Taban sıvılaşması suya doygun tabanlarda tertipli aralıklarla gerçekleşen sarsıntılar sırasında, yerin taşıma kapasitesini kaybederek üzerindeki binaların toprağa gömülmesine ya da yan yatmasına ve tabandaki sıvının da üst çıkmasına deniliyor. Türkiye’de taban sıvılaşmasının örneği, 1999’daki zelzelede Gölcük’te yaşanmıştı.
Jeofizik uzmanı Dr. Oğuz Gündoğdu, dolgu alanları ve kıyı yolları ile Avcılar’ın taban sıvılaşması konusunda riskli olduğunu belirtiyor. İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Nusret Suna ise, “Bu dolgu alanının üzerine yapılan yollarımız var, bunlarda da düşünceler olabilir, diye düşünüyoruz. Genelde dere ağızları, vaktinde dere yataklarının döküldüğü yerler vakitle alüvyon katmanını oluşturduğu için buralar kumlu katmandır, kumlu tabandır. Yeraltı düzeyi de yüksek olduğu için buralar bir ölçü risklidir” dedi.
“ZEMİN O AN, O MÜDDET İÇİNDE BİRDEN TAŞIMA KAPASİTESİNİ KAYBEDER”
“Su düzeyi yüksek olan yerlerde özellikle kumlu yer, alüvyon yer olan yerlerde bir sarsıntı anında yerin taşıma kapasitesi sıfıra iner ” diyen İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Nusret Suna, şöyle konuştu:
“Biz buna bilimsel olarak sıvılaşma deriz. Birinci başta olağanda tabana bakarsınız, taban üzerinde bina vardır, gezebilirsiniz, yürürsünüz bir şey olmaz. Lakin bir sarsıntı anı yatay bir hareket, titreşim, olduğu vakit bu cins tabanlarda yer o an, o mühlet içinde birden taşıma kapasitesini kaybeder. Kaybettiği vakit binalar ya oturuyor, yere gömülüyor yahut binanın içinde yük merkezi durumuna nazaran istikrar durumuna nazaran sağa, sola, öne, geriye yanlışsız yatıyor. Bu tıp yerlere ‘sıvılaşabilen zeminler’ diyoruz. Çocuklarımız plajlarda kumla oynarlar, ellerinde bir kovaları vardır. O su ve kumla dolu kovada ıslak bir kum katmanıdır. Bunu salladıkları anda ne olur? Kovayı salladığınız anda su üst çıkar, kumlar aşağıdadır. İşte sıvılaşma budur. Bu çabucak hemen her yerde, her yöre olabilir fakat İstanbul’un bütünü için bunu söyleyemeyiz. Özellikle alüvyon katmanların olduğu yerlerde, kumlu yerlerin olduğu yerlerde, yer altı düzeyi yüksek olan yerlerde sarsıntı anında sıvılaşma riski vardır.”
“YAPAY OLARAK YAPILAN DOLGU ALANLARI ZELZELE ANINDA HASAR ALACAK YANİ KATİDİR BU”
Nusret Suna, şöyle devam etti:
“Yolları düşünelim, kıyı yolları, dolgu yapılan yollar, dolgu yerlerde risklidir. İstanbul’un Anadolu Yakası’nda bir tane dolgu alanımız var büyük, bir de Avrupa Yakası’nda büyük dolgu alanımız var. İşte bunlar sarsıntı anında bu dolgu alanları da taşıma kapasitelerinde zayıflığa uğrar yani buralar da risklidir. Gölcük zelzelesinde bir ölçü tsunamiyle birlikte, tam manasıyla tsunami olmasa da orada dalgaların gel git hareketi ve o dolgu alanını tabiat geriye aldı. Değirmendere bölgesinde o çay bahçelerini olduğu üzere aldı. Birebir biçimde İstanbul’daki yapay olarak yapılan dolgu alanları zelzele anında hasar alacak yani nihaidir bu. Tabiat bunu geriye alır. Bu dolgu alanının üzerine yapılan yollarımız var, bunlarda da sorunlar olabilir diye düşünüyoruz. Genelde dere ağızları, vaktinde dere yataklarının döküldüğü yerler vakitle alüvyon katmanını oluşturduğu için buralar kumlu katmandır, kumlu yerdir. Yeraltı düzeyi de yüksek olduğu için buralar bir ölçü risklidir. Kıyı şeridindeki uzunluklu boyunca yollara sıvılaşma olabilir diyemeyiz. Oralardaki durumlar farklıdır. Kıyıdır fakat alt katmanı kayalıktır, sert yerdir. Oralarda beklenen bir tsunami zahmet yaratabilir. Fakat dolgu alanı ise tümüyle sonradan doldurulan bir alandır buralarda risk vardır.”
“DEPREM DALGALARINI BÜYÜTÜYOR YAHUT BİNALARIN TARTI İSTİKRARINI BOZUYOR”
Jeofizik uzmanı Dr. Oğuz Gündoğdu da İstanbul’daki binaların yer sıvılaşması çalışmalarına dikkat çekerek, “Binaların büyük çoğunluğunun taban çalışmaları bu manada yapılmış değildir. İstanbul için riski artırmıştır bu. Bu yer sıvılaşması zelzelede bir risk oluşturuyor, zelzele dalgalarını büyütüyor yahut binaların tartı istikrarını bozuyor, yana yanlışsız, sağa sola yanlışsız yıkılmasını sağlıyor” sözlerini kullandı.
AVCILAR, ATAKÖY, KIYI YOLLARI
Gündoğdu, İstanbul’un yer sıvılaşması konusunda riskli bölgelerini ise şöyle sıraladı:
“Avcılar bu hususta riskli, heyelanlı ve iyi bir yer değil. Ataköy’ün birtakım kısımları riskli, dereye yakın olan kısımları riskli. Hatta bir mahalleyi zelzeleden sonra yeninden yaptılar Ataköy’de. Bunun dışında devletin bu işe el atması lazım. Numune yaptırmaktan kaçınıyor beşerler. 1999 sarsıntısı bizim için bir ölçü. 99 sarsıntısında ne yol kaldı ne bir şey kaldı. Kıyı şeridi modül parça denize döküldü. Adapazarı’nda binalar kıymetli bir hasara uğradı. Şu anda bu durumdayız. Şu anda 99’un koşullarından bile makus kimileri. İstanbul’da yollar çökmeye mahkum. Muamelesi iyi yapılmazsa, tekrar elden geçirilmezse birtakım kısımlarda çökme olacak. Kıyı yolu üzerindeki bölgelerde çökme olacaktır, bunu bekliyoruz, buraları riskli alanlar” dedi.
Cumhuriyet
