Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD), basın kartı yönetmeliğine karşı açıklamada bulundu. Açıklamada “‘Milli Güvenlik ve kamu sistemine ters davranış’ kart iptal münasebeti olamayacak”, “Basın kartı almak ‘keyfi’ olarak engellenemeyecek”, “Gazetecilerin baskı altında tutulması kabul edilemez” sözleri kullanıldı.
‘Basın Kartı Yönetmeliği gazetecileri baskı altında tutuyor’ denilen ÇGD Genel İdare Kurulu’nun açıklamasının tamamı şu biçimde:
Danıştay, iktidarın kendisine yakın olmayan basını cezalandırmak emeliyle değiştirdiği Basın Kartı Yönetmeliği’ne basın özgürlüğüne karşıt olduğu gerekçesiyle “dur” dedi. İktidara “makbul” gazeteci incelemesi yapamazsın” diyen Danıştay İdari Dava Daireleri Konseyi ”milli güvenlik ya da kamu nizamına terslik yahut bunları alışkanlık edinme”, “gazetecilik meslek onurunu zedeleyecek işler yapılması” üzere muğlak ve keyfi münasebetlerle basın kartlarının iptal edilemeyeceğine karar verdi. Gerçek gazetecilerin basın kartları iptal edilirken Cumhurbaşkanlığı çalışanları başta, bürokrat ve memurlara hiçbir kural aramadan “ulufe” üzere basın kartı verilmesine imkân sağlayan Yönetmeliğin değerli hususlarının yürütmesi durduruldu. Danıştay kararında mevcut Yönetmeliğin gazetecileri baskı ve tasa altında tutacağına dikkat çekilirken basın kartının verileceği şahıslarda aranacak kaideleri içeren temel prensiplerin, bu hakka keyfi bir biçimde müdahale edilmesini önleyecek formda düzenlenmesi gerektiği uyarısı yapıldı.
ÇGD AÇMIŞTI
Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığının hazırladığı tartışmalı Yönetmelik Çağdaş Gazeteciler Derneği (ÇGD) tarafından yargıya taşınmıştı. ÇGD avukatı Onur Can Keskin’in açtığı davada Danıştay 10. Daire, Yönetmeliğin yalnızca bir unsurunun yürütmesini durdurmuştu. Avukat Keskin ÇGD ismine karara itiraz ederek, mevzuyu Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’na taşıdı.
Danıştay’ın en üst organı olan İdari Dava Daireleri Şurasının (İDDK) kararı belirli oldu. Heyet, yüzlerce gazeteciyi mağdur eden tartışmalı Yönetmeliğin en değerli düzenlemelerinin yürütmesini durdurdu. Heyet kararına nazaran, İrtibat Başkanlığı’nın “basın meslek onurunu zedeleyecek işler yaptığı/yapması”, “milli güvenlik ya da kamu sistemine karşıt davranışlarda bulunması” ile “bunları alışkanlık edindiği/edinmesi” üzere “ muğlak ve keyfi” münasebetlerle basın kartları ve daima basın kartlarını iptal yetkisi engellendi.
İŞTE MÜNASEBETLER
Kararları bağlayıcı nitelik taşıyan Danıştay İDDK kararında “hukuk devleti” “basın özgürlüğü” “eleştirme ve bedel yargısında bulunma hakkı” “gazetecinin savunma hakkı”na vurgu yaparken iktidara çok kuvvetli “hukuk devleti” bildirileri verdi. Konsey, Anayasanın 2. Hususuna nazaran hukuk devletinin hukukun üstün kurallarıyla kendini bağlı sayan, yargı kontrolüne açık, yasa koyucunun da uyması gereken temel hukuk unsurlarının bulunduğunun şuuruna sahip devlet olduğu vurguladı.
NET VE AÇIK OLMALI
Kaydedilen kararda “öngörülebilirlik” prensibinin, hukukun temel unsurlarından olduğu ve bu unsura nazaran, yasal ve idari düzenlemelerin açık ve net olması gerektiği kaydedildi. Kararda, “Buradaki maksat, ilgili bireylerin davranışlarını belirleyebilmesi ve muhakkak aksiyonların yol açabileceği sonuçları evvelce öngörebilmesidir” denildi.
BİLİNMEYEN DÜZENLEME YAPAMAZSIN
Kararında AİHM ve Anayasa Mahkemesi kararlarına da atıf yapan Konsey “belirlilik” prensibine de vurgu yaparak, “Düzenlemenin keyfiliğe müsaade vermeyecek biçimde yani yönetim tarafından takdir yetkisine dayanılarak keyfi uygulamalara imkân verilmeyecek biçimde yapılması gerekmektedir” münasebetine dayandı.
