İnsanlık bir yol ayrımında ve tabiatın kendisini toparlamasını, “hızlanan gerilemesinin yavaşlamasını” istiyorsak, çabucak harekete geçmeliyiz.
Birleşmiş Milletler (BM) Biyolojik Çeşitlilik Mukavelesi’nin (CBD) hazırladığı raporda yer alan ihtar bu.
Raporda, tabiatın süregiden gerilemesini durdurmaya yardımcı olacak sekiz büyük değişim tavsiyesinde bulunuluyor.
CBD Genel Sekreteri Elizabeth Maruma Mrema, “İşlerin değişmesi gerekiyor. Harekete geçersek, raporun önerdiği yanlışsız adımları atarsak, sürdürülebilir bir gezegene geçiş yapabiliriz” dedi.
TABIAT VE İNSAN SIHHATI ORTASINDAKI BAĞ NE?
İnsan nüfusu ortasında her yıl muhtemelen üç yahut dört yeni hastalık ortaya çıkıyor. Koronavirüs üzere beşerden beşere kolay geçtiğinde, bir salgın başlatma potansiyeli ortaya çıkıyor. Lakin yeni hastalıkların ortaya çıkması ihtimalini artırmak, bu hastalıklardan rastgele birinin “bir sonraki Covid” olması ihtimalini de arttırıyor.
Ve aslında bunlar yeni hastalıklar da değiller, yalnızca bizim tipimiz için yeniler. Salgınların büyük çoğunluğu, hayvan hastalıklarının, insanlara bulaşmasıyla ortaya çıkıyor. Ebola ve HIV primatlardan geldi; uzmanlar Ebola hadiselerini enfekte hayvanların etinin yenmesiyle ilişkilendirildi. Kuduz bir hayvanın ısırığı çok tesirli bir bulaşma usulü. Covid-19’dan 20 yıl evvel de, SARS, MERS, domuz gribi ve kuş gribi daima hayvanlardan bulaştı.
Doğal dünyanın yapısını değiştirirken, hayvan hastalıklarının merkezlerine yaklaşıyor ve kendimizi de riske atıyoruz.
Liverpool Üniversitesi’nden Veteriner Epideyimolog Prof. Matthew Baylis, “Vahşi hayat popülasyonlarını giderek artan oranda etkiliyoruz, ormansızlaştırıyoruz ve hayvanların bizim etrafımıza taşınmasına neden oluyoruz” diyor ve ekliyor:
“Bu da hastalıklara yol açan patojenlerin bir çeşitten başkasına geçmesine neden oluyor. Münasebetiyle global seviyedeki davranışlarımız, bir patojenin hayvanlardan insanlara bulaşmasını kolaylaştırıyor.”
DOĞAYI MUHAFAZA KONUSUNDA İNSANLARIN KARNESİ NASIL?
CBD, 2010’da belirlenen ve 2020’ye kadar ulaşılması amaçlanan 20 biyoçeşitlilik gayesi konusundaki son gelişim raporunu yayımladı.
Maruma Mrema BBC’ye yaptığı açıklamada, “İlerleme kaydedildi, fakat amaçların hiçbirine tam manasıyla ulaşılamadı. Hasebiyle, biyoçeşitlilik kaybı alanındaki virajı dönmemiz için hala çok şey yapılması gerekiyor” dedi.
Rapor önemli bir ikazda bulunmasının yanı sıra, bu virajın nasıl dönüleceği konusunda bir el kitabı da sunuyor.
CBD Genel Sekreter Yardımcısı David Cooper, “Bu yapılabilir. Gelecek yıl Çin’de BM Biyoçeşitlilik Konferansı yapacak. Burada ülkelerin, doğayı 2030 itibariyle toparlanma yoluna sokacak yeni global taahütlerin kabul etmesi bekleniyor” diyor.
İNSANLARIN TABIATA TESIRLERI NASIL KISITLANABİLİR?
“Paris İklim Anlaşması” diye bilinen çerçeve, 196 ülkenin taahhüt etmesi beklenen sekiz büyük değişiklik öngörürüyor.
- Toprak ve Ormanlar : Hayat alanlarını korumak ve toprağın bozulmasını azaltmak
- Sürdürülebilir tarım: Ormansızlaşma, ağır gübre ve haşare ilacı kullanımı üzere tabiata olumsuz tesirde bulunan uygulamaları minimize etmek için tarım yapma prosedürümüzü yine tasarlamak.
- Besin : Daha az et ve balığın tüketildiği, daha sürdürülebilir bir beslenme alışkanlığı edinmek ve besin israfını büyük oranda azaltmak.
- Okyanuslar ve balıkçılık : Deniz ekosistemlerini korumak ve toparlanmasını sağlamak, sürdürülebilir balıkçılık, balık stoklarının toparlanması ve değerli deni ömür alanlarının toparlanması
- Kentlerin yeşilleştirilmesi: İnsan nüfusunun neredeyse dörtte üçünün yaşadığı kentlerde tabiat için alan açmak.
- Tatlı su: Göl ve ırmak habitatlarını korumak, kirliliği azaltmak ve su kalitesini artırmak.
- Acil iklim aksiyonu: İklim değişikliğine karşı fosil yakıtları “hızla devre dışı bırakarak” harekete geçmek.
- ‘Tek sıhhat ‘ yaklaşımı: Bu üsttekilerin tümünü kapsıyor. Asıl olarak, kentsel, ziraî, orman alanları ve balıklar olmak üzere etrafımızı bütün olarak korumak.
Maruma Mrema “Covid-19 insan faaliyetleri ve tabiat ortasındaki ilişkiyi bize sert bir biçimde hatırlatan salgın oldu. Artık Covid sonrası, daha iyisini yapabiliriz” dedi.
Salgının kendisi, yabanî ömür ticaretine ve insanların ormanlara yaklaşmasıyla ilişkilendirilmişti. Uzmanlar bu durumun da hastalıkların yırtıcı ömürden insanlara geçişi riskini artırdığını söylüyor.
SON 10 YILDA HİÇ İLERLEME KAYDEDİLDİ Mİ?
Raporda, birtakım başarılara da dikkat çekiliyor. Ormansızlaşma oranları düşmeye devam ediyor, adalardan işgalci tiplerin geçişini azaltma gayretleri artıyor ve biyoçeşitlilik konusundaki farkındalık yükseliyor.
Maruma Mrema, “Dünya genelinde birçok iyi şey de oluyor ve bunlar teşvik edilmeli” diyor. Lakin Mrema, biyoçeşitlilik kaybındaki artışın daha evvel hiç görülmemiş seviyede olduğunu ve baskının arttığnı da vurguluyor:
“Şimdi harekete geçmeliyiz. Çok geç değil. Aksi takdirde, çocuklarımız ve torunlarımız kirlenmiş, bozulmuş ve sıhhatsiz bir gezegen bıraktığımız için bizi lanetleyecek.”
Cumhuriyet
