Makus iktisat idaresine Covid-19 kaynaklı belirsizliklerin eklenmesiyle derinleşen ekonomik kriz yurttaşı fakirleştirmeye, alım gücünü azaltmaya devam ediyor. Yurtiçi piyasalarda dün Merkez Bankası ve BDDK’den gelen ataklara karşın dolar ve Avro’daki yükseliş sürdü.
Evvelki gün 7.31’i aşan dolar/ TL, dün yeni bir rekor daha kırarak 7.37 düzeyine kadar yükseldi. Günün ikinci yarısıyla birlikte rekor düzeylerden bir ölçü aşağıya çekilerek sonra 7.11’lere geriledi fakat tekrar 7.26’ları aştı.
Evvelki gün 8.65’i aşan Avro/TL ise tarihi tepesini dün 8.7137’ye taşıdı. Öğle saatlerinde 8.40’lara çekildikten sonra 8.50’lerde dengelendi. Dün güne 484 liradan güne başlayan gram altın ise öğlenden sonra 475 lira düzeyine çekildi.
Güne yüzde 0.45 azalışla 1.029 puandan başlayan Borsa İstanbul’daki kayıplar da gün içinde bir orta yüzde 4’e yaklaştı. Lakin yeni kazanımlarla BIST 100 günü yüzde 2.53 artışla kapadı.
1 KUR NEDEN YÜKSELİYOR?
Pekala, döviz ve altın neden bu kadar artıyor, TL’deki süratli erime ülke ve yurttaş iktisadını nasıl etkileyecek, altın ya da döviz alım-satım yapmak isteyen vatandaş nasıl davranmalı? Altınbaş Üniversitesi öğretim üyesi Hayri Kozanoğlu ve Marmara Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Burak Arzova ile konuştuk.
Hayri Kozanoğlu’na nazaran, Ayasofya’nın müze niteliğini yitirmesi dahi kurdaki artışı tetikleyen bir öge.
Kozanoğlu, bu adımın Türkiye’nin çağdaş dünyadan koptuğu algısını güçlendirdiğini, bunun da sermaye çıkışını hızlandırdığını söylüyor. Burak Arzova’ya nazaran ise “bugünlere bir anda gelinmedi.” Özgür piyasa iktisadının gerçeklerinden kopuldu. Bunun içinde Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “faizin enflasyonun nedeni olduğu” görüşünü ısrarla savunması da var.
Arzova, “Faiz enflasyonun nedeni değil sonucu iken, yapay yolla faizi indirdiğimizde enflasyonun da düşeceği yanılgısına kapıldık” diyor.
Kozanoğlu ve Arzova’ya nazaran, kurdaki yükselişin temel nedenleri şöyle:
– Döviz almak isteyenlerin, satmak isteyenlerden daha fazla olması.
– Enflasyon bilgileri özelinde bilgi güvenliği konusunda tereddütler oluşması ve bunların giderilmemesi.
– Tedbirlerin toplu halde alınmaması, iktisatta keyfi uygulama algısının oluşması.
– Öngörülebilirliğin ortadan kalkması.
– Bütçe disiplininin kaybedilmesi, bütçenin harcama ayağında kamunun özensiz hareket etmesi.
– Yapısal ıslahat takviminin bir türlü ortaya konulamaması.
– Dövizi aşikâr bir noktada tutmak için Merkez Bankası rezervlerinin eritilmesi. Brüt rezervlerin 2019 sonundan bu yana 32 milyar dolar erimesi.
– 2019’da 34.5 milyar dolar civarındaki turizm gelirlerinin, bu yıl birkaç milyar doları aşmayacağının anlaşılması.
– Swap sınırı denilen ABD Merkez Bankası’nın Brezilya, Meksika, Güney Kore üzere ülkelere verdiği likidite dayanağı kapsamına Türkiye’nin alınmaması.
– Türkiye iktisadının yabancı sermaye akımlarına çok bağlı halde olması. Son periyotta inanç bulamayan yabancı yatırımcının da Türkiye’yi terk etmesi.
2 YURTTAŞI NASIL ETKİLEYECEK?
– Yüksek kur düzeyi, uzun periyotta yüksek enflasyona, sofraya gelen her eserin zamlanmasına, alım gücünün düşmesine yol açacak.
– İthalatı pahalılaştırıp, yabancı makine ve girdilere ihtiyaç duyan yatırımları, hasebiyle büyüme ve istihdamı yavaşlatacak. Bu da işsizliği derinleştirecek.
– Faizler kaçınılmaz biçimde yükselecek. Muhtaçlık kredileri, kredi kartı maliyetleri sıçrayacak.
– Dövizin yükselmesi 431 milyar dolar olan Türkiye’nin dış borçlarının ödenmesini zorlaştıracak. Her 10 kuruş artış, 43.1 milyar lira daha fazla nakit çıkışı demek.
– Doğalgaz ve petrolün TL karşılığının artmasıyla önümüzdeki yıl ısınmak daha da pahalılaşacak.
3 DÖVİZ/ALTIN ALALIM MI?
Hayri Kozanoğlu, bu süreçte dolar ya da altın almayı düşünenlere şu teklifte bulundu: “Öncelikle daha da yükselir aldatmacasına kapılmamalı. Bu türlü çalkantılı periyotlarda katiyetle riskli yatırımlardan uzak durmalı.
Bayram öncesinde borsa endekslerinden iki sıfır atıldığı güne nazaran endeks, yüzde 15 düştü. En çok kaybeden ise trene son vagondan atlayan küçük yatırımcılar oldu. Daha evvel döviz yahut altın almış yurttaşların sonlu bir seviyede satış yaparak, kârlarını realize etmeleri, daha evvelki yaşanmış örneklerden yola çıkarak önerilebilir.”
FAİZLER YÜKSELECEK
Merkez Bankası (TCMB) Lideri Murat Uysal ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) Lideri Mehmet Ali Akben, evvelki gece bankacılar ile acil toplantı yaptı. Kurda oynaklığı azaltmak için kısa vadeli faizlerde yükselişle birlikte mevduat ve kredi faizlerinde artış adımları konuşuldu. Uysal, salgın periyodunda piyasaya verilen likiditenin kademeli olarak geri çekileceğini söyledi.
MERKEZ’DEN ATILIM
TCMB, siyaset faizini artırmak yerine şimdilik örtülü faiz artışı manasına gelebilecek adımlar attı. Piyasa yapan bankalara Açık Piyasa Süreçleri çerçevesinde tanınan likidite imkân limitleri yarıya düşürüldü. Merkez’in son iki gündür yaptığı sıkılaştırma adımları sonrası bankalar ortası piyasalarda gecelik faizler yüzde 9.5’e yükseldi. Geçen haftalarda kamu bankaları da ikinci elde uyguladığı aylık yüzde 0.74 düşük fazili konut kredisi kampanyasını bitirmiş ve oranı yüzde 0.79’a çekmişti. Şu anda ise bu oran yüzde 0.87 düzeyinde. Bu süreçte muhtaçlık kredisi faizleri de yükselişte.
DÖVİZE KAÇIŞ SÜRÜYOR
TCMB’ye nazaran, yurttaşın döviz mevduatları hesabında sert yükselişler yaşandı. Geçen hafta vatandaşlar döviz hesaplarına 4 milyar 360 milyon dolarlık alım yaptı. İki haftalık toplam artış 8 milyar 952 milyon dolar oldu. Merkez’in döviz rezervi ise bir haftada 4.3 milyar dolar eriyerek 46 milyar 673 milyon dolara indi.
Cumhuriyet
