AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 20 Mart gecesinde TCMB Lideri Naci Ağbal’ı vazifeden alarak, yerine eski milletvekili ve Yeni Şafak müellifi Şahap Kavcıoğlu’nu atamıştı.
Piyasalar, TCMB’deki başkanlık değişimine sert reaksiyon verirken, dolar/TL kuru haftanın birinci süreç gününde yüzde 11.62 yükselişle 8,0581 düzeyinde süreç görmeye başladı.
Eski TCMB Lideri Prof. Dr. Bülent Gültekin, Türkiye’deki düşüncenin idarenin, iktisat siyasetlerini tayin etmekte önemli halde zorlanmasından kaynaklandığını belirterek, “Genelde yanlış ve sürdürülemeyen siyasetler bir halde bilhassa açık iktisatta kur üzerinde baskıyla yahut enflasyonla ortaya çıkar yahut ikisi bir arada bir ortada olur. Bunun üzerine gitmek güya yalnızca Merkez Bankası’nın çözebileceği bir sorun üzere görülür. Hâlbuki bunun altında yatan birçok değişkenden vardır. Biz kura ve faizlere baktığımız vakit bunu bir hastanın semptomları üzere düşünülebiliriz. Bunun tedavisi de olağan evvel hastalığın yani sorunun ne olduğunu anlayıp ne yapılması gerektiğine karar verilmesidir. Şayet olay yalnızca yüksek faizlerden ve hasebiyle kurdan yakınmak olursa ‘birisini indirirsek öbürü düzelir’ üzere kolay bir yaklaşımla bunu çözmek mümkün değil. Bana kalırsa temel sorun; politikler ile işini bilen teknisyenler ortasında ahenk olmadığı vakit siyasetçilerin aklının daima ne değerine olsun büyümeye gitmesidir. İktisatçıların misyonu ise bu büyümenin istikrarlı ve sürdürülebilir olmasını sağlamaktır. Bu cins yaklaşımlarda bir çatışma çıktığı vakit yahut siyasi irade ne yapılması gerektiğini anlamadığı vakit suçlayacağı beşerler Merkez Bankası Lideri, Maliye Bakanı, bürokratlar olabilir. Bunları değiştirerek siyasi açıdan tahminen vakit kazanır ama sıkıntıların üzerine gidilmemiş olur” dedi.
UZUN VADELİ SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR BÜYÜME PLANI
“Neden buraya geldik” sorusunu anlamazsak buradan çıkılmasının da mümkün olmadığına değinen Gültekin, “Türkiye’nin çok önemli bir yapısal sorunu var. Bu birinci kez olmuyor. Çok geriye gerçek gidiyorum, 1950’lilerin sonunda itibaren Türkiye, vakit içinde gelişirken, iktisat dışa açıldığı vakit hem kambiyo hem de banka krizleri ile neredeyse 10 yıl devam eden periyodik krizlerden geçer. Bu periyot biraz daha uzun oldu, zira dünya kaideleri çok daha farklıydı. Ama bunun gerisinde yatan temel neden Türk ekonomisindeki tasarrufların kâfi olmaması. Uzun vadeli sürdürülebilir bir büyümenin olması için ‘Ekonomiyi nasıl dengeleriz?’ sorusunun şimdi anlaşıldığını sanmıyorum. ‘Buradan nasıl çıkarız?’ sorusuna verilen karşılıklar ekseriyetle çok kısa vadeli, temele inmeyen yanıtlar oluyor. Şu anda tartışılan mevzular neler? Faizlerin inmesi evet lakin faizlerin inebilmesi buyruk komuta ile olacak bir iş değil. Evvel enflasyonun inmesi lazım. Bu olağan kısa vadede denklemin bir kesimi. Bizim uzun vadede sorunu çözebilmemiz için tasarrufları artırıcı ve ihracata yönelik bir ülke haline gelmemiz lazım“ diye konuştu.
İKTİDARIN BİRİNCİ YILLARI
İktidarın teslim aldığı iktisadın 2001 sonrası krizi olduğuna dikkat çeken Gültekin, şunları kaydetti:
“2002 yılında Türkiye’ye verilen bir sürü paket, önlemler vs. vardı. Maksat uzun vadede ihraç edilebilir bir iktisat haline gelmekti. Bilhassa 2002 yılından itibaren bu hükümet, değişik nedenlerden ötürü inanılmaz derecede yurt dışından takviye gördü. Türkiye’nin ortak pazara gireceğine yönelik bir ümit belirdi ve Türkiye bir anda çok önemli örnek yükselen ekonomilerden birisi olarak sunuldu. Göstergeler yanlışsız idi. Gecikmiş özelleştirmeler bu devirde yapılabildi. Türkiye’nin dış borcu bilhassa kamu borcu süratle azaltıldı. Hükümet, geçmişteki hükümetlerin aksine mali disipline önemli derecede kıymet verdi.
