Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzasıyla İstanbul Mukavelesi feshedildi. Bayan örgütlerinin ve muhalefetin reaksiyon gösterdiği karara karşı Anayasa Mahkemesi’ne mi yoksa Danıştay’a mi gidileceği tartışma konusu oldu. Tartışmaların akabinde CHP, kararın iptali için Danıştay’da dava açacağı öğrenildi.
Bu düzenlemenin Anayasa’ya uygunluğunun tartışılması gerektiğini belirten Bilkent Üniversitesi Anayasa Hukukçu Prof. Dr. Ece Göztepe Çelebi, 244 Sayılı Kimi Andlaşmaların Yapılması İçin Cumhurbaşkanına Yetki Verilmesi Hakkında Kanun’daki yetkilerin 15 Temmuz 2018 tarihindeki 9 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararnamesiyle tekrar düzenlendiğini tabir ederek, İstanbul Sözleşmesi’nin feshiyle ilgili yetki tartışmasını şöyle anlattı:
“Anayasa’nın 90. Hususu 244 sayılı kanun ve Cumhurbaşkanı Kararnamesi için temel ölçüt. 90. Madde’ye nazaran memleketler arası antlaşmalar TBMM’nin bu kontratları uygun bulması hakkında bir kanun çıkarmasına bağlı. Bunun dışında teknik, kısa müddetli ya da uygulama mutabakatlarına yönelik istisnalar da var.
Fakat İstanbul Mukavelesi 2012 tarihinde çıkarılan İstanbul Kontratı bu kapsamda değil ve TBMM’nin onaylanmanın uygun bulunması kanunuyla ve Bakanlar Konseyi kararıyla yürürlüğe girdi. Hasebiyle kamu hukukunun en asli prensibi olan yetki ve tarzda paralellik prensibi gereği Cumhurbaşkanına verilmiş olan bu onay sürecinin öncelikle bir kanuna dayanması gerekir. Yani Meclis’in iradesini mukaveleden çıkma tarafında oluşmuş olması gerekir.
20 Mart tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı’nın Anayasal ve yasal desteği yoktur.”
DANIŞTAY’DA İPTAL DAVASI AÇILABİLİR
Çelebi, bu Cumhurbaşkanı Kararı’na yönelik hukukî itiraz sürecini ulusal ve memleketler arası boyutuyla aktararak, karara karşı iç hukukta Danıştay’da dava açılabileceğini söyledi. Çelebi, “Eğer Danıştay bu kararı iptal etmezse bu durumda Anayasa Mahkamesi’ne kişisel müracaat yoluna gidilebilir. Anayasa Mahkemesi’nde de kişisel müracaatta da başarılı olunamazsa son durak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’dir” dedi.
42 MİLYON BAYANIN HAKKI VAR
Davayı kimlerin açabileceği hakkında da bilgi veren Çelebi, “Nüfus kaydında cinsiyeti bayan olarak tanımlanmış herkes ve çocukları da taraf ehliyetine sahiptir. Öncelikle 42 milyon bayan dava açma ehliyetine sahiplerdir” dedi.
Çelebi kararın milletlerarası boyutunda çabucak karar doğurmadığına dikkat çekerek, şunları söyledi:
“İstanbul Sözleşmesi’nin 80. Hususu bu tek taraflı ulusal sürecin çabucak karar ve sonuç doğurmasını öngörmüyor. Öncelikle bütün bunların hukuka uygun olduğunu varsaysak bile iç hukuktaki sürecin Avrupa Kurulu Genel Sekreterliğine bildirimde bulunularak beyan edilmesi gerekiyor. Bu bildirim tarihinden itibaren 3 ayın sonunda bu fesih bildirimi karar ve sonuç doğurarak, o taraf mukavele bağlayıcı olmaktan çıkıyor. Bu Cumhurbaşkanı Karanının şimdi bir geçerliliği yok.”
TÜRKİYE HALA KONTRATA BAĞLI
Çelebi Türkiye’nin şimdi bildirim yapmadığını ve 3 aylık mühletin geçmediğini kaydederek, “Uluslararası seviyede Türkiye hala İstanbul Kontratı ile bağlı” dedi.
“BU ADIMDAN GERİ DÖNÜLMEZSE”
Çelebi, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı İnsan Hakları Hareket Planı ile İstanbul Sözleşmesi’nden çekilme kararının çeliştiğini söyleyerek, “İnsan haklarının geliştirilmesi Anayasa’nın 5. Maddesi’nde belirtilen devletin temel gayeleri ortasında. İleriye hakikat dinamik bir anayasa anlayışını benimsediğimiz gösteriyor.
Bu kadar zikzaklar Türkiye’nin milletlerarası prestiji için iyi sonuçlar vermemektedir” diye ekledi. Çelebi, çekilme kararının kimi kaygıları doğurduğunu tabir ederek, “Bir sabah uyandığımızda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nden taraf olmaktan çıktığımızın haberini almak sahiden sürpriz olmayacak, bu adımdan geri dönülmezse” diye konuştu.
KONTRATIN MANASI
İstanbul Sözleşmesi’nin Türkiye açısından bir yol haritası olduğuna dikkat çeken Çelebi, Türkiye’nin bu mukaveledeki birçok amacı gerçekleştirmediğini hatırlatarak, “Eşitlik ve şiddetin önlenmesinde kıymetli köşe taşlarını ve asgarî kriterleri koyduğu için çok kıymetli. Mesela aile tarifini Türk hukukuna nazaran geniş yaptığı için, aile içi şiddet kavramını Türk hukukuna nazaran daha geniş yorumladığı için, sosyolojik gerçekleri de türel normlara dönüştürdüğü için bizim çok önemli” diye vurguladı.
Cumhuriyet