GAZETECİ RAHATSIZ EDEBİLİR
Kararda, basın özgürlüğüne ait anayasal kurallar ve demokratik toplumlardaki fikir özgürlüğüne ait unsurlar sıralandı. Basının, kamu güçlerine olduğu kadar özel güçlere karşı da korunması gerektiğinin anlatıldığı kararda şöyle denildi:
“Bağımsız ve tarafsız yayıncılığın sürdürülebilmesi için alınacak tedbirler de bu ödev kapsamındadır. Tabir özgürlüğünün kelamı edilen toplumsal ve kişisel fonksiyonunu yerine getirebilmesi için, AİHM’in de tabir özgürlüğüne ait kararlarında sıkça belirttiği üzere, yalnızca toplumun ve devletin olumlu, hakikat ya da zararsız gördüğü “haber” ve “düşüncelerin” değil, devletin yahut halkın bir kısmının olumsuz ya da yanlış bulduğu, onları rahatsız eden haber ve fikirlerin de serbestçe söz edilebilmesi ve bireylerin bu tabirler nedeniyle rastgele bir yaptırıma tabi tutulmayacağından emin olmaları gerekmektedir.”
DEMOKRATİK TOPLUM İÇİN ÖZGÜR BASIN
Söz özgürlüğünün çoğulculuğun, müsamahanın ve açık fikirliliğin temeli olduğu, bu özgürlük olmaksızın “demokratik toplumdan” bahsedilemeyeceğinin anlatıldığı kararda, basın kartının, gazetecilerin mesleksel faaliyetlerini yürütürken faal çalışmaları, kesimin her türlü zorlukları karşısında kendilerini savunabilmeleri için kıymetli olduğu anımsatıldı.
BASIN KARTI YALNIZCA KART DEĞİLDİR
Basın kartının ayrıyeten her türlü kamusal faaliyete katılma konusunda akreditasyon görevi gördüğü belirtilerek, “Basın kartı yalnızca bir meslek kartı olmayıp, birebir vakitte basın kartı sahibi olan bireye habere, bilgiye, olaya erişebilme imkânında kolaylık sağlayan ve bu doğrultuda toplumun yanlışsız bilgilendirilmesine araç olan bir karttır” denildi.
“KEYFİ BİÇİMDE ENGELLENEMEZ”
Kararda, bu nedenle, basın kartının niteliği ile ne formda verileceği konusunda ve bu kartın verileceği bireylerde aranacak koşulları içeren temel prensiplerin, anılan hakka keyfi bir biçimde müdahale edilmesini önleyecek biçimde düzenlenmesi gerektiği vurgulandı.
İŞTE DURDURULAN UNSURLAR
Danıştay İDDK öncelikle Basın Kartı Yönetmeliğinin daima basın kartı ve basın kartı iptallerine destek yapılan unsurlarının yürütmesini durdurdu.
ULUSAL GÜVENLİK VE KAMU NİZAMI MUĞLAK
Tartışmalı hususlardan kimileri 25, 29 ve 30. Unsurlarında düzenleniyordu. Yönetmeliğin “Basın meslek onurunu zedeleyecek işler yapması, davranışlarda bulunduğu yahut alışkanlıklar edindiği “, “Milli güvenlik ya da kamu tertibine ters davranışlarda bulunması yahut bu çeşit davranışları alışkanlık edinmesi” hallerinde kartların iptal edilebileceğini düzenleniyordu. Kararda bu tabirlerin tarifinin Yönetmelikte olmadığı vurgulanarak, şöyle denildi:
“Muğlak tabirler içeren bu düzenlemeler, üstte açıklamasına yer verilen, ‘hukuki öngörülebilirlik’ ve ‘hukuki belirlilik’ prensiplerine karşıt olduğu üzere, bu ibarelerin yer aldığı düzenlemelerin basın kartı sahibi ilgilileri, mesleğini baskı altında, kaygı içinde yerine getirmek zorunda bırakabileceği; bu nedenle de, anılan ibarelerin basının vazifesini tam olarak yerine getirmesine mahzur olabileceği sonucuna varılmıştır.”
GAZETECİYE SAVUNMA HAKKI KAİDE
Kararda “Diğer taraftan, anılan düzenlemeler çerçevesinde bedellendirilen fiillere ait tespitin hangi yordam ile ne biçimde yapılacağı soruları açıkta kalmakta olup; bu sürece ait soruşturma ya da inceleme yapılıp yapılmayacağı; ilgililerin savunmalarının alınıp alınmayacağı da meçhuldür. Kaldı ki, ‘savunma hakkı’nın, bireyin en temel haklarından olduğu ve Anayasamızda da bu durumun karar altına alındığı; bu hakkın ihlal edilmesinin hukuka karşıtlık oluşturacağı açıktır.
Yönetim tarafından, bu düzenlemelerin içeriğinin geniş tutulması, muğlak tabirler kullanılarak, hudutlarının tam olarak belirtilmemesi nedeniyle basın kartının iptali konusunda tanınan yetkinin keyfi olarak kullanılabileceği ve yönetim ile bireyin bu manada karşı karşıya gelebileceği de göz önünde bulundurularak, düzenlemenin çerçevesinin açık ve net biçimde belirlenmesi gerekmektedir.” denildi.
