O gün üniversitenin yemekhanesinde bayanların birçoklarının başörtülü olduğunu fark ettim, dışarda görmediğim kadar. Birebir formda Cakarta Ulusal Müzesi’nde istekli rehberlik yaptığım sıralarda okullardan müzeyi gezmeye getirilen her yaşta kız çocuğu ve öğretmenleri de tesettürlü olurdu.
Geçen günlerde patlak veren olayın akabinde tüm bunları düşündüm. Olay şöyle gelişmişti: Sumatra Adası’nın batısındaki Padang’da devlet meslek lisesine giden, ismi basına JCH olarak yansıyan bir genç kız okula girerken başörtüsü takmadığı için daima ihtar alır, baskı görürmüş. Aslında kendisi Hıristiyan olduğunu, bu kuralın Müslümanları kapsadığını söylese de okul idaresi bunu göz gerisi edermiş. İşin daha da değişik yanı okulların uzaktan eğitim yaptığı bugünlerde internet ortamında yürütülen dersler sırasında tıpkı ikazlar devam edip durmuş. Esasen Hıristiyan olup da buna itiraz eden tek öğrenci JCH değil, kendisi üzere 20 öğrenci daha varmış birebir okulda dinini gösterek baş-örtüsü takmaya itiraz eden.
Okul idaresi ile bu öğrenciler ortasında her gün tıpkı tansiyon yaşanırken bir gün öğrenci JCH’nın babası uyarılmak için okula çağrılmış. Bulunmaz fırsat da babanın eline bu türlü geçmiş. Hıristiyanlık dahil 6 resmi dini olan ülkede belirli din mensuplarının kendi inaçlarına nazaran giyinmekte, yaşamakta özgür olduğunu ve kızının bu nedenle başörtüsü takmak istemediğini söylese de inatçı müdür her zamanki üzere yasalar ve kuralları ileri sürerek dediğim dedik demiş. O ortada baba Elainu Hia, bütün konuşmayı manzaralı kayıt altına alıp, toplumsal medyanın da gücünü kullanarak olayı tüm ülkeye afişe etmiş. Sonra da seyreyle sen gümbürtüyü…
Bakanlardan dayanak
Bir kişinin kararlılığı ve basının bu hassas olayı ısrarla işlemesi sayesinde 2001 yılından beri uygulanan yönetmelik değişikliğe uğrayacak. Endonezya genelinde 300 bin devlet okulunda 20 yıldır uygulanan yasaya nazaran kızlar ilkokula başladıklarından itibaren tesettüre girmeleri gerekiyor.
Üniversiteyi ABD’de okuyan genç, teşebbüsçü, bir epey tanınan Ulusal Eğitim Bakanı Nadiem Makarim, olaya derhal el koyarak “tesettürün kişisel bir hak olduğunu, buna okulun karar veremeyeceğini” vurguladı. Makarim, okulların 2014 yılında devlet okulları üniformaları ile ilgili bakanlık yönetmeliğini yanlış yorumladığını söyledi. Ona nazaran uzun etek, uzun kollu gömlek ile “Müslüman kıyafeti” tasvir edildiğini ve bunun Müslüman kızlar için bir seçenek olduğunu, okulların bunu yanlış uyguladığını belirtti.
Diyanet İşleri Bakanı Yaqut Cholil Qoumas da “Padang olayı buzdağının görünen kısmıdır. Mevcut yönetmelik kız öğrencileri sindirmek, ayrımcılık için kullanılmakta. Dinler çatışmayı teşvik etmez ve farklı olanlara adaletsiz davranmayı haklı göstermez” dedi.
Ardından içişleri, diyanet işleri ve ulusal eğitim olmak üzere üç bakan çalışmalarını süratle sonlandırarak 3 Şubat 2021’de birlikte bir kararnemeye imza attı. Jet süratiyle 5 Mart’ta yürürlüğe girecek kararname öğrenci ve öğretmenlerin başörtülü ya da olmadan uzun bir etek ile kısa yahut uzun kollu bir gömlek giyebileceklerini belirtiyor. Kararname yalnızca mahallî idarelerin ve Eğitim ve Kültür Bakanlığı’nın idaresinde olan devlet okullarını kapsıyor. Diyanete bağlı İslami devlet okullarını etkilemeyecek. Ayrıyeten özel bir düzenlemeyle öteki vilayetlerden daha fazla özerkliğe sahip olan ve şeriatla yönetilen Aceh vilayetini de kapsamıyor.
Ulusal Eğitim Bakanlığı, yönetmeliğin tam olarak uygulanmasını sağlamak ve şikâyetleri almak için Davet Merkezi açtı. Bakanlık karara uymayan mahallî idare ve okul müdürlerine cezai yaptırım uygulanacağını, eğitim fonlarının bile geri çekilecebileceğini duyurdu.
İnsan Hakları İzleme (HRW) örgütünden tanıdığım Andreas Harsono, “20’den fazla eyaletteki okullarda tesettürün mecburî olduğu göz önüne alındığında kararnamenin çok olumlu bir adım olduğunu, devlet okullarında bayan öğretmenlerin ve kız öğrencilerin başörtüsü takmaya mecbur bırakılmasının zorbalık, tehdit, toplumsal baskı ve kimi durumlarda okuldan terki bile beraberinde getirdiğini” söz etti.
Olayın çıktığı okul da basın toplantısı yaparak Hıristiyan öğrencilerin tesettüre zorlandığını itiraf ederek özür diledi. Kahraman baba “Kızımı okul istiyor diye başörtüsü takmaya ikna etseydim dinî kimliği hakkında palavra söylemiş olacaktım, sonuçta bizim de haklarımız var” dedi.
Bakanların işbirliği ile kısa vakitte çözümlenerek sonuca bağlanan olayla birlikte dünyanın en kalabalık Müslüman nüfuslu ülkesinde, Endonezyalıların gururlandığı ulusal sembol ve ideolojileri Bhinneka Tunggal Ika “Farklılıklar içinde birlik” havada kalmamış oldu.
gjtozkoparan.hotmail.com
Cumhuriyet
