EPA
Türkiye’nin güvenlik bahisleri ve koronavirüs salgınına odaklandığı bir periyotta MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli’nin idam cezasının tekrar getirilmesi teklifini tekrar gündeme taşıması tartışma konusu oldu.
Bahçeli’nin, başta “çocukların cinsel istismarı” olmak üzere “cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar” ile “cebir ve şiddet kullanarak anayasanın öngördüğü tertibi ortadan kaldırmaya çalışmak” olarak çizdiği idam cezası teklifine, ittifak ortağı AKP’den takviye geldi.
Muhalefet ise bu tartışmayı “gündem değiştirme çabası” olarak tanımlayarak reaksiyon gösterdi.
Bahçeli neden gündeme getirdi?
MHP kaynakları, Bahçeli’nin idam cezası teklifini gündeme getirmesinin nedeni olarak, gitgide artan bayan, çocuk cinayetleri, istismar hadiselerinden son derece rahatsız olması ve bu hadiselere duyduğu reaksiyona bağlıyor.
Bahçeli’nin sorunun tahliline yönelik yalnızca idam cezası değil, bilim beşerlerine bu cürümlerin önlenmesine dönük çalışma yapması, toplum hassaslığı ve şuurunun artırılmasını önerdiğine de işaret eden parti kaynakları, bir üçüncü teklif olarak da yaptırımların artırılması çerçevesinde idam cezasını önerdiğine işaret ediyorlar.
MHP: Konsensus olmalı
Lakin idam cezasına dönük bir düzenleme yapılacaksa, bunun en geniş uzlaşmayla yapılması gerektiği belirtilerek, yalnızca AKP ile bir teklifin TBMM’ye verilmesi düşünülmüyor.
Parti kaynakları, geniş uzlaşma zorunluluğuna şu münasebetleri gösteriyor:
“İdam cezasının yine getirilmesi için anayasa değişikliği gerekiyor. Bizim oyumuz kâfi değil, AK Parti ile birlikte de referandum aralığında kabul için gerekli 360 oya ulaşamıyoruz. Onun için konsensus aranmalı diyoruz. Genel liderimiz bu davetiyle, ‘toplum bir kere daha düşünmeli, milletvekillerimiz bu mevzuları bir defa daha düşünmeli’ diyor. İdam meraklısı olmadığını lakin toplumda da bu türlü bir sorun olduğunu, istismar, şiddet hatalarında gördüğü eksiklikle ilgili Türk milletinin isteğini lisana getiriyor.
İkincisi Anayasa’nın 90’ncı hususuna nazaran memleketler arası kontratlar bağlayıcıdır. Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi (AİHS) 6’ncı husus ve 13 ek protokolleri bağlayıcı. Münasebetiyle, milletlerarası yükümlülükleri ve anayasadaki yükümlülükleri de dikkate alarak bir değişiklik yapmak için geniş kapsamlı konsensus gerekir.”
Getty ImagesProf.Dr. Ersan Şen: 360’ı yakalayamıyorsan, tartışmak anlamsız
İdam tartışmaları konusunda BBC Türkçe’nin sorularını yanıtlayan ceza hukukçusu Prof. Dr. Ersan Şen, idam cezasının, “ısıtılıp ısıtılıp gündeme getirilmesini”, toplumda karşılığı olmasına bağlıyor.
Yurttaşların büyük kısmının idam cezasından yana olduğunun görülebileceğini belirten Şen, “Ama topluma her vakit istediğini veremezsiniz. Toplum dört maaş da isteyebilir, af da isteyebilir, vergi muafiyeti de isteyebilir. Lakin müspet hukuk manasında her istediğini yapamazsınız. Zira toplumun kimi talepleri, hukukun üniversal unsur ve asıllarına denk düşmez” görüşünü getirdi.
İdam cezasının yine getirilmesi için anayasa değişikliği yapılması gerektiğini belirten Şen, parlamentoda anayasal değişikliği sağlayacak çoğunluğun bulunması halinde bu tartışmanın manalı olduğunu tabir ediyor.
Anayasa değişikliğinin parlamentoda referandum aralığında kabulü için 360, yani referanduma sunmaya gerek kalmadan kabulü için 400 oyla parlamentoda kabul edilmesi gerektiğini anımsatan Şen, “360′ ı yakalıyorsan bir bak, ancak yakalayamıyorsan bunu tartışmak anlamsız. Bunu getireceksen, bundan sonra örtülü, açık af yapmayacağım, demen gerekir. Bir yandan bunu söyleyip, öteki yandan, af çıkarırsan millet inanmıyor” dedi.
