İzmir’de meydana gelen ve çok sayıda insanın hayatını kaybettiği sarsıntı sonrasında, Kocaeli Üniversitesi Jeofizik Mühendisliği Kısmı Araştırma Vazifelisi Hamdullah Livaoğlu, sarsıntının frekanslarını insan kulağının duyabileceği düzeylere yükselterek ürkütücü bir ses kaydı ortaya çıkardı.
Zelzelenin büyüklüğü hakkında yurttaşlarda baş karışıklıkları oluştuğunu belirten Livaoğlu, “Depremin büyüklüğü hakkındaki baş karışıklığını gidermek, bu hususa bir açıklık getirmek istiyorum. Neden farklı kurumlar farklı büyüklükler verdi? Sarsıntının en emniyetli büyüklük çeşidi Moment Magnüsüdür. Moment magnüsü zelzelenin açığa çıkardığı gücün bir ölçüsüdür. Hasebiyle moment magnüsü bu türlü yıkıcı zelzelelerde en sağlam sonucu verir. Uzakta kalan sarsıntılarda daha sağlam sonuçlar ortaya çıkar. Sarsıntının sürat ve yer değiştirme kaydı kullanılır bu üslup hesaplamalarda” dedi.
“DEPREMİN BÜYÜKLÜĞÜNE 7 DİYEBİLİRİZ”
İzmir sarsıntısının 7 büyüklüğünde olarak açıklanabileceğine değinen Livaoğlu, “Neden uzak alan? Mesela Amerikan Jeolojik Araştırma Merkezi 7 verdi sarsıntının büyüklüğünü. O daha emniyetli bir sonuçtur. Zira uzak alan tire sismik kayıtları kullanılmıştır. Tire sismik kayıtlarda şunları görüyoruz; zelzele frekansının yüksek frekanslardaki soğurulma trendi çağdaş kaynak spektrumunun soğrulma trendine çok emsal. Hasebiyle bu sağlam sonuçlar verir. Zelzelenin büyüklüğü konusunda bizim, kurumların yaptığı yanlış bir şey yok. Onlar yalnızca ulusal ağları kullandığı için bu türlü sonuçlar çıkıyor. Lakin öbür küresel ölçekteki istasyonlara erişimi fazla Amerikan Araştırma Merkezi’nin. Münasebetiyle sarsıntının büyüklüğüne 7 diyebiliriz” diye konuştu.
“HER TİTREŞİM SESE DÖNÜŞTÜRÜLEBİLİR”
Sarsıntının ses kaydını ortaya çıkardıktan sonra kendisine ‘Depremin sesi olur mu?’ usulünde sorular gelmeye başladığını kaydeden Livaoğlu, “Deprem frekansları insan kulağının işitemeyeceği eşiklerdedir. Biz bunları işitebilir düzeylere yükseltiyoruz. Akustik sinyal işlemeciler bu işi bilir. Her titreşim sese dönüştürülebilir. Biz de zelzelenin sesini insanların duyabileceği eşiğe yükselttik. Nasıl yaptık bunu? Sinyalin örnekleme dönemine nazaran bant suratını yükselttik. Bant suratını yükseltince frekanslar yükseldi, dolaysıyla işitilebilir hale geldi. Her sarsıntı için birebir sıkıştırma parametreleri kullanılarak zelzelenin ses karakteristiği belirlenebilir. Bunu iyi, yetenekli bir kulak ayırt edebilir. Mesela çoklu bir orkestra çalıyor, onlarca enstrüman çalıyor, onlarca enstrüman ortasından yetenekli bir kulak tek tek hangi enstrüman olduğunu söyleyebilir. Bu da bu türlü bir şey. Zelzele sinyalinin spektral tahlili bize kaynak hakkındaki sarsıntı mühletini verebilir, ses de bunun yanında ayırt edici bir özelliktir. İzmir’deki sarsıntıda, orada hoş bir kayıt var elimizde. Sismologların seveceği bir kayıt. Zelzeleye uzaklığı 60 kilometre hem de yıkıcı tesirliği spektral olarak incelemek için hoş bir bilgi bizim için” biçiminde konuştu.
“GELEN İVME 5.4 KAT BÜYÜTTÜĞÜ İÇİN BU YIKICI HASARA NEDEN OLDU”
Son olarak İzmir sarsıntısının yıkıcı tesirini yorumlayan Livaoğlu, “Oradaki yıkıcı tesirin ana nedeni bir kalın sediman çökerler var orada. Onların kesme dalga suratı daha yavaş. Onun için sismik dalga oraya geldiği vakit yavaşlıyor ve genliği büyüyor. Benim hesaplamalarıma nazaran orada AFAD’ın 3513 kodlu istasyonu 0.1 G bir devrem ivmesi kaydetmiş. Ben de orada yer büyütmesi çalıştım, taban büyütmesinin buldum. Yaklaşık 5.4 büyütmüş, yani dalganın geldiği, gelen ivme 5.4 kat büyüttüğü için bu yıkıcı hasara neden oldu diyebiliriz. Evet üzücü bir olay sahiden. Yıkıcı bir sarsıntı. Lakin her kayıt sismologlar ve sarsıntı mühendisleri için bir kıymet, bundan sonraki, ileride yaşanacak hasarları azaltmak için kıymetli bilgi bunlar. Bunların üzerinde çalışılıp, gelecek zelzelelerde riskler, hasarlar azaltılabilir” tabirlerini kullandı.
Cumhuriyet
