Getty Images
İngiltere, Pfizer/BioNTech tarafından geliştirilen Covid-19 aşısının yaygın kullanımına onay veren birinci Batılı ülke oldu.
Birçok kişi en kısa vakitte aşı olmak isterken kimileri da hakkında şimdi pek bilgi sahibi olmadığımız bir şeyi kullanmakta tereddüt ettiğini söylüyor.
AŞININ İNANÇLI OLDUĞUNU NEREDEN BİLİYORUZ?
Bilim insanları yeni bir aşı yahut tedavi geliştirirken sordukları birinci ve en kıymetli soru budur.
Aşının güvenliği ile ilgili denemeler, evvel hücre seviyesinde, sonra da hayvanlar üzerinde laboratuvarda başlar. Akabinde insanlarda denenir.
Testin temel unsuru, küçük bir kümeyle başlayıp, aşının güvenliği ile ilgili bir telaş olmaması halinde bir sonraki etaba geçmektir.
TESTLERİN ROLÜ NE?
Laboratuvar testlerinde güvenlikle ilgili bir sorun çıkmadığında bilim insanları aşının yahut tedavinin ne derece tesirli olduğunu denemeye geçiyor.
Bu etapta çok sayıda istekli üzerinde deneme yapmak gerekiyor.
İstekli deneklerin yarısına aşı, yarısına ise hiçbir tesiri olmayan plasebo uygulanıyor. Araştırmacılar ve denekler kime ne verildiğini birinci basamakta bilmiyor.
Elde edilen tüm datalar denetim edilip bağımsız gözlemcilerce denetleniyor.
Covid aşısı denemeleri süreci çok süratli işlemiş olsa da bu kademelerin hiç biri atlanmadı.
Binlerce denekten yalnızca biri deneme sürecinde hayatını yitirdiğinde Oxford/AstraZeneca aşısının denemeleri askıya alınmıştı. Vefatın aşıyla ilgili olmadığı tespit edildiğinde ise denemeler tekrar başladı.
BBCAŞILARA YAHUT İLAÇLARA KİM ONAY VERİYOR?
İngiltere’de rastgele bir ilaca yahut aşıya onayı, İlaç ve Sıhhat Eserleri Düzenleme Kurumu (MHRA) isimli denetleyici kuruluş veriyor ve bunu lakin ilacın inançlı ve tesirli olduğuna kanaat getirdiğinde yapıyor.
Sıhhat Bakanlığı’na bağlı MHRA’da 1200 kişi çalışıyor. Başında ise tüm mesleğini ilaç düzenleme işine vakfetmiş Dr. June Raine yer alıyor.
Aşı onay aldıktan sonra da rastgele bir yan tesiri yahut uzun vadeli risk ögesinin olmadığını mutlaklaştırmak üzere denetlemeler devam ediyor.
Aşının yan tesirine maruz kaldığını düşünenler bu durumu MHRA’ya bildirebilir.
Aşılama ve Bağışıklık Komitesi’ndeki(JCVI) bağımsız uzmanlar, aşının en iyi nasıl kullanılabileceğine (kaç doz vb.) ve kimlere öncelik verileceğine karar veriyor.
20 aşı uzmanı üyesi olan JCVI’ye Oxford Üniversitesi’nden Prof. Andrew Pollard başkanlık ediyor.
Covid aşısında ne var?
Üzerinde çalışılan birçok farklı Covid aşısı var. Bunların kimileri, salgına yol açan virüsün zayıflatılmış halini içeriyor.
Oxford/Astra Zeneca aşısı, Covid-19’a neden olan Sars-CoV-2 virüsüne benzeyecek halde değiştirilmiş zararsız bir virüs kullanıyor.
Pfizer/BioNTech ve Moderna ise virüsün genetik kodunun bir kısmını kullanarak bağışıklık sistemini harekete geçirecek aşılar üzerinde çalışıyor. Bunlara mRNA aşıları deniyor.
Bunlar insan hücrelerini değiştiren aşılar değil. Yalnızca Covid’e karşı bağışıklık sistemini harekete geçiren talimatlar içeriyorlar.
Kimi Covid aşıları ise koronavirüsün sahip olduğu birtakım proteinlerini içeriyor.
Aşıları daha stabilize ve tesirli kılmak hedefiyle alüminyum üzere diğer materyaller de kullanılabiliyor.
AŞI HASTA EDER Mİ?
Bu unsurların bu kadar az bir dozda kullanıldığında beşere ziyan vereceğine dair hiçbir data bulunmuyor.
Aşılar insanı hasta etmez. Aksine, enfeksiyona karşı uğraş etmesini sağlayacak biçimde bağışıklık sisteminin virüsü tanımasını ve hazırlık yapmasını sağlar.
Kimileri aşı olduktan sonra kas ağrısı yahut hafif ateş üzere belirtiler gösterebilir.
Bu hastalıktan değil, bedenin aşıya verdiği yansıdan kaynaklanır.
Aşılara karşı alerjik reaksiyonlara az rastlanır. Onay almış aşıların içerdiği materyaller liste halinde bildirilir.
Aşı tersi birçok haber toplumsal medya yoluyla yayılıyor. Bunlar bilimsel bilgilere dayanmayabilir.
COVİD GEÇİRMİŞ BİRİNİN AŞI OLMASI İNANÇLI Mİ?
Aşı onay aldığında, geçmişte Covid olmuş şahıslara de aşı olmaları teklif edilecektir.
Çünkü doğal bağışıklık uzun sürmeyebilir ve aşı daha fazla muhafaza sağlayabilir.
İngiltere Kamu Sıhhati kurumunun hazırladığı kılavuza nazaran, uzatmalı Covid olarak isimlendirilen ve hastalığın tesiri uzun mühlet devam eden bireylerin aşı olmasıyla ilgili rastgele bir güvenlik derdi bulunmamaktadır.
Lakin Covid-19 nedeniyle hala hasta olanların iyileştiklerinde aşı olmaları öneriliyor.
AŞILAR NE KADAR HAYVAN DOSTU?
Zona üzere kimi hastalıklara karşı geliştirilen aşılar ile çocuklara burun yoluyla uygulanan grip aşısı üzere birtakım aşılar domuz jelatini içerebilir.
Birtakım aşılar ise tavuk yumurtasında yahut civciv embriyo hücrelerinde geliştirilir. Üzerinde çalışılan yüzlerce Covid aşısı var. Şimdi tümünün ne içerdiğine dair detaylı bilgi sahibi olmasak da birçok Covid aşısının vejetaryen ve vegan dostu olması bekleniyor.
HERKES AŞI OLURSA BENİM OLMAMA GEREK KALIR MI?
Aşının, önemli enfeksiyonlara karşı en iyi savunma formülü olduğunu gösteren pek çok bilimsel bilgi var.
Covid aşıları da insanların ağır hastalanmasını engellediği için hayat kurtarabilir.
Aşının birinci etapta yaşlılar üzere en yüksek risk kümesinde olanlara uygulanması bekleniyor.
Aşının Covid’in yayılması bakımından ne kadar muhafaza sağlayacağı şimdi bilinmiyor.
Şayet aşı olanlarda Covid bulaştırma riski azalıyor yahut ortadan kalkıyorsa, nüfusun belirli oranının aşılanması yoluyla hastalık ortadan kalkabilir.
Cumhuriyet
