BBC
İngiliz Economist mecmuasının Charlemagne köşesinde ‘Türkiye’deki demokrasini geriye gitmesinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan kadar, Erdoğan’la geçmişte ortak hareket eden Fethullah Gülen Hareketi’nin de sorumlu olduğu’ yorumu yapılıyor.
Makalede, Türkiye’de Erdoğan’ın “tasfiye sürecinde mağdur ettiği tek tek bireyler için şefkat gösterilse de, ‘Cemaat’in tümüne ve başkanları Fethullah Gülen’e yönelik şefkat gösteren neredeyse hiç kimse yok” deniyor ve Gülen Hareketi’nin 2002’de AKP iktidara geldikten sonra güç kazandığı belirtiliyor: “Sempatizanları daha evvel Türk bürokrasisine sızmışlardı. Ancak Erdoğan’ın cesaretlendirmesiyle kurumların tamamını ele geçirdiler”
Economist mecmuasının makalesinde şu tabirler var:
“Türkiye’de artık kelepçe kalmadığını düşünebilirsiniz. 2016 yazında ülkeyi sarsan tuhaf darbe teşebbüsüyle temaslı tutuklama dalgaları yavaşlasa da şimdi durmadı. Hâlâ her hafta Gülen cemaatinin üyesi olduğu düşünülen yeni bireyler gözaltına alınıyor. 27 Temmuz’da da birden fazla asker en az 41 kişi gözaltına alındı. Geçen hafta onlarcası için de yakalama kararı çıkarıldı.
“Darbeden bu yana yaklaşık 600 bin kişi hakkında soruşturma açıldı. 100 bini tutuklandı. Birçoklarının bir cemaat bankasında hesabı olması üzere zayıf irtibatları vardı. Kimileri içeride azaba maruz kalmış üzere görünüyor. Türkler ortasında Erdoğan’ın kişisel kurbanlarına yönelik sempati olmasına karşın cemaate bir bütün olarak sempati yok.
‘Erdoğan berbatın iyisi’
“Erdoğan’ın azılı düşmanları dahil, Türkiye’de kime sorsanız Gülen’le kıyaslanınca Erdoğan’ın berbatın iyisi olduğunu söyleyecektir. Erdoğan bir otokrat ve kabadayı. Lakin Türk demokrasinin felce uğratmada kendisine Gülen ve cemaatinden daha fazla yardım eden kimse yok.
“Hareket 1970’lerden sonra çoğunluğu fakir ve dindar öğrenciler olmak üzere yüz binlerce taraftar topladı. Soğuk Savaş’tan sonra kendisini aydınlanmacı İslam’ın öncüsü olarak sundu. Yurt dışında vakıflar kurup Batıda kendilerine sempati gösteren bir etraf yarattı. Lakin, 2002’de Erdoğan ve Adalet Kalkınma Partisi’nin gelmesinden sonra güçlenmeye başladılar.
“Sempatizanları daha evvel Türkiye bürokrasisine sızmıştı. Erdoğan’ın cesaretlendirmesiyle kurumların tamamını ele geçirdiler. (Bir iddiaya nazaran yargıdaki üst seviye görevlilerin yüzde 30’u, poliste de yüzde 50’si Gülencilerden oluşuyordu.) Erdoğan’ın onayıyla, binlerce Kürt aktivist, subay, laik ve gazetecinin tutuklanmasını sağladılar. Güvenlik analisti Gareth Jenkins, “Gülenciler, Erdoğan’ın iktidarını sağlamlaştırmasında belirleyici bir rol oynadılar.”
Getty ImagesDarbe teşebbüsünde 250 kişi öldü.“Gülencilerin başarısı, sonlarını hazırladı. 2010’ların başlarına kadar Erdoğan’a tehdit oluşturacak kadar güç toplamışlardı. Evvelden Gülen’e yakın olan akademisyen Gökhan Bacık “Bir periyot fiilen Türkiye’yi yönetiyorlardı” diyor. Kürt isyancılarla barış görüşmelerini baltalamaya çalıştılar, 2012’de istihbarat servisi liderini amaç aldılar ve bir yıl sonra, bir yolsuzluk skandalında Erdoğan’ı suçladılar. Erdoğan cemaate savaş açtı ve bürokrasideki destekçilerini tasfiye etti. Darbe teşebbüsünden sonra tasfiyeler hızlandı.