“AİHS’ten çekilmedikçe Anayasa’yı değiştiremezsin”
Ersan Şen, idam cezasının “temel insan hakkı” kapsamında olduğu için referanduma sunulup sunulmayacağı sorusuna üzerine ise temel hak ve özgürlüklere ait uyuşmazlıklarda milletlerarası mukavelenin temel alınacağına ait Anayasa’nın 90’ncı hususunun 5’inci fıkra kararlarına işaret etti:
“Anayasa’nın 175’inci hususuna bakıldığında, vefat cezasına ait anayasa değişikliği referanduma sunulabilir. Zira değiştirilmesi teklif edilemez birinci üç unsur ortasında değil. Fakat şuradan gidebilirsiniz; Anayasa’nın 90’ıncı hususunun 5’inci fıkrasına nazaran Türkiye’nin bağlı olduğu AİHS ve ek protokolleri kanunların üzerinde. Anayasaya tersliği dahi sav edilemez dediğin noktada, bu mukavelelerden çekilmedikçe bence Anayasa’yı da değiştiremezsin.
“Çünkü, 5’inci fıkra kişi hak ve özgürlüklerini sınırlayan değil, geliştiren mevzularda milletlerarası mukaveleler öncelikli demiş. O nedenle Türkiye’nin bu mutabakatlardan geriye dönmesi gerekiyor lakin ahde vefa, mukavelelere bağlılık var. Bunlar kurucu, objektif mukaveleler. Buradan çekildiğin vakit, yalnızca oradan çekilmeyeceksin, bunun öteki ezaları olacaktır.”
“İadeyi unutacaksın”
Kendisinin ferdî olarak taammüden insan öldürme, yani hayat hakkına yönelik kabahatlerde vefat cezasını savunduğunu belirten Şen, lakin bu durumda da Türkiye’nin dahil olduğu hukuk sistemine uygun olup olmadığının da gözetilmesi gerektiğini söz etti:
“Ben Avrupa Kurulu tanımam, Avrupa İnsan Hakları Mukavelesi, AİHM tanımam, hatta bana batı aslında bana şüphelileri, sanıkları da iade etmiyor madem, ben de hatalıların iadesi mukavelesinden çekilirim’, diyorsan getirilebilir. Zira mevt cezasını getirirsen, batı sana sana artık iade etmeyecek, iadeyi unutacaksın.
“Türkiye Cumhuriyetinin tezi esasen şöyle; ‘ esasen bunlar kimi münasebetlerle, siyasi nedenler, cezaevi şartları diyorlar vermiyorlar’ diyorlar. Bir de vefat cezasını her suçluya veremezsin ki, hırsıza dolandırıcıya, onlarca hatası zati tatbik edemezsin, cinsel istismar ve atak hatalarında da tatbik edemezsin, tatbik edilebilecek tek cürüm tipi vardır, taammüden adam öldürme kabahatleri. Tartışılacaksa da bunu yalnızca insan öldürme açısından açın diyeceğim lakin açın dediğinde bunun devamı gelir.
“Çünkü Pandora’nın kutusunu açarsanız geriye gidersiniz. Barolarda bu türlü oldu. Türkiye Cumhuriyeti’nde konuşulacak bir sıkıntı varsa, hataların önlenmesini, yargı tarafsızlığın, bağımsızlığını, Yargıçlar ve Savcılar Heyeti’nin yapısını, kuvvetler ayrılığı, isimli kolluk teşkilatının kurulmasını konuşacaksın, bunlar daha kıymetli meseleler.”
Ersan Şen, Türk Ceza Kanunu’nda cinsel istismar ve taarruz kabahatleri için öngörülen cezaların kâfi olduğunu belirtirken, bayan cinayetleri ve yaralamalarında ise yetersiz olduğunu söz ediyor. Anayasa’nın 10’uncu hususunun “pozitif ayrımcılık” öngördüğünü tabir eden Şen, “Siz evvel bayan cinayeti ve bayan yaralamalarını nitelikli hale getirin. Bayan cinayetlerini 82’nci unsurda düzenleyin, ağırlaştırılmış müebbet. Bayan yaralanmalarını, 86 ve 87’nci unsurlarla nitelikli hale getirin, bunları atlayıp buraya geldiğinizde olmuyor” sözlerini kullandı.
