Fransa ve Türkiye arasında Akdeniz’de neden gerilim yaşanıyor?

Akdeniz’de Fransız ve Türk donanmalarına ilişkin iki geminin karşı zıdda gelmesi, iki memleket arasındaki tansiyonun tekrar artmasına neden oldu.

Fransa ve Türkiye arasında bir vadedir Şark Akdeniz’deki doğalgaz aramaları ve Libya iç savaşındaki zıt siyasetleri nedeniyle periyot devir tansiyonlar yaşandığı görülüyordu.

NATO’nun soruşturma açmasına neden olan bu son hadisenin da iki memleket arasında bir müddettir yükselen tansiyonun bir yansıması olduğu belirtiliyor.

Akdeniz’de neler yaşandı ve Paris-Ankara hattındaki tansiyonun nedenleri neler?

Akdeniz’de neler oldu?

Fransa’nın açıklamalarına nazaran, Akdeniz’de NATO misyonu çerçevesinde vazife yapan Courbet isimli firkateyn, Tanzanya bandıralı bir gemiyi ambargoyu delerek, Libya’ya silah taşıdığı kuşkusuyla denetlemek istiyordu.

Fransızlar Courbet’nin bunun üzerine bu gemiye eşlik eden Türk gemileri tarafından taciz edildiğini, Türk savaş gemilerinin Courbet’ye üç kere radar kilitlediğini belirtti.

Fransa, bu davranışları “aşırı agresif” olarak tanımlayıp, Türkiye’yi NATO’ya şikayet etti.

Fransa Savunma Bakanı Florence Parly, Fransa Senatosu’na yaptığı açıklamada, bunu “aşırı kademede önemli bir olay” olarak nitelendirdi.

Parly, “Bu kesinlikle gündeme getirilmesi gereken ölçüsüz aşamada önemli bir vukuattır ve müttefiklerimiz de tasalarımızı paylaşıyor. İttifak içerisinde yaşananlara ayna tutulması gerekiyor” dedi.

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeydoğusuna yönelik Barış Pınarı Harekatı ismini verdiği askeri operasyonu sonrası Fransa’nın “rotasının şaştığını” belirtti.

Çavuşoğlu, “Burada bizim gemilerimizi Libya’ya bir şey mi götürüyor diye yoklamaya çalışıyorlar. Bizim de orada gemilerimiz var. Sen NATO müttefikine bu türlü davranırsan karşılığını alırsın” dedi.

NATO, bu gelişmeler üzerine hususla ilgili soruşturma başlatma kararı aldı.

Fransa ve Türkiye’nin Libya iç savaşındaki tavırları ne?

Fransa ve Türkiye’nin Libya devam eden iç savaştaki durumları da taban tabana zıt.

Türkiye, Birleşmiş Milletlerin tanıdığı, Trablus’taki Ulusal Mutabakat Hükümeti’ni (UMH) destekliyor. Fransa ise memleketin doğusunu denetleyen General Halife Hafter’e destek veriyor.

Fransa’nın Libya’da gösterdiği askeri varlık birinci olarak 2016 yılında açığa çıkmıştı. Libya’da bir askeri helikopterin düşürülmesi sonucu üç Fransız er hayatını kaybetmişti. O devir, Fransız idaresi hücumdan “İslamcı militanları” sorumlu tutarken, UMH ise Fransız erlerinin varlığını egemenliğinin ihlali olarak yorumlamıştı.

Başkaca Temmuz 2019’da Hafter’e bağlı güçler tarafından kullanılan bir üste Fransız imalatı füzeler ele geçirildi. Fransa o devir füzelerin kendisine ilişkin olduğunu kabul ederek, bunların “istihbarat ve terörle uğraş misyonlarında vazife alan ekiplerin korunmasında kullanıldığını” söyledi.

Analistler, Fransa’nın Hafter güçlerine destek vermesinin gerisinde Libya’da İslami bir idare kurulması mümkünlüğü ve mülteci akınından duyduğu tasaların yanı sıra Sahel Ortamı olarak isimlendirilen Moritanya, Mali, Nijer, Çad ve Sudan hattında radikal İslamcı öbeklere yönelik sürdürdüğü askeri operasyonlarda Hafter’e bağlı güçlerle işbirliği içerisinde hareket etmesinin yattığını belirtiyor.

Fransa, Türkiye’yi Libya’ya yönelik silah ambargosunu delmekle ve Ocak ayında Berlin’de üzerinde mutabık kalınan yol haritasındaki yükümlülüklerine uymamakla suçluyor. Fransız Cumhurbaşkanlığı da Türkiye’nin Libya’ya uygulanan silah ambargosunu ihlal ettiğini, Türkiye’nin NATO’dan faydalandığını ve Fransa’nın buna müsaade vermeyeceğini belirtmişti.

Gayri yandan Türkiye’nin UMH’ye son devirde verdiği askeri destek, Hafter güçlerinin ilerleyişini durdurmasını sağladı.

Türkiye, kendisine yöneltilen tezleri reddediyor ve Fransa’nın Libya siyasetini “karanlık ve izah edilemez” olarak nitelendiriyor.

Dışişleri Bakanlığı, “Ülkemizin Libya’ya yönelik tavrına dair savları, Fransa’nın Libya’ya yönelik karanlık ve izah edilemez siyasetinin yeni bir göstergesidir. Memleketimiz yasal hükümetin yanındayken, Fransa BM ve NATO kararları hilafına darbeci ve gayrı yasal bir şahsın yanındadır” karşılığını vermişti.

Aslında BM Libya’ya silah ambargosu kararını 2011’de aldı. Lakin bu ambargonun sık sık delinmesi üzerine, Berlin’de düzenlenen Libya konferansında, ambargonun daha sıkı denetlenmesine karar verilmişti.

Şark Akdeniz’deki Ankara-Paris tansiyonu nasıl başladı?

İki NATO üyesini Akdeniz’de karşı zıdda getiren süreç, Kıbrıs açıklarında doğalgaz aranmaya başlanmasıyla alevlendi.

Ada açıklarında keşfedilen dev doğalgaz yataklarının çıkartılmasına Kuzey Kıbrıs ve Türkiye’nin dahil edilmemesine Ankara’nın duyduğu öfkeyi görmezden gelen Kıbrıs hükümeti, aralarında Fransız şirketi Total’in de bulunduğu memleketler arası şirketlere doğalgaz arama ve çıkartma hakları verdi.

Türkiye’nin bunun üzerine Şark Akdeniz’de başlattığı sondaj faaliyetleri ve Libya’yla yapılan deniz salahiyet sahası mutabakatı, Ankara ve Atina arasındaki tansiyonu artırırken; Fransa, İtalya, İsrail, Mısır, Lübnan, Kıbrıs üzere gayrı Akdeniz devletlerinin yansısına neden oldu.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron 29 Ocak’ta Yunan Başbakanı Kiryos Miçotakis ile yaptığı görüşmenin akabinde, ortama Fransız savaş gemilerini göndermeyi teklif etmişti.

Macron, Miçotakis ile düzenlediği ortak basın içtimasında “Fransa’nın Libya-Türkiye muahedesinden üzüntü duyduğunu en net formda söz ediyorum” demişti.

Miçotakis de Fransa’nın Şark Akdeniz’de Türkiye’ye karşı Yunanistan’ı desteklemek için savaş gemileri gönderme teklifini “memnuniyetle karşıladığını” söylemiş ve gönderilecek gemileri “barışın garantörü” olarak nitelendirmişti.

Cumhuriyet