelam konusu. Aslında bu türlü bir durum yok. O topluluklarda bir yandan bir yoksulluk sorunu var zati. Lakin birebir vakitte siz çocukların cinsel gelişiminden, cinsel özgürlüğünden kelam etmezseniz, ergenlik devrinin olağan gidişinin, muhtaçlıklarını karşılayacak kendi gelişimsel özelliklerine nazaran bu çeşit imkanlar sunmaz, yanlışsız bilgilendirmeler, bilime dayalı yönlendirmeler yapmazsanız bu durumda da çocuklar aslında kendi tercihleri üzere evlenmek istiyor. Meğer biz biliyoruz ki evlilik yetişkinler için bile epeyce sorumluluklar getiren bir kurumken çocukların bunu yaşaması bir dizi ihlalin önünü açacak bir durum. Hasebiyle biz ısrarla çocuk evlilikleri bir ihlal tipi bir şiddet tipi diye lisana getiriyoruz”
İSTANBUL SÖZLEŞMESİ’NİN FESHİ
26 Mart’ta yaptığı açıklamada AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, bayana yönelik şiddetin ve aile içi şiddetin önlenmesi ve uğraşına ait imzalanan İstanbul Sözleşmesi’nden 3 ay içinde çıkılacağını söylemişti.
TÜİK BİLGİLERİNE NAZARAN ÇOCUK
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine; 2018’de 15 yaş altı 11 binden fazla kız çocuğu doğum yaptı. 2019’da 16-17 yaş kümesinde olan 17 bin 047 kız çocuğu evlendirildi; 15 yaşın altında 142 kız çocuğu, 15-17 yaş ortasında ise 9 bin 714 kız çocuğu doğum yaptı. 2001-2019 yılları ortasında doğum yapan çocukların sayısı 542 bin 821 olarak kayıtlara geçti.
Cumhuriyet
