Bugün Dünya Etraf Günü. İklim krizi tesirlerini yakından hissettiriyor. İnsanın tabiat üzerindeki yıkıcı tesiri ise durmak bilmiyor. Tüm dünyada doğal alan ve biyolojik çeşitlilik kaybı alarm veriyor. WWF’in 2020 Yaşayan Gezegen Raporu’na nazaran son 50 yıl içinde omurgalı cins popülasyonları yüzde 68 oranında azaldı. Birleşmiş Milletler raporları da dünya genelinde 1 milyon canlı çeşidinin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu gösteriyor. WWF – Türkiye Genel Müdürü Aslı Pasinli ile hem doğal alan ve biyoçeşitlilik kaybını hem de Marmara Denizi’nin durumunu konuştuk.
– Türkiye’de doğal alan ve biyolojik çeşitlilik kaybı ne durumda?
Türkiye’de global ölçekte tehlike altındaki cins sayısı son 10 yılda dört katına çıktı ve 400’e ulaştı. Üç kuş çeşidi, telli turna, kadife ördek ve yaz ördeği artık ülkemizde görülmüyor. Son 50 yılda ülkemizin sulak alanlarının yarısı, yani üç Van Gölü büyüklüğünde alan ekolojik fonksiyonunu yitirdi. Bu nedenle kuş, balık ve öteki canlı popülasyonları süratle azalıyor.
İNSAN TESİRİ VURGUSU
– Doğal alan ve biyolojik çeşitlilik kaybı sizce neden bu kadar süratli ilerliyor? Neler yapmalı?
Tabiat üzerinde 1950’lerden itibaren büyük bir ivme kazanan insan tesiri 2000’li yıllarla birlikte tepeye çıktı. Dünya tarihinde insan tesirinin bu derece ağır hissedildiği bir periyot yaşanmadı. Karasal alanların yüzde 75’i beşerler tarafından kıymetli ölçüde değiştirildi ve doğallığını kaybetti. Denizlerin yüzde 60’ından fazlası ağır insan tesiri altında. Her yıl 8 ila 12 milyon ton plastik atık denizlere karışıyor. Dünya’nın en derin noktası olan Mariana Çukuru’ndaki deniz canlılarının bedeninde plastik bulunuyor. İnsanın doğal kaynaklara yönelik talebi, tabiatın bize bir yılda sunabileceklerinin yüzde 60 üstüne çıktı. Bir diğer deyişle 1.6 dünyamız varmış üzere yaşıyoruz. Karaların ve denizlerin en az üçte birinin (yüzde 30) muhafaza altına alınması, tehlike altındaki yabani bitki ve hayvan cinslerinin, ekosistemlerin korunması için şuurlu uğraş ve planlı hareket gerekiyor.
– ‘Sürdürülebilir bir Türkiye için korunan alanlarda maksat 2030’a kadar yüzde 30’ diyorsunuz. Bu gaye neden hayati?
Korunan alanlar, günümüz dünyasında “son doğal kalelerimiz”. Beslenmemiz, besin güvenliğimiz, sıhhatimiz, iyiliğimiz, refahımız, pak suya erişimimiz, istikrarlı bir iklime sahip olabilmemiz için bozulmamış doğal alanlara gereksinimimiz var. 2021 yılı Global Risk Raporu’na nazaran, önümüzdeki 10 yıl boyunca dünya iktisadını etkileyecek birinci beş risk ortasında iklim krizi, biyolojik çeşitlilik kaybı ve su krizini de kapsayan doğal kaynak krizi var.
‘DEĞİŞİM İMKÂNSIZ DEĞİL’
– Dünya Etraf Günü’nde nasıl bir bildiri vermek isterseniz?
Değişim imkânsız değil… Kâfi ki, tabiatın ve ekosistem hizmetlerinin vazgeçilmez değerini sürdürülebilir kalkınma gündemimizin ayrılmaz bir modülü haline getirelim. Zira tabiatımız ne kadar sağlıklıysa biz de o kadar sağlıklıyız. Doğayı geri kazanmak ve ormanlar, denizler, akarsular üzere doğal ekosistemlerin geri dönüşü olmayan bir noktaya ulaşmasını önlemek için bilime dayalı, savlı maksatlar belirlemek ve o yolda ilerlemekten öbür dermanımız yok…
Önümüzdeki on yıl içerisinde göstereceğimiz performans önümüzdeki yüzyılları şekillendirecek. Ekimde Çin’de yapılacak Biyolojik Çeşitlilik Kontratı 15. Taraflar Konferansı’nda da korunan alanların artırılması ve daha iyi idaresi için 2030 maksatları belirlenecek. 16. Taraflar Konferansı ise ülkemizde yapılacak ve bir manada bu maksatların birinci gözden geçirmesi olacak. Türkiye’nin yüzde 30 maksadıyla ve konferansın liderlik sürecinde göstereceği kararlılıkla dünyaya örnek olmasını diliyoruz. Diyoruz ki, 2030’a kadar yüzde 30 korunan alanlar gayesi imkânsız değil lakin acil, zira korumazsak kaybederiz!
‘ACI BİR DERS NİTELİĞİNDE’
– Marmara Denizi’nde yaşanan deniz salyası muhafaza alanlarını tesirler mi?
Öbür deniz muhafaza alanlarının şu anda Marmara’da gerçekleşen deniz salyasından etkilenebileceğine dair açıklanmış bilimsel bilgi bulunmasa da yaşadığımız bu olay, müdafaa alanı olsun olmasın doğal ekosistemlerimiz üzerinde kurduğumuz baskının sonuçlarını göstermesi açısından acı bir ders niteliğinde. Marmara’nın içinde bulunduğu durum bize muhafaza anlayışını korunan alanların ötesine geçirmemiz, insan faaliyetlerinin tesirlerini tabiata tesirleri ile bütüncül bir halde kıymetlendirmemiz ve tüm yatırımlara bu gözle bakmamız gerektiğini gösteriyor.
Deniz müdafaa alanlarının her türlü tehditten korunmaları için, ilgili kurumların yapısı ve mahallî üniteleri güçlendirilerek daha faal muhafaza ve idare sağlayacak (planların uygulanması, izleme, denetleme) STK’ler, uzmanlar ve mahallî paydaşları da kapsayan ortak izleme ve idare sistemleri geliştirilmesi gerekiyor.
Cumhuriyet
