Dünyayı tesiri altına alan Covid- 19 salgınının tetiklediği dijitalleşme süreçleri, eğitimin en değerli paydaşı olan ebeveynleri de direkt etkiliyor. 21’inci yüzyıl başından itibaren literatürde yer bulmaya başlayan ‘Dijital Ebeveynlik’ kavramının salgın sonrası popülerlik kazandığını belirten Dr. Öğr. Üyesi Derya Kavgaoğlu, “Çocuk ve ebeveyn münasebetlerini anlamamıza yardımcı olan ve sorunların tahlili için yıllardır rehberlik eden ebeveynlik kuramlarının bugün dijital bağlam çerçevesinde tekrar düşünülmeye muhtaçlığı var. Dijital dünya bir tarafta cazip gelişim fırsatları sunarken başka tarafta değerli riskleri de bünyesinde barındırıyor. Dijital platformlar gerçek kullanıldıklarında çocukların ve gençlerin akademik gelişimi için çok kıymetli bir pedagojik araç” diye konuştu.
DENETİMSİZ KULLANIMA DİKKAT
Evvelden öğretmenin tek bilgi kaynağı olduğunu da söyleyen Kavgaoğlu şu tabirleri kullandı:
“Şimdi arama motorları bilgiye ulaşma konusunda öğrenenlere özerklik sağlıyor. Didaktik sunumlu bilimsel bir bilginin edilgen tüketimi yerine dijital ortamda görsel-işitsel uyaranlarla zihinsel modelleme yapabilme imkânı var. Bu imkanları, tarihi bir olayı düz anlatımla dinlemek yerine video-belgeselle anlamak, zihinde tasarlanması sıkıntı bir fizik, kimya, matematik bilgisini bir animasyonla kavramak, farklı bir lisanda öğrenilen yeni sözleri ilgili web sayfalarını, fotoğrafları, ses belgelerini inceleyerek kavramak, arkeoloji-sanat tarihine olan merakı ve ilgisi hasebiyle tarihi bir müzede sanal tıp atmak üzere örneklerle sıralayabiliriz. Başka taraftan dijital dünyanın denetimsiz kullanımı pornografi, dehşet ve şiddet üzere uygun olmayan içerikle müsabaka, makus niyetli kişi ya da bireylerce kandırılma, istismar edilme ve siber zorbalığa uğrayabilme ihtimali açısından da risk taşıyor.”
“RİSK OLUŞTURUR”
Ebeveynin yorgun olduğu için yahut vakti olmadığı için çocuğun ekran karşısında geçirdiği süreyi görmezden gelmesinin değerli bir risk olduğunu belirten Kavgaoğlu, “İhmal edildiği mühlet zarfında çocuk-genç ıstırabını giderme, kendini söz etme, toplumsallaşma, muvaffakiyet ve güç kazanma üzere muhtaçlıklarını dijital ortam üzerinden tatmin etmenin bir yolunu bulacaktır. Sağlıklı bir bağlantıyla ekran mühleti denetim edilmediğinde ise bu durum ekran bağımlılığına yol açabilir. Dijital ebeveynin yapması gereken bir tarafta fırsatların başka tarafta risklerin olduğu bir dünyada fırsatları ve faydası maksimize etmek; riskleri ve ziyanı denetim altına alacak halde rehberlik etmektir” tabirlerini kullandı.
“ROL MODEL OLMALI”
Rehberliğin ebeveyne değerli sorumluluklar yüklediğini söz eden Kavgaoğlu, “Bu alanda pratik olarak yapılabilecekler bilgi eksikliğini denetim altına almak ve dijital dünyanın işlevsel kullanımı için yanlışsız rol model olmaktır. Öğrenmelerimizin birçok toplumsal bilişsel süreçlerle gerçekleşir. Yani gözleyerek öğreniriz. Yakınımızdaki davranışların olumlu ve olumsuz sonuçlarına nazaran model alır, derhal yahut uygun vakitte tıpkı davranışı ortaya koyabiliriz. Bu manada ebeveyn-bakım veren, çocuğun yahut gencin nasıl bir dijital tutum içinde olmasını istiyorsa o biçimde rol model olmalıdır. Ekranda kaldığı müddetten, takip ettiği içeriğe ve o içerikle nasıl etkileşimde bulunduğuna kadar dikkat etmelidir” dedi.
“ÇOCUĞUNUZ HAKKINDA İPUÇLARI TAŞIYABİLİR”
Çocuğun-gencin takip ettiği içeriğe karşı umursamaz olunmaması gerektiğine vurgu yapan Kavgaoğlu şöyle konuştu:
“Hangi oyunları oynadığının, hangi sitelerde daha çok vakit harcadığının bilinmesi çocuğun bu mecralarda kalmasını sağlayan temel motivasyonun anlaşılması ebeveyn tarafından gayret gerektirse de çok değerli bilgilerdir. Çocuğun ilgisi, yeteneği, hünerine ait ipuçları taşıyabilir. Baskın olarak tarihi, mistik, sanatsal motifler taşıyan bir oyun ya da yapay zekâ, teknoloji, büyük bilgi bilgilerinin tartışıldığı tartışma kümeleri içinde çok vakit harcıyorsa bu platformlara alternatif üreterek ilerlemek gelişimi sağlayıcı yanlışsız bir rehberlik olacaktır. Bilhassa yakın bir gelecekte pek çok klâsik mesleğin yerini otomasyona bırakacağı ve senkronize bir halde mesleksel yeterliliklerin değişeceği hesaba katıldığında çocuğun-gencin dijital dünyayla birlikte farklılaşan ilgi yeteneklerinin göz arkası edilmemesi ve onun faydasına kullanılabilmesi çok önemlidir” formunda konuştu.
Dijital okuryazarlık düzeyini artırmak için Bilişim Teknolojileri ve Bağlantı Kurumu tarafından yayımlanan ve internet üzerinden erişimi sağlanan rehber dokümanlara ulaşılabileceğini hatırlatan Kavgaoğlu, “Ebeveynin kendi eforunun yanında eğitim kurumlarının da online bilgi aramadan dijital hak ve sorumluluklara kadar geniş bir kapsamı olan bu doküman içeriğini rehberlik hizmetleri kapsamında periyodik olarak ebeveynle buluşturması önemlidir” diye konuştu.
Cumhuriyet
