Birinci dünya Savaşı’na 41 ülke, İkincisine 60’tan fazla ülke katıldı. Dünyada toplam 208 ülke var. Yani her iki savaşa da tüm dünya katılmadığı halde dünya savaşı olarak isimlendiriyoruz. Zira kıymetli aktörlerin yanı sıra onlarla bağı olan küçük ülkelerin de katıldığı savaşlar olması nedeniyle bu türlü demek isabetlidir elbette. Yemen’de Suudi Arabistan, ABD, Katar, Ürdün, Sudan, Kuveyt, Bahreyn, Fas, İran, Mısır var. Suudilerin safında çatışan Eriteli, Somalili askerler de mevcut.
Hem global hem bölgesel aktifliğe sahip bu ülkelerin iştiraki Yemen’deki savaşı küçük bir “bölgesel dünya savaşı”na çevirdi. Olağan ki “vekalet savaşı” tarifi daha uygun geliyor akla. Bununla Suudi Arabistan-İran çekişmesi kast ediliyor elbette. Ancak Yemen için “vekalet savaşı” tarifini kullanmak, gerçeğin yalnızca bir kısmını tabir ediyor. Bu tanımla yetinilirse mahallî dinamiklerin, ülkenin iç çelişkilerinin farkına varılamamış olur. Zira Yemen’deki savaşın nedenleri ortasında ismi geçen ülkelerin Yemen üzerindeki çıkarları nedeniyle kapışmaları kadar ülkenin iç meseleleri da var. İşgalciler gitse bile ülkenin istikrarı bu iç meselelerin tahliline bağlı asıl olarak. Zira ülkenin kuzeyi ile güneyi ortasında derin kültürel farklılıklar, hasebiyle çatışmalar mevcut.
Lakin artık konuşmamız gereken ülkeye yapılan Suudi Arabistan liderliğindeki çullanma. Yol açtığı tam bir insanlık dramıdır. Yemen savaşı yedinci yılına girdi. Şu ana kadarki bilanço hem insan kaybı, hem de hayatta –şimdilik- kalmayı başarmış beşerler açısından harikulâde trajik durumda. İnsani kriz, bu tarifin yapılmasını gerektiren ölçüleri de aştı. Kolera başta olmak yeryüzünden silindiği sanılan hastalıklar tekrar baş gösterdi. Açlık, sivillere yönelik ataklar fecî boyutlarda. Bu nedenle BM Yemen’deki durumu “karşılaşılan en büyük insani kriz” olarak nitelendiriyor. BM desteli barış süreci sekteye uğradı.
Yemen’de olan ne? Şu anda olan Suudi Arabistan liderliğinde ülkeye yapılan askeri müdahale, bu müdahaleye karşı Ensarullah öncülüğünde sürdürülen direniş. Yemen’in memleketler arası alanda tanınan bir hükümeti var; Suudiler de onu destekliyor. Ensarullah ise hükümeti tanımıyor (haklı nedenleri var), çatışma buradan kaynaklanıyor. Lakin karşısında devasa güçler var. ABD yalnızca destekçi değil, direkt doğruya bu savaşın içinde. Siyah ya da beyaz hangi lider olursa olsun ülkeyi, Ensarullah’ı vurdu, vurmaya devam ediyor. Siyah Barack Obama sekiz yılda 184 kere, beyaz Trump dört yılda 200 sefer hava akınıyla vurdu ülkeyi. Terör mazeretiyle.
NASIL BİR ÜLKE PEKALA?
Evvelce iki Yemen vardı; biri Yemen Arap Cumhuriyeti (Batı/SA destekli), başkası de sosyalist, Güney Yemen Halk Cumhuriyeti. (Sovyetler Birliği destekli). 1991’de birleştiler. Bugünkü Yemen budur. Başında da, 1978’den beri Kuzey Yemen’i yöneten Ali Abdullah Salih vardı.
Birleşme başarıldı lakin sosyalist Güney Yemen’in birçok kazanımı birleşme sonrası aşındırılmaya başlandı. Bayanların erkeklerle eşit haklara sahip olması, eğitimin yaygınlaştırılması, iktisadın rayına oturtulması üzere kazanımları Kuzey kolay benimseyemedi. Münasebetiyle bu kazanımların kök saldığı Güney’e hiç değilse özerklik verilsin diye 2007’de Güney Hareketi çıktı ortaya. Bakın, artık yok Şii’ydi, yok dinciydi denen Ensarullah Hareketi sosyalist Güney Yemen idaresine çok sayıda eleman vermiş, münasebetiyle sosyalizmden etkilenmiş bir harekettir. En azından antiemperyalistliği oradan miras. Bu yüzdendir ki batıyla, emperyalizmle işbirliğine teşne Salih hükümetine karşı 2004 – 2010 ortası altı defa ayaklandı Ensarullah.
Ancak İslamcı örgütlerin de güçlendiği devirlerdi. Arap Yarımadası El Kaide’si (AYEK) ile Ensar el Şeria (EŞ) örgütleri hem güneyde hem doğuda toprak ele geçirmişti. Bu ABD için de iyi bir fırsattı natürel. 2000’lerden başlayarak Salih’e dayanak verdi ABD. Bu yıl bir dönüm noktasıdır; zira Aden limanında demirli olan, ABD Donnması’na bağlı USS Cole isimli savaş gemisine AYEK’in düzenlediği intihar hücumunda 17 ABD denizcisi öldürülmüştür. ABD’nin terörle uğraş kapsamında Yemen’e 1 milyar dolara yakın askeri yardımı bu nedenle geldi.
SÜRECEK
Cumhuriyet
