Getty ImagesYeni varyantlarda spike ismi verlen proteinler değişime uğramış görünüyor
İngiltere’den sonra ABD’de Colorado ve California’da da koronavirüsün yeni varyantlarının ortaya çıkması bilim insanlarını, biran evvel bu daha süratli bulaştığı düşünülen mutasyonun özelliklerini anlamaya yöneltti.
Aralık ayında İngiltere’nin kıymetli bi kısmında olayların değerli bir kısmını oluşturduğu açıklanan B.1.1.7 isimli varyant nedeniyle çok sıkı kapatma tedbirleri açıklanmış ve birçok ülke kapılarını İngiltere’ye kapatmıştı.
O vakitten bu yana bu mutasyon Çin ve kimi Avrupa ülkelerinin yanısıra Amerika Birleşik Devletleri’nde Colorado ve California’da da tespit edildi.
Güney Afrika’da ise tabipler ve araştırmacılar yeni bir varyantın, Covid-19’un ikinci dalgadaki süratli yayılışında ne kadar rolü olduğunu anlamaya çalışıyor.
Bu varyanta da B.1.351 ismi verildi ve birinci kere Ekim ayında görüldüğü kayıtlara geçti.
Bu hususta bilim insanlarının elindeki datalar, bilinenler ve şimdi katılaşmamış varsayımları Wall Street Journal’ın haberinden özetledik.
PA MediaKitlesel aşılama kampanyasının yeni varyantlara karşı da tesirli olacağı düşünülüyor
VİRAL VARYANT NE DEMEK?
Bir virüsün genetik kodunda meydana gelen çok küçük değişiklikler sonucu ortaya çıkan yeni tiplere viral varyant deniyor.
Salgın periyodunda çok sayıda genetik mutasyon ve çok sayıda viral varyant ortaya çıktı.
Bunlar ortasında daha kolay yayılanlar salgının baskın virüs varyantı haline gelirken başkaları yok oluyor.
Uzmanlar bunun bir çeşit “doğal seleksiyon” süreci olduğunu söylüyorlar.
YENİ VARYANTLAR NEDEN DERT VERİCİ?
Birtakım tabipler daha süratli yayılıyor üzere görünen yeni koronavirüs varyantlarının baskın hale gelmesiyle olay sayılarının çok tırmanması ve hastaneler ve bakım meskenleri üzerindeki baskının başedilemeyecek bir seviyeye gelmesinden kaygı ediyor.
Yapılan araştırmalardan elde edilen birinci datalar yeni varyantların, hastalığı daha evvelki koronavirüslerden daha şiddetli hale getirdiğine dair hiç bir bulguya ulaşmadı.
Ancak hastalığı şiddetlendirmiyor bile olsalar, bulaşı özelliklerinin artışı ile hadise ve hasebiyle da mevt sayılarını artırmış görünüyorlar.
Hastalığın yayılışıyla ilgili dataları, toplumsal tedbirler ve matematik modellemelerle biraraya getiren Londra’daki Hijyen ve Tropikal Hastalıklar Fakültesi’nden araştırmacılar, İngiltere’de ortaya çıkan varyantın bulaşıcılık özelliğinin daha evvel tespit edilen mutasyonlardan daha fazla olduğu sonucuna vardılar.
İngiltere’de hastalananların temaslarını izleyen sistemde toplanan datalar, yeni varyantın enfekte ettiği bireylerin, hastalığı, virüsün eski versiyonlarına kıyasla çok daha fazla beşere bulaştırdıklarını ortaya koydu.
Bilgiler ayrıyeten viral yük yani insanın bedenindeki virüs ölçüsünün yeni varyantla enfekte olan bireylerde daha yüksek olduğunu da gösteriyor.
Bir kişinin viral yükü ne kadar yüksek ise ekseriyetle etrafa bulaştırma kapasitesi de o kadar yüksek oluyor.
DAHA BULAŞICI OLDUĞU KESİN Mİ?
Bilgiler denetimli yani öteki faktörlerin izole edildiği ortamlardan gelmediği için, “virüsün yeni varyantının daha süratli yayılmasının toplumsal ara tedbirlerine dikkat edilmemesi üzere öbür sebepleri olması mümkün mü” diye sorulabilir.
Ancak bilim insanları en azından İngiltere örneğinde buna olumsuz karşılık veriyor.
Londra’daki Imperial College’dan salgın uzmanı ve hükümete danışmanlık yapan bilim şurasının üyesi Profesör Neil Ferguson, Kasım ayına ilişkin datalara bakıldığında, koronavirüs hadiseleri bütün ülkede hadiseler azalırken, Londra’nın güneydoğusundaki bölgede virüsün yeni varyantının büyük bir süratle yayıldığına dikkat çekiyor.
Karşılaştırmanın yapıldığı Kasım ayında bütün ülkede tıpkı sıkı kapatma tedbirlerinin uygulandığını da kaydetmek kıyaslamanın yorumlanması açısından değerli.
Güney Afrika’da durum farklı olabilir. Uzmanlar burada hadiselerde görülen büyük artışta insanların davranışlarının belirleyici rol oynamış olabileceğini söylüyor.
Son haftalarda Güney Afrika’da milyonlarca kişi seyahat etmiş, onbinlercesi tatil devrinde restoranlar ve barlara ve plajlara gitmişti.
YENİ VARYANTLAR NASIL ORTAYA ÇIKIYOR?
