Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) merakla beklenen ve dün açıklanan “Dönemsel Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH), III. Çeyrek: Temmuz-Eylül, 2020“ raporu, ikinci çeyrekte (nisan-haziran) ekonomik krize eklenen salgının tesiriyle yüzde 9.9 küçülen Türkiye iktisadının, üçüncü çeyrekte geçen yılın tıpkı periyoduna kıyasla gerçek olarak yüzde 6.7 büyüdüğünü ortaya koydu.
Fakat ayrıntılara bakıldığında salgın tedbirlerinin büyük oranda kaldırıldığı, yurttaşın kredi borcuyla tüketime yönlendirildiği, doları baskılamak için Merkez Bankası rezervlerinin eritildiği bu periyottaki büyüme, bundan sonraki süreçte Türkiye’ye önemli bir maliyet de yükledi. Örneğin, TBB Risk Merkezi’nin bilgilerine nazaran, yalnızca bu periyotta kişisel kredi borcu olan kişi sayısı 474 bin kişi artararak 33 milyon 643 bin şahsa, bu tıp kredi borcu ise 733 milyar liradan 837 milyar liraya çıktı.
‘DOLAR’LA KÜÇÜLDÜ
TÜİK’in üçüncü çeyrek sonuçlarına nazaran, GSYH TL bazında yüzde 22.6 artışla 1 trilyon 158 milyar liradan 1 trilyon 419 milyar liraya çıkarken, dolar bazında yüzde 3.3 azalarak 204.2 milyar dolardan 197.4 milyar dolara indi. Sektörel olarak bakıldığında en dikkat cazip gerçek büyüme yüzde 41.1 ile, kredi vermeye “zorlanan” bankacılık (finans) kesiminde görüldü. Sanayi kapsamında imalat sanayiindeki yüzde 9.3’lük büyüme öne çıkarken, bunun büyük oranda stok bazlı olması dikkati çekti. Tarım bölümü ise üçüncü çeyrekte de büyümeyi başardı.
İHRACAT ‘NEGATİF’
Büyümeye harcamalar açısından bakıldığında, üçüncü çeyrekte yurttaşın (yerleşik hanehalklarının) tüketim harcamalarının gerçek olarak yüzde 9.2 arttığı görüldü. Bu son yılların en yüksek tüketim artışı. Devletin sonuncu tüketim harcamaları ise yüzde 1.1 arttı. Uzun vakittir gerçek olarak daima gerileyen yatırım harcamaları gayrisafi sabit sermaye oluşumu) yüzde 22.5 arttı. Üçüncü çeyrek büyümesine ihracatın katkısı eksi (yüzde -22.4) oldu. İthalatın katkısı ise müspete döndü, yüzde 15.8 artış olarak hesaplandı.
‘SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİL’
– Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, yurtiçi talep artışının tesirine işaret ederek riskleri göz arkası etmediklerine vurgu yaptı. Elvan, “Makroekonomik, finansal ve fiyat istikrarını önceleyen siyaset çerçevemizle, istikrarlı ve istihdam oluşturan büyüme sürecini sürdürülebilir kılmayı amaçlıyoruz” dedi.
– Prof. Veysel Ulusoy şu yorumu yaptı: “İşsizlik artarken büyümüşüz! Öykü yazıyoruz!”
– Prof. Dr. Cem Başlevent, büyümenin pandemi periyodundaki büyük kredi artışına dayandığını ve oranının sürdürülebilir olmadığı konusunda çabucak herkesin hemfikir olduğunu söyledi.
– Ekonomist Mustafa Sönmez, “Ucuz ve bol kredi pompalaması. Bekleniyordu, devamı gelmez. Son çeyrekte iktisat yüzde 5 dolayında küçülür ve 2020 yüzde 1 küçülme ile kapanır” dedi.
TİCARET AÇIĞI 40 MİLYAR DOLAR
TÜİK’in “Dış Ticaret İstatistikleri, Ekim 2020” raporuna nazaran ekim ayında geçen yılın tıpkı ayına nazaran ihracat yüzde 5.6 artarak 17.3 milyar dolar, ithalat yüzde 8.4 artarak 19.7 milyar dolar ve açık yüzde 34.4 artarak 2.4 milyar dolar oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı da yüzde 90.3’ten yüzde 88’e indi. Birinci 10 ayda ihracat yüzde 9.1 azalarak 135.6 milyar dolara inerken, ithalat yüzde 2.2 artarak 175.9 milyar dolar ve açık yüzde 76.2 artarak 40.3 milyar dolar oldu. İhracatın ithalatı karşılama oranı yüzde 86.7’den yüzde 77.1’e geriledi. Ekim ayında tüketim malı ithalatındaki artış da dikkati çekiyor. Bu cins mal ithalatı ekimde yüzde 25.3 artarak 2.4 milyar dolara yükseldi. Birinci 10 aylık ithalat da yüzde 9.6 artışla 18.8 milyar dolar oldu.
Cumhuriyet
