MEHMET DURAKOĞLU
İSTANBUL BAROSU LIDERI
Basın İlan Kurumu (BİK) tarafından Cumhuriyet gazetesine verilen cezalar ve bu cezaların “yükselen” tonu, giderek bir “husumete” dönüşmüştür. Meğer bu kurumsallığın anayasa sistemi içindeki yapısı, “eşitlikçi” olmasını öngörmektedir. Velev Anayasa Duruşması, bu eşitlikçiliğin basın özgürlüğüne yönelmesi gerektiğine işaret etmiştir. Daha açık deyişle, bu çerçevedeki demokratik yaklaşım, BİK’in özgürlüklerin en geniş tasarruf biçiminin iteneği olmasına dair beklentidir. Kurucu tasarım BİK’in işlevini, basın özgürlüğünün sağlanması ile birleştirmiştir. Kamunun eğini, halkın haber alma özgürlüğüne özgülemiştir.
Bu temel kıymetlendirme ışığında yaşananları gözlemlemek zorundayız. Ama demokratik yaklaşımdan kelam ederken hukuksal irdeleme ehliyetli olmuyor. Gazeteye gönderilen metinde, savunma isterken “iddianame” formatını bile aşan bir “özel vurgu”nun tercih edilmiş olması, “ihsas-ı rey” içeren lisan seçimi dahi, sarih bir önyargının göstergesidir. Bu nedenle kamu gücünün, basın özgürlüğü temelinde, onu destekleyen bir anlayışla şekillenmesi gerekirken bu gücün ağırlık vasıtası haline gelmiş olmasının koşullarını pahalandırmak daha bir öne çıkmaktadır.
Yargılamalar ve gözaltılar gözdağına dönüştü
Siyasal iktidarın, özgürlükler dünyamıza ait bir değişim sürecini programladığını ve bu dizaynını da uzun bir süreçten bu yana gerçekleştirmeye koyulduğunu görmek gerekmektedir. Bu bağlamda basın özgürlüğü kıymetli bir dersin okumasıdır. Gazete ve gazetecilere yönelik olarak açılan davaların başlangıç noktasına geri dönüldüğünde, yargılamalar devam ederken meydana gelen değişiklikleri gözlemek gerekir. Bu sürecin başlamasından sonra merkez medyada çok değerli değişikliklerin olduğu, gazetelerin el değiştirdiği, zaviye muharrirlerinin bir tehdit ya da ağırlık altında olmasa bile -içerideki arkadaşlarını gördükten sonra- kendi dünyalarında bir otokontrol geliştirdikleri, bilinen isimlerin işsiz kaldıkları, gazetelere seçenek mecralar oluştuğunu görmek muhtemeldir. Yargının, siyasal stratejilerin taktik ortamına dönüşmesi, giderek yargılamaların da, gözaltıların da gözdağına dönüşmesi sonucunu doğurmuştur. OHAL sürecinin, yalnızca FETÖ savaşı değil, muhalefete yönelik bir vakit dilimine denk düşmüş olması, birebir süreçte basın habitatının bozulmasına neden olmuştur. OHAL düzenlemelerini takiben bunların pek birçoklarının maddeleşmiş olması, bozulan habitatın da somut nedenidir. Bütün bu tasarım, birebir devir diliminde öbür meydanlarda da geliştirilen taktik savaşlarla, özünde tabir özgürlüğünü hedeflemektedir. Bu erek, söz özgürlüğünün türevi konumundaki basın özgürlüğüne atfedilen kıymetin bir modülü olarak gazetelere ve gazetecilere düşen hissedir. Velhasıl siyasal iktidar, medya dünyasında bir operasyona girişmiş, ekonomik güç tasarrufu ile bu operasyon tamamlanmıştır.
Muhaliften alıp kendi medyasına veriyor
Bugün Cumhuriyet gazetesi özelinde BİK tarafından yağdırılan cezalar da birebir stratejinin bir farklı eseridir. Eşitlikçi anlayışla davranış belirlemesi beklenen kamu gücünün, “özgürlük” kavramını tırnak içine almasından sonra göstereceği ihtimam, öteki bir yönelim gereksindirmiştir. Artık BİK, bu gücü basın özgürlüğünün yok edilmesine yönelik bir silah olarak kullanmaktadır. Elinde tuttuğu ilan gücünü, eşit dağıtarak demokrasiye ve o arada da basın özgürlüğüne ek vermek alanına tam aksine bir yaklaşımla hareket ederek, muhalif medyadan alıp kendi medyasına vermektedir. Aslına bakarsanız, yukarıdan bu yana anlatmaya çalıştığım stratejinin “doğal” uzantısı da budur. İktidarın ve onun elindeki kamunun gücü ile devletten beslenen basın yaratılmıştır. Halkın haber alma özgürlüğüne yüklenen meal, hangi halk, hangi haber, hangi özgürlük sorularını da birlikte getirmektedir.
Sorun, temeli itibarıyla basın özgürlüğü, tenkit hakkı, halkın haber alma hakkı üzere cihanşümul hukukun umum kabule ulaştırdığı bedellerle ilgilidir.
Basın tarihinin şahsi periyotları, bu ve gibisi örnekleri yaşamış olduğu için onu aşabilecek yetenekleri kazanmıştır. Bu tipten pratiklerin geleceğe taşınabilmesi muhtemel değildir.
Cumhuriyet
