Dünya Tuvalet Günü - Dünyayı bölen tartışma: Yıkayarak mı, silerek mi temizlenmeli?

Bugün 19 Kasım Dünya Tuvalet Günü. Birleşmiş Milletler, 2013 yılında ilan ettiği günle herkesin sağlıklı tuvalete ulaşmasını amaçlıyor. Dünyanın bir köşesinde olağan karşılanan tuvalet alışkanlıkları ise bir öteki yerdekileri çok şaşırtabiliyor.

Çok sayıda Batı ülkesinde, tuvalette temizlenme yolunun, yıkanmak yerine silinmek olması dünyanın birçok yerindekileri hayrete düşürüyor.

Su, kağıttan daha iyi temizliyor.

Tuvalette suyla temizlenmeyi tercih edenler şu soruyu soruyor.

“Elinize bulaşan çikolatalı pudingi yalnızca peçeteyle mi temizlerdiniz?”

Ayrıyeten tuvalet kağıtları, antik Yunanların kullandığı seramik modülleri ya da Amerika’ya birinci ulaşan Avrupalıların kullandığı mısır koçanları kadar sert olmasa da, suyun en yumuşak kağıttan bile daha az aşındırıcı olduğu kesin.

‘Hijyen emperyalizmi’

Ayrıyeten bu durum yalnızca Batılı olmayan ülkeler için geçerli değil. Dünyaya “bide” sözünü armağan edenler Fransızlar.

Bideler, Fransa’da artık giderek gözden düşse de, örneğin İtalya ve Arjantin’de hala yaygın.

ABD ve İngiltere de dahil dünyanın büyük kısmı ise hala tuvalet kağıtlarına bağımlı.

Mimari tarihçisi Barbara Penner “Tuvalet” isimli kitabında, bu iki ülkenin “çağdaş tuvalet kültüründe öteki ülkeler kıyasla en büyük etkiyi yaptığını” söylüyor.

Aslında, Anglo-Amerikan tuvalet eğilimleri, 1920’lerde o kadar yaygınlaştı ki “hijyen emperyalizmi” ismi verilmeye başlandı.

Fakat suyla paklık, İslami öğreti paklık için su kullanımı tavsiye ettiğinden, çoğunluğunu Müslümanların oluşturduğu ülkelerde hala tercih edilen prosedür.

Su mu, kağıt mı tartışmasıyla yakından ilgilenen biri de, tuvalete karşı kültürel ve tarihi tavırları araştıran, Avusturalya hükümetinden proje müdürü Zul Othman.

Othman’ın araştırması, birtakım Müslüman Avusturalyalıların Batı usulü tuvaletlere adapte olduklarını ve hem tuvalet kağıdı hem de ya bir maşrapa ya da tuvaletlerin çabucak yanına duşlar koyduklarını gösteriyor.

Lakin bu paklık anlayışı, yalnızca Müslümanlarla da sonlu değil.

Mumbaili bilgi mühendisi Ashtha Garg, son iki yıldır San Fransisco’da yaşıyor ve tuvaletine bir tas alabilmek için aramadık yer bırakmadığını anlatıyor.

Nihayetinde aradığını, bir Hintlinin dükkanında bulmuş.

“Bazı Hintliler, tuvale kağıdına ahenk sağlamış, fakat benim üzere bir birden fazla, hala suyu tercih ediyor” diyor ve ekliyor:

“ABD’de bir Hintli arkadaşımı her ziyaret ettiğimde, tuvaletinde ya bir plastik su şişesi ya da maşrapa olduğunu bilirim.”

Bu ortada Othman, Batılıların daima bir cins kağıt kullanma ısrarının kendisini şaşırttığını anlatıyor. İngiltere’nin Sheffield kentinde tuvalet kağıdı biten bir sınıf arkadaşı, sonunda 20 sterlinlik bir banknotla temizlenmiş.

Müzisyen Kaiser Kuo da ikili bir tahlil benimsemiş.

3 yıl evvel Pekin’den ABD’ye taşındığında, birçok yeni gelen üzere birtakım Çinli alışkanlıklarını korumuş ve ABD’de yeni alışkanlıklar edinmiş.

Çocuklarının, yılda kişi başına 141 adet tuvalet kağıdıyla, bu alanda dünyanın en büyük tüketicisi olan ABD’de ne kadar çok tuvalet kağıdı kullandığına şaşırmış.

Ashtha Garg da tuvalet kağıdını baş karıştırıcı bulmuş. “Klozete atıp atmayacağımı bilemedim” diyor.

Maliyeti ve etrafa verdiği ziyana ek olarak, “Tuvaletleri tıkıyor. Her dört tuvaletin birinde tesisat sorunu var üzere geliyor bana” diye de ekliyor.

Kuo’nun ailesi artık daha az tuvalet kağıdı kullanıyor ve bunu klozete atılabilen ıslak mendiller takip ediyor.

Birçok kültürün yüzyıllardır bildiği üzere, su daha iyi temizliyor.

Oturmak mı, çömelmek mi?

Kuo’nun ailesi, tuvalet alışkanlıkları konusundaki bir öbür bölücü soruda da, oturmak mı, çömelmek mi konusunda da orta yolu bulmuş.

Her iki tipte tuvalet de Han Hanedanı devrinde (M.Ö 206-M.S 229) kullanılmış. Çin’de bu mevzuda bölgesel farklılıklar olsa da, şu anda ülke genelindeki umumi tuvaletlerde çömelmek hakim.

Bugün bile, dünyanın üçte ikisinin çömeldiği kestirim ediliyor.

Lakin birçok Batılı, “porselen tahttan” daha mantıklı ve yararlı bir modele karşı direnmeyi sürdürüyorlar.

Anatomik olarak çömelmek daha iyi ve açı dışkının daha rahat çıkışını sağlıyor.

Bağırsak hareketleri daha süratli oluyor ve daha az ıkınılıyor.

Ayrıyeten çömelmenin birçok faydası da var. Yaşlı Çinlilerin gücü ve esnekliği genç beyazları utandıracak seviyede olabiliyor.

Amerikalılar için ise tuvalette geçirilen uzun müddet bir çeşit cümbüş oldu.

Genelde kıymetsiz kısa kıssalar ya da latifelerden oluşan, büyük bir tuvalette otururken okunacak kitaplar pazarı var.

Bu da Kuo’ya garip geliyor;

“Bütün Çinli anne ve babalar size şunu söyler: Tuvalette bir şey okumayın. Hemoroid olursunuz.”

Cumhuriyet