Koronavirüs aşılarının milyonlarca beşerde uygulanmaya başlandığı günlerde İngiltere’de ortaya çıkan ve tüm dünyada büyük kaygıya yol açan B117 mutasyonuyla ilgili konuşan Prof. Dr. Erman, en korkulan şeyin önemli bir mutasyonun, büyük çaplı aşılamalardan evvel gerçekleşmesi olduğunu, fakat şimdilik bunun gerçekleşmediğini belirterek, şöyle konuştu:
“Tabii ki tüm bu aşı çalışmaları sıfırdan başlamadı. SARS virüsüne karşı bir aşı çalışması vardı fakat pandemiye dönüşmediği için sonuçlanmamıştı. Aşıda hangi yaklaşımların kullanılacağı az çok biliniyor virüslere karşı. Buradaki kritik nokta, bu virüsün ne kadar süratli yayıldığı, pandemiye dönüşebilecek bir virüs olması ve mutasyona da uğramasıydı. Fakat pek çok virüsü mutasyona uğruyor zati. İngiltere’deki bu bahsedilen mutasyon da aşının yaygın bir biçimde uygulamasından evvel çıktı. Zira en çok korkulan şey, aşılar uygulanmaya başladıktan sonra yeni mutasyonlar çıkmasıydı. Ancak aşılamalardan sonra, aşıdan kaçabilecek yeni bir mutasyonun olmayacağı manasına da gelmiyor olağan ki. İşte bu yüzden aşılar kadar, virüse karşı ilaç çalışmaları da değerli.”
“MİLYONLARCA HADİSE, MUTASYON SURATINI ARTIRIYOR”
Virüslerin insan bedenini bir test tüpü üzere kullandığına işaret eden Prof. Dr. Erman, şu bilgileri verdi: “Bir insan bir virüs tarafından enfekte edildiğinde, virüs insan bedenini bir test tüpü olarak kullanır. Kendini çoğaltmak ister. Örneğin bir kişi enfekte olduğu an 10 bin virüs parçacığına maruz kaldıysa bu enfeksiyonun da yaklaşık iki hafta sürdüğünü farzedersek; o müddet boyunca virüs bedende kendini çoğaltmaya devam ediyor. Aslında bedene giren birinci virüs ile bedenden çıkıp da diğer bir insanı enfekte eden virüsün genomuna baktığımız vakit farklılıklar olduğunu görebiliyoruz. Yani insan bedeninin içinde virüs mutasyona uğruyor. Pandemi şartlarında ise toplumda milyonlarca beşerde enfeksiyon olduğunda, mutasyon suratı da artıyor. Zira herkes bir test tüpü ve herkes değişik mutasyonlar yaratıyor, diğerlerine bulaştırıyor. İşte ilaç çalışmaları bu nedenle kıymetli. Aslında koronavirüs dediğimizde yalnızca aşı çalışmalarına odaklanmamak gerekiyor bu nedenle. Zira virüsün beden içinde geçirdiği vakti en aza indirgeyecek, kendini bedende çoğaltmasını baskılayacak ilaçlar geliştirmek gerekiyor.”
FMF İLACI COVİD-19’A MI DEVA OLACAK?
TÜBİTAK dayanağı ile Covid-19’a karşı ilaç çalışmaları yürüttüklerini de anlatan Prof. Dr. Erman, hali hazırda Ailevi Akdeniz Ateşi (FMF) ve romatoid artrid üzere romatizmal hastalıklarda da kullanılan ve “anakinra” etken unsurlu bir ilacı Covid-19’un yarattığı ölümcül sitokin fırtınasını engellemek için kullanıp bedenin virüsle savaşından galibiyetle çıkmasını hedeflediklerini ve patent müddeti de dolan bu molekülün yerli imkanlarla Türkiye’de üretilmesinin amaçlandığını söyledi. Prof. Dr. Erman, ilaç çalışmasının ayrıntılarını ise şu biçimde özetledi: “Bununla ilgili bir TÜBİTAK projesinden takviye aldık. Bu, disiplinler ortası bir çalışma. İstanbul Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ahmet Gül ve Koç Üniversitesi ile Bezmialem Üniversitesi’nden de çalışma arkadaşlarımızla birlikte çalışmayı yürütüyoruz. Yapmak istediğimiz, Covid hastalığında virüsün neden olduğu ve bağışıklık sisteminin çok tepkisi sonucu akciğer hücrelerinde yarattığı inflamasyonu (sitokin fırtınası) baskılamak. Bu aslında ‘anakinra’ ismi verilen bir protein ve daha evvelden de ilaç olarak pazarda yer alan bir molekül. Çeşitli inflamasyon hastalıkları için kullanılıyor şu anda. Fakat bunun yeni bir maksadı olacağını düşünüyoruz ve dünyada değişik ülkelerde de bu hususta klinik araştırmalar var. Bizim maksadımız, bu proteini ve buna benzeri proteinleri Türkiye’de hem Boğaziçi, hem de öteki üniversitelerin imkânlarını kullanarak ve birebir vakitte da iki ilaç şirketi ile iştirak kurarak endüstriyel skalada üretmeyi başarabilmek.”
COVİD’E KARŞI BAĞIŞIKLIĞI GÜÇLENDİRMEDE SENTETİK LAMA ANTİKORU
Sitokin fırtınasının, enfeksiyonlara karşı bedende kandan salınan “Interlökin-1 (IL-1)” ismi verilen proteinin çok salgılanması sonucu meydana geldiğini ve anakinra ile bu proteinin baskılanmasının amaçlandığını anlatan Prof. Dr. Erman, “Şu ana kadar gördüğümüz kadarıyla bu anakinra’ya çok benzeri moleküler yapabiliyoruz” dedi. Tekrar TÜBİTAK takviyeli Slovenya ile ortak yürüttükleri öbür bir projeyle de bağışıklık sisteminin güçlendirilmesine yönelik bir çalışma yürüten Prof. Dr. Erman, lamalar yahut devegillerden elde edilen “nano-body” yani antikorları sentetik olarak üretip Covid-19’a karşı kullanmayı hedeflediklerini de söyleyerek kelamlarını şöyle noktaladı:
“Hayvanlardan elde edilen lamalar, devegillerden, nanobody (antikor) ismi verilen proteinler üzerinde çalışıyoruz. Biz bunları laboratuvarda değişik sistemler kullanarak, hem bakteriler hem mayalar, hem de insan hücreleri kullanarak üretebiliyoruz. Tabiatta lamalar aslında bu antikorları yapıyor biyolojik olarak. Ancak bizim yapmaya çalıştığımız biyoteknolojik eserler. Yani lamaların yaptığı bu nanobody’leri laboratuvar ortamında üretip saflaştırıyoruz. Bu nanobody’lerle de misal amaçlara odaklandık. Zira bunlar da sitokin fırtınası yapan IL-1 reseptörünü hedefliyor. Böylelikle bu sentetik antikorları da benzeri maksatlarla kullanabilmeyi hedefliyoruz.”
Cumhuriyet
