Son 24 saat içinde, velev şöyle soralım, son bir saat içinde kaç sefer cep telefonunuzu alıp, yeni ne olmuş diye baktınız?
Akıllı telefonlar hayatımızın ayrılmaz birer modülü haline geldi lakin telefona bakma alışkanlıkları ya da bağımlılığı memleketten memlekete farklılıklar gösteriyor.
Son araştırmalara nazaran Avrupa umumunda beşerler gün içinde ortalama 48 sefer telefonlarını denetim ediyor.
Bu sayı Türkiye de 78’e kadar çıkıyor. Yani ortalama 13 dakikada bir telefonlarımıza bakıyoruz.
İngiltere’de de son araştırmalara nazaran cep telefonu bağımlılığı Türkiye ile başat bir seviyede. Beşerler ortalama 12 dakikada bir telefonlarına uzanıyor.
Sizin ortalamanız da bu mu? Arkadaşlarınız neler yapıyor diye denetim etmek için telefonu mütemadi denetim mü ediyorsunuz? Gelen bildirilere anında yanıt mı veriyorsunuz?
Öyleyse yalnız değilsiniz ve şunu vurgulamakta yarar var ki, cep telefonları ve onlar için hazırlanan yazılımlar tam da bu davranış biçimini yaratmak hedefiyle hazırlanıyor.
Gençlerin zihin sıhhati meselelerine odaklı Young Minds isimli yardım kuruluşundan Akıl Sıhhati ve İnternet Güvenliği danışmanı Anna Bateman’a, telefonlarımızı neden elimizden bırakamadığımızı sorduk.
Getty ImagesNEDEN DAIMA CEP TELEFONUNA BAKMA GEREKSINIMI DUYUYORUZ?
Telefonlarımız, kendi tercihlerimizle oluşturduğumuz içerik ve seçeneklerle dolu. Bu bakımdan onlarla alakamız, radyo ya da televizyonla ilgimizden farklı.
Bunan da ötesinde bölge mahal büsbütün alışkanlıkla ya da can badiresinden telefona baktığınız da olabiliyor.
Cep telefonu yazılımlarını hazırlayanlar, sizin ara sıra sıkılınca telefona yönelmenizi beklemiyor, sık sık dikkatinizi çekecek formüller kullanıyor.
Örneğin bildirimlerle size daima yeni bir şeyler olduğu, bir şey kaçırmakta olduğunuz duygusu aşılanıyor.
Bu ikazlara direnmek çok güç.
Getty Images‘DEĞİŞKEN ORANLI DÜZEN’ TEKNİĞİ: KUMAR BAĞIMLILIĞI
Telefonlarımızdaki pratiklerin ve toplumsal medya platformlarının en çok bağımlılık yaratan cephesi ise muhtemelen sık sık kumarhaneler ve oyun makinalarında kullanılan ve ‘değişken oranlı düzen’ denilen ruhsal bir teknik.
Örneğin bir kumar makinası kullandığınızda, başlat düğmesine her basışta büyük armağanı, küçük bir ölçüsü kazanma ya da hiç bir şey kazanamama ihtimalleriniz var.
Bu da sizi “belki bu kez kazanırım” niyetiyle bir daha oynamaya yöneltebiliyor. Devam ederseniz bir aşamada armağana kesinlikle ulaşabileceğiniz kanısıyla sürdürüyorsunuz.
Bu teknik telefon pratiklerinde da kullanılıyor. Örneğin Instagram’da, Twitter’da ya da Facebook’ta neler olduğuna bakıyorsunuz, lakin önünüze ne çıkacağını bilmediğiniz için cazip bir şeye rastlama, ya da kendi yaptığınız bir toplumsal medya paylaşımına çok sayıda ‘beğen’ alma ihtimali, sık sık bakma isteğinizi güçlendiriyor.
‘BEĞEN’ ALDIĞIMIZDA DIMAĞIMIZDA NELER OLUYOR?
Armağan mahiyetindeki şeyler, örneğin yeni bir takipçi, yeni bir beğen, paylaşımımıza gelen icmaller ya da yine paylaşımlar dimağımızda heyecan yaratarak dopamin ismindeki kimyasal unsurun salgılanmasına yol açıyor.
Dopamin, yani insan dimağının armağan niteliğindeki şeylere verdiği kimyasal reaksiyon, “mutluluk hissi” veriyor. Memnunluk hissettiğimiz için de bunu sağlayan fiili sürdürme isteğimiz büyüyor.
Tıpkı egzersizden sonra, öbür bir beşerle fizikî yakınlık nedeniyle, lezzetli bir şey yediğimizde, zevkli bir muhabbet ortamında ya da bolca güldüğümüzde olduğu üzere, olumlu toplumsal medya etkileşimleri de dopamin salgısını artırabiliyor.
Hasebiyle dopamin yükselmesi dileği ve ihtimali bir tıp bağımlılık yaratarak tekrar tekrar telefonlarımıza bakmamızı, ve iyi bir şey olup olmadığını çek etmemizi teşvik ediyor. Tabi ki telefona erişim imkanları da kıymetli lakin bunu olgu sayarsak tahminen de en çok bu bağımlılık döngüsü yüzünden 13 dakikada bir telefonlarımıza bakıyoruz.
Getty ImagesDÖNGÜYÜ NASIL KIRABİLİRİZ?
Gerçek hayatla bağımızı artırıp sanal dünyaya bağımlılık döngüsünü kırmanın birinci adımı, telefondaki bütün ikazları kapatmak. Böylelikle daima yeni iletiler ile aklımızın çelinmesini bir ölçüde engelleyebiliriz.
Ondan sonraki adım ise telefonu göremeyeceğimiz ya da kolay erişemeyeceğimiz bir bölgeye, farklı bir odaya ya da bir çekmeceye koymak olabilir. Bu, bilhassa de zahir bir mevzuya odaklanarak çalışmanız, dikkatinizi toplamanız gereken durumlarda sahiden çok yararlı bir usul olabilir.
Son olarak dopamin salgısına yol açan egzersiz ya da müzik dinlemek üzere öteki faaliyetlere yönelme fırsatları yaratmak denenebilir.
Cumhuriyet