“Darbe gecesi yaşananların birden fazla hala net değil. Klasik bir darbeden çok, bir dizi terör hücumuyla ordu ayaklanmasına benzeyen hadisede 250 kişi öldü. Silahlı kuvvetler içindeki Gülenci hücrelerin uyanıp kendi kendilerine ülkeyi ele geçirdikleri belirtilen vakanın resmi versiyonu çok inandırıcı değil. (The official version, in which Gulenist sleeper cells in the armed forces awoke to take over the country all on their own, seems as watertight as a teabag) Bugüne dek Türk hükümeti, darbecilerin iktidarı ele geçirince ne yapmayı planladıklarına ait rastgele bir ispat göstermedi.
‘Cemaat gücünü yitirdi’
“Darbenin kendisinin küçük lakin çeşitlilik içeren bir koalisyonun işi üzere görünüyor. Lakin Gülencilerin darbede büyük rolü olduğuna kuşku yok. En azından, bu şiddeti yönetenlerden kimilerinin Gülen sistemi mezunları olduğu ortaya çıktı. Hadiseye müdahil olan iki sivilin birkaç gün öncesinde Amerika’da Gülen’i gördükleri anlaşılıyor. Analistler, Gülen’e bağlı bu bireylerin önderlerinin onayı olmadan harekete geçmelerinin mümkün olmadığını söylüyor. Gülen hadiseyle ilgisi olmadığını söylüyor.
“Erdoğan ve bakanları yabancıların Gülencilerin Türkiye’ye verdiği ziyanı görmemelerine öfke duyuyor. Fransız Anadolu Araştırmaları Enstitüsü Lideri Bayram Balcı, “Birçok Avrupa ülkesinde beşerler Erdoğan bir diktatör diye gördükleri için ona karşı çıkan herkes demokrat olmalı düşünüyor” diyor. Bu mantık, Gülen’in işine yarıyor ve onun bir muhalif olarak görülmesini sağlıyor.”
“Gülenizmin tehlikelerine dair nutuk atma konusunda Erdoğan’dan daha makus pozisyonda olan kimse olamaz. Zira hükümeti bir devir harekete göbekten bağlıydı. Erdoğan, avukatlar, öğretmenler ve yardım kuruluşu çalışanları dahil hareketle temaslı olan herkesi içeri atarak hukukun üstünlüğünü bir kenara attı ve intikamı seçti. Tüm muhaliflerini vatana ihanet ya da terörle suçlaması ona yardımcı olmadı. Washington merkezli Orta Doğu Enstitüsü’nden Gönül Tol, “[Amerika’daki] beşerler güvenilirliği olsaydı Erdoğan’ı daha çok dinleyebilirdi. Fakat hiç yok” diyor”
“Bugün cemaat gücünü yitirmiş durumda. Türkiye’nin içinde nefes alabileceği alanı kalmadı. Türk toplumunun tüm kesitlerine kendini yabancılaştırdı, bir avuç insan hakları aktivisti dışında cemaati savunacak kimse kalmadı. Gülencilerin durumu ülke dışında daha iyi ancak tekrar de köşeye sıkışmış haldeler.
“Erdoğan, Afrika ve Orta Asya’daki birtakım ülkelerin Gülen okulları ile işyerleri ile ilgilerini kesmeleri için yaptığı baskıda başarılı oldu. Fonlar kurumaya başladı. Uzun müddettir hareketin takipçisi olanlar sürü halinde ayrılmaya başladı ve yeni üyeler eklemek neredeyse imkansız. Gülen harekete körü körüne bağlı olanları yönetiyor. Bacık, yardımcılarının hepsinin küme dışında tecrübeleri olmayan ilahiyatçılar olduklarını söylüyor. Güç sahibi pozisyonda olan bayan hiç yok. Kendisini İslam’ı çağdaşlaştıran bir hareket üzere tanımlayan bir hareket için bu iyi bir imaj değil.
‘Gülen ölünce cemaat dağılır’
“Gülen 80’lerine yaklaşıyor ve sıhhati iyi değil. Öldüğünde cemaatten geri kalanlar büyük olasılıkla dağılacak.
“Türkiye’de bıraktığı miras ise acı. Gönül Tol, ‘Ülkenin bugünkü durumundan Erdoğan kadar sorumlular,’ diyor.”
Economist’in makalesi şu yorumla sona eriyor:
“Dış dünyanın birden fazla, Türkiye’nin otokrasiye sürüklenmesi öyküsünde tek bir makûs berbat adam olduğunu düşünüyor üzere görünüyor. Türkler ise size bir kişinin daha olduğunu söyleyecektir.”
Cumhuriyet