Öbür hastalığa yol açan virüsler üzere koronavirüs de insan hücrelerine nüfuz ederek ve onların içinde kendisini kopyalamak suretiyle çoğalıp bedene yayılarak, daha sonra da öbür insanları enfekte ederek yayılıyor.
Kendini kopyalaması demek virüsün farklı parçacıklarının nasıl biraraya geldiğini belirleyen genetik kodun kopyalanması demek. Ama bu kopyalama her vakit aslına uygun olmayabiliyor.
Bazen kitaplardaki baskı kusurları üzere kopyalama sırasında da kusurlar, farklılaşmalar olabiliyor ve bu da yeni viral varyantlar ortaya çıkmasına sebep oluyor.
Birtakım virüslerin genetik kodları DNA yani insan hücrelerinin genetik bilgisini taşıyan moleküller ile tıpkı yapıda.
Koronavirüsün de dahil olduğu öteki virüslerin genetik kodları ise RNA diye buna benzeri diğer bir molekülde gizli.
RNA moleküllerinde DNA’dan farklı olarak kopyalardaki kusurları düzelten “düzeltmen” özelliği yok. O nedenle çok daha fazla varyant gelişiyor.
Getty ImagesYENİ MUTASYONLARIN ÖZELLİKLERİ NELER?
İngiltere’de ortaya çıkan yeni varyantta aşağı üst yirmiden fazla mutasyon var. Bunlardan kimileri koronavirüsün dış yüzeyindeki spike proteini ismi verilen dikensi çıkıntılara dair farklılıklar.
Bu proteinler virüsün insan hücrelerine daha kolay tutunup içine girmesini sağlıyor.
Teorik olarak bu protein çıkıntılarının mutasyona uğrayarak insan hücrelerine daha da kolay tutunup enfekte etme özelliğine kavuşmuş olması mümkün.
Cambridge Üniversitesi’nden Dr Ravindra Gupta, daha evvel yapılan araştırmaların son varyantta da bulunan bir mutasyonun virüsü daha bulaşıcı hale getirmiş olabileceğini gösterdiğini not ediyor.
Güney Afrika’daki varyant da 20 den fazla mutasyon içeriyor ve bunların bir kaçı tıpkı İngiltere’deki varyant üzere virüsün insan hücrelerine daha kolay tutunmasını sağlayan protein çıkıntılarıyla ilgili.
Kimileri da virüsün hücrelere girişini engelleyen antikorları etkisiz hale getirebilecek özellikler. Bilim insanları bu değişimin virüsün bağışıklık sistemini daha kolay yenmesi manasına gelebileceğine işaret ediyorlar.
GELİŞTİRİLEN AŞILAR VARYANTLARA KARŞI TESİRLİ Mİ?
Şu ana kadar geliştirilmiş ve farklı ülkelerde onaylanmış olan Pfizer-BioNTech, Moderna ve Oxford Astra Zeneca aşılarının yeni varyantlara tesiri konusunda en son açıklamalar yapılmış değil.
Fakat aşılar üzerinde çalışan bilim insanları, geliştirdikleri formülün yeni varyantlar üzerinde de tesirli olacağından emin görünüyorlar.
Güney Afrika’daki KwaZulu-Natal Üniversitesi’nden, bu ülkedeki yeni varyantı ortaya çıkaran salgın uzmanlarından Dr Richard Lessells, aşının genel bir bağışıklık yansısı yarattığını ve virüsün protein çıkıntılarının bir çok bölgesini ve özelliğini hedeflediğini vurguluyor.
Pfizer-BioNTech ve Moderna, ürettikleri aşıları koronavirüsün şimdiye kadar ortaya çıkmış bir çok varyantı üzerinde denediler ve hepsi üzerinde de tesirli olduğunu söylüyorlar.
YENİ VARYANTLARIN KESİN OLARA DAHA BULAŞICI OLDUĞU NASIL KANITLANABİLİR?
Bilim insanları yeni varyantlarda görülen mutasyonların her birini daha evvel ortaya çıktıkça tek tek incelediklerini lakin bunların bir bütün olarak tesirlerinin ne olacağına bakmak gerektiğini söylüyorlar.
Böylesi bir araştırma yeni varyanların hayvanlar üzerinde denenmesi ile yapılabilir. Böylelikle virüsün eski varyantlara nazaran kendisini kopyalama suratı ve başkalarını enfekte etme suratı kıyaslanabilir.
Daha evvelki bir varyant üzerinde Harvard Üniversitesi Kamu Sıhhati Fakültesinde yapılan bir araştırma, bu mutasyonun daha süratli yayıldığı sonucuna varmıştı. Bu varyantın özelliği de yeniden protein çıkıntısının mutasyona uğramış olmasıydı.
YENİ VARYANTLARA KARŞI HANGİ ÖNLEMLER ALINMALI?
Salgın hastalık ve kamu sıhhati uzmanları salgından korunmak için bilinen toplumsal aralanma, maske kullanma, el yıkama üzere tedbirlerin sürdürülmesi ve iç yerlerde, bilhassa de iyi havalandırılmayan yerlerde, öteki beşerlerle biraraya gelmekten kaçınılması gerektiğini vurguluyorlar.
Yeni varyantların daha bulaşıcı olduğu yolundaki birinci izlenimler doğruysa, iç yerlerde çok daha fazla tedbir almak ve toplumsal temasları çok daha az bir seviyeye indirmek gerekebilir.
Cumhuriyet