AKP’den dayanak
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, idam cezasının geri getirilmesini bilhassa 15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsü sonrasında sık sık gündeme getirmiş ve parlamentoya “getirsinler önüme, imzalarım” daveti yapmıştı.
Bahçeli’nin son açıklamalarına AKP’den birtakım milletvekili ve yöneticiler takviye verdi. TBMM Lideri Mustafa Şentop ve AKP Küme Başkanvekili Cahit Özkan, Bahçeli’nin teklifine takviye çıktı.
Şentop, kelam konusu değişiklik için anayasa değişikliğine ihtiyaç olduğunu belirtirken, Türkiye’nin taraf olduğu AİHS kararlarını anımsattı.
Erdoğan ise Bahçeli’nin davetinin akabinde şimdi bir açıklama yapmadı. Bahsin TBMM’nin açılacağı 1 Ekim’den sonra netleşmesi bekleniyor.
Muhalefet neden karşı çıkıyor?
Muhalefet partileri CHP ve HDP idam cezasına karşı net karşı tavır ortaya koyuyor.
CHP Sözcüsü Faik Öztrak, CHP’nin toplumsal demokrat bir parti olarak idam cezasına karşı olduğunu ve bu husustaki tavırlarının net olduğunu belirtirken, idam tartışmasının gündeme getirilmesini gündem değiştirme gayreti olarak kıymetlendirdi:
“Ancak bu idam cezası problemi ülkenin ne vakit iktisatla ilgili meşakkate girse, ülkeyi yönetenler tarafından gündeme getiriliyor. Bu, ya gündemi değiştirme uğraşıdır ya da FETÖ’nün yurtdışına kaçan örgüt elemanlarına örtülü af çıkarma uğraşıdır. Ülkenin taahhütleri ortadadır. Avrupa ile bağlarımızın ardında yatan muahedeler ortadadır.
“İdam cezası yasağının kaldırılması AB ile bağlantılarımızın bitmesi manasına gelir. Ülkeye idam cezası getirilmesi, yurtdışına kaçan FETÖ örgütü elemanlarının bu ülkeye ‘sizde idam cezası var’ denilerek iade edilmemesi sonucunu doğurur.”
HDP de, idam cezasının tekrar gelmesine karşı çıkarken, Avrupa Kurulu Üyesi olan Türkiye’nin yine idam cezasını mevzuatına sokmasının Türkiye’nin AB ve demokratik dünya ile ilgilerini tümüyle koparmak manasına geleceği görüşünü savunuyor.
Akşener: Evvelden bakışım getirilsin tarafındaydı
GÜZEL Parti’de birçok isim Bahçeli’nin de önerdiği çocuk ve bayanlara yönelik istismar şiddet hatalarında idam cezasının olabileceğini daha evvel de tabir etmişti.
DÜZGÜN Parti Önderi Meral Akşener de bunlardan birisiydi. Akşener, dün sabah Fox TV’de katıldığı programda Bahçeli’nin teklifine tavırlarının ne olacağı sorusuna “Avrupa Birliği’nden vaz mı geçtik?” sorusuyla cevap verdi.
İdam cezasının AB’ye girebilmek için kaldırıldığını anımsatan Akşener, artık geri getirmek isteyenlerin nedenini açıklamaz zorunda olduğunu söyledi. Akşener, “İdam gelsin der misiniz?” sorusu üzerine de şu sözleri kullandı:
“Rahmetli Emine Bulut’un konutundan çıktığımda bana sormuşlardı. Ben demiştim ki; ‘bu stil cinayetler, çocuk cinayetleri vesaireler için getirin kardeşim.’ Şahsi olarak ben takviye vereceğim bakış açım buydu.
“Fakat bunu daima sorunlu alanlarda Türkiye’de ekonomik olarak işler berbata gittiğinde bu telaffuz ortaya çıkıyor. İdamı getirebilirler. Sayın Erdoğan diyor ki; ‘getirsinler imzalayacağım.’ Söyle milletvekillerine getirsinler oylarınız da yetiyor. Biz de kendi partimizde oturur, eğri midir gerçek mudur bir karar veririz. Lakin benim söylemek istediğim daha vahim bir iş. Biz Avrupa Birliği’nden çıkmak mı istiyoruz kardeşim?”
Cumhuriyet