NET VE AÇIK OLUN
Kararda, basın kartının verilip verilmeyeceği yetkisinin kurula bırakılmasına karşılık, nasıl ve kim tarafından iptal edileceğinin yönetmelikte belirtilmediği, yönetmelik düzenlemelerinin, muğlak sözler içermesi, net ve açık olmaması, sonlarının tayin edilmemesi nedeniyle hukuksal öngörülebilirlik ve bellilik prensibine ters vurgulandı.
“İSTEDİĞİN KAMU GÖREVLİSİNE BASIN KARTI VEREMEZSİN”
Danıştay gerçek gazetecilerin basın kartları iptal edilirken Cumhurbaşkanlığı çalışanları başta, bürokrat ve memurlara hiçbir koşul aramadan “ulufe” üzere basın kartı verilmesine imkan sağlayan düzenlemeyi de durduruldu. Konsey kararında, Yönetmeliğin 14. unsurunun 1. fıkrasının a, b, c bentleri sıralandı. Bu düzenlemelere nazaran, şu bireylere basın kartı verilebileceği anlatıldı:
”- Cumhurbaşkanlığı Merkez Teşkilatında basın-yayın faaliyeti yürüten ve Cumhurbaşkanlığına bağlı kurum ve kuruluşlarda basın-yayın ünitesinde çalışan işçiden en üst yönetici tarafından belirlenecek bireylere
– Bakanlıklarda, Basın ve Halkla Münasebetler Müşavirliği ünitesi amiri ile basın-yayın faaliyeti yürüten çalışandan bakan tarafından belirlenecek iki bireye
– İrtibat Başkanlığında; Lider ve lider yardımcılarına, 1. hukuk müşaviri, daire liderleri, taşra teşkilatı müdürleri, basın müşavirleri, basın ataşeleri ile Başkanlık ünitelerinde fiilen misyon yapan hukuk müşavirlerine, irtibat uzmanlarına ve uzman yardımcılarına, merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatı ünitelerinde fiilen vazife yapan çalışandan Başkanlıkça uygun görülenlere…”
BASIN KARTI GAZETECİYE VERİLİR
Kararda, Bağlantı Başkanlığı’na basın kartı düzenleme yetkisinin verildiği lakin kartın kamu görevlilerine verilmesine ait düzenleme yapma yetkisi tanınmadığı vurgulandı. Yönetmelikte, basın kartı verilmesine ait değerlendirmelerin kurul tarafından yapılacağı belirtilmesine karşın dava konusu düzenlemelerde yalnızca en üst seviye yöneticinin, bakanın ya da liderin uygun görmesinin kâfi sayıldığı vurgulandı.
Basın kartı verilecek işçi konusunda da yönetmelikte sınırlama olmadığının anlatıldığı kararda, “Oysa ki basın kartı verilecek bireylere ait hangi ölçütlerin temel alınacağının somut olarak ortaya konulması; objektif ölçütlerin dava konusu Yönetmelik ile belirlenmesi gerekmektedir” denildi.
TÜZEL BELLİLİK PRENSİBİNE MUHALİF
Kararda, bu nedenle, kelam konusu düzenlemelerin türel bellilik prensibine terslik teşkil ettiği belirtilerek, “Yönetmeliğin 6. unsurunda basın kartı verilecek bireyler için makul kurallar aranırken dava konusu düzenlemelerde rastgele bir kaide aranmadan hasılı bu kartın sınırlama getirilmeden her pozisyondaki işçiye verilebilir olması Yönetmeliğin kendi içerisinde çelişkili kararlar barındırmasına yol açmıştır. Bu prestijle, hukuksal bellilik unsuruna karşıt halde düzenlenen anılan kararların hukuka alışılmamış olduğu sonucuna varılmıştır” denildi.
ARTIK NE OLACAK?
Bağlantı Başkanlığı, basın kartı başvurusu yapan gazetecilere, karşılık vermeyerek, evraklarını incelemede tutuyor ya da sürece koymuyordu. Başkanlığın basın kartı almaya hakkı olup olmadığı istikametindeki biçimi koşulların dışına taşan ve yorum yoluyla ulaşılabilecek “makbullük” incelemesini mümkün kılan yasal destek ortadan kalktı. Danıştay İDDK kararı kesin ve bağlayıcı.
ÇABUCAK UYGULANMASI GEREKİYOR
Karara nazaran, Bağlantı Başkanlığı, bu yolu izlemeksizin, müracaatları komiteye iletmek zorunda olacak. Başkanlığın bu istikamette inceleme yapmasını gerektirecek bir mühlete de muhtaçlığı kalmadı. Tekrar karara nazaran, yürütmenin durdurulması kararı derhal uygulanacak, davanın bitmesi beklenmeyecek.
Danıştay’ın bu kararıyla Cumhurbaşkanlığı İrtibat Başkanlığı’nın bugüne kadar verdiği basın kartı ve daima basın kartı iptal kararları, basın kartı yenilememe ve basın kartı vermeme kararları tüzel destekten mahrum hale geldi. Belge bu karar üzerine Danıştay 10. Dairesine geri gönderildi. Artık, müracaattaki iptal istemleri temelden görülerek karara bağlanacak.
Cumhuriyet