Unutmamak gerekir; 1994 yılında Gümrük Birliğine girdikten sonra Türk iktisadı ve imalat dalı çok önemli bir rekabet ile karşılaştı. Buna karşı Türk imalat dalı yatırımları artırarak daha rekabetçi bir hale girdi. 2002’lere geldiğimiz vakit bir tarafta Türk iktisadı daha rekabetçi bir hale gelmişti. Yatırımlar artmaya başlamıştı. Türkiye’ye o periyotta gelen sermayenin büyük bir kısmı ihracata yönelik olmaktan çok iç piyasayı ele geçirmek üzereydi. Yani bankacılık kesimi, Telekom üzere büsbütün içeride hizmet veren bölümlere kaydı.”
SÜRDÜRÜLEMEZ NOKTADA HÜKÜMET NE YAPACAK?
2008 mali krizini anımsatan Gültekin, şu tabirleri kullandı:
“2008 yılında dünyada mali bir kriz oldu. AB süratli ve kâfi bir halde bu krize yanıt veremedi. ABD daha süratli davrandı lakin doların milletlerarası rezerv para olması üzere bir imkânları vardı. Türkiye’de de bir anda sermaye akışları azaldığı vakit büyüme de durmaya başladı.
‘Türkiye dış kaynak olmadan büyümez’ lafının gerisinde öteki bir olay daha var. Yurt dışından kaynaklarla, banka sistemini kullanarak, kredi hacmi genişletildiği vakit iç pazar da genişler. Ancak bu ortada önemli derecede ithalat talebini de cari açığı da artıyorsunuz. O yüzden bu sürdürülemez noktada hükümet ne yapacak? Genelde makroekonomide şöyle bir prensip vardır; Bir hükümet yahut bir iktisat idaresi tıpkı anda kuru, faizleri ve açık piyasa iktisadına devam etmek istiyor ise birebir anda faizleri ve kuru tahin edemez. Şayet siz hem para siyasetinde bağımsızlık hem kur siyasetinde bağımsızlık istiyorsanız o vakit sermaye denetimi getirmek zorundasınız.“
“EKONOMİK BÜYÜMEYİ BELEDİYECİLİK ÜZERE GÖRÜYOR”
Tek adam idaresinin ekonomik kalkınmayı belediyecilik anlayışı üzere gördüğüne dikkat çekerek, “Ülkede tek adam rejiminin uygulandığı garip bir idare biçimi var. Bu idare ekonomik kalkınmayı belediyecilik üzere görmekte. Bana kalırsa AKP’nin gelişme anlayışı Türkiye’yi bir Dubai haline getirmek. Gerçekten İstanbul’un geldiği noktaya bakarsak; inşaat projeleriyle, kanal projeleriyle… Altyapı yatırımları olağan ki uzun vadede getirisi yüksek olur. Ancak bunların vakitleri kıymetli. Faizler yükseldiği vakit istihdam konusunda sorun çıkmaya başlıyor. Ama öbür tarafta siz faizi indirmeye çalışırsanız bu sefer talep kura yanlışsız yönelmekte ve Türk lirası paha kaybetmekte. Buradaki eza; Türkiye’de kamu borcunun azaltılmış olmasına karşın Türkiye’deki genişleme büyük ölçüde dışarıdan gelen kaynakların banka bölümünden geçerek özel kesime dağıtılması oluyor. Türkiye’de istatistiklere baktığımız vakit kamu kesimi, geçmiş yıllara nazaran aha az borçlu lakin borcun büyük bir kısmı geçmişten çok daha ziyadesiyle özel dalda. Bunlar da büyük ölçüde döviz cinsinden borçlanılmış” diye konuştu.
“SADECE EKONOMİK İSTİKTAR YETMEZ”
İktisadın yanında iç ve dış siyaset alanlarında da sürdürülebilir siyasetlerin olması gerektiğine değinen Gültekin, “Sadece ekonomik istikrar değil tıpkı vakitte jeopolitik olarak da iç ve dış siyasette da istikrar gerekiyor. Bir ülke düşünün; bütün komşuları ile arbedeye girmiş, dış siyasette müttefikleri yahut eski müttefikleri ile gerçek yanlış karşılıklı arbedeye girmiş… Türkiye’nin bir kere dış siyaset kaynaklı ezaları var. Türkiye, dış siyasette dengeli olması gereken bir bölgede konumlanıyor. İç siyasette da tıpkı formda dengeli olması gerekiyor ve üçüncü olarak ekonomik siyasetlerde da dengeli olması lazım. Bunları yapamadığınız vakit ve hastalığın yalnızca semptomlarının üzerine giderseniz, o vakit her seferinde bu işi beceremedi diye Merkez Bankası’nın başına öteki birini getirirsiniz” sözlerini kullandı.
Cumhuriyet
