Uzun yıllardır düşük fiyat, sigortasızlık, uzun çalışma saatleri üzere meselelerle boğuşan çalışanların meseleleri pandemi ile içinden çıkılmaz hale geldi. Fiyatsız müsaadeden yasağa rağmen işten çıkarmaya, ağır vergi yükünden tutulmayan takım kelamlarına, fiyatlardaki farklılıktan süreksiz işçiliğe kadar pek çok meseleyle karşı karşıya kalan işçi, yıldan yıla büyüyen meselelere karşı adım atılmasını bekliyor.
Artan enflasyon ve döviz kurlarıyla patlayan pahalılık nedeniyle fiyatları büsbütün yetersiz hale gelen personelin tahlil beklediği temel meseleleri şöyle:
– Hala 1.3 milyon personel kısa çalışma ödeneği alıyor. 2.4 milyon emekçi de fiyatsız müsaadeye çıkarıldı. Milyonlarca personel aylardır ya eksik ya da açlık hududunun çok altında fiyatlarla geçinmeye çalışıyor. Kısa çalışma ve fiyatsız izindeki personelin emeklilik primleri de yatırılmıyor.
– İşten çıkarma yasağına rağmen patron istisna kapsamındaki “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller” teziyle işçiyi işten atmaya devam ediyor. Davalar yıllarca sürüyor. Bu münasebetle işten atılan emekçi uzun mühlet iş bulamıyor.
– İşçi ağır vergi yükü altında eziliyor. Çalışanlar üzerindeki vergi yükü, ücretliler lehine olan ayrım prensibinden vazgeçilerek vergi tarifesinin teke indirilmesi ve çalışanların üçüncü dilimdeki gelir vergisi tarifesine uygulanan vergi oranının yüzde 25’ten yüzde 27’ye yükseltilmesi nedeniyle arttı. Personel, işvereni ile birebir oranda vergilendiriliyor.
– Gelir vergisi tarifesindeki artışın enflasyonun altında belirlenmesi de mağduriyet yarattı. AKP’nin iktidara geldiği 2002’de gelir vergisi tarifesinin birinci dilimi brüt minimum fiyatın 17.1 katı iken, bugün 6.7 katına denk geliyor. İşçi yılbaşında aldığı fiyatı yılın sonunda alamıyor.
– Taban ücretliler yıl sonunda yüzde 15’lik vergi diliminden yüzde 20’lik dilime geçiyor. İktidar, minimum fiyat vergi dışı bırakıldı dese de mevcut düzenlemede, yalnızca bekâr personelin vergiden doğan kaybı karşılanıyor.
– Kamuda 6 aydan fazla çalışan süreksiz çalışanlar daimi emekçi takımlarına alındı. Lakin daha az çalışan emekçiler kapsam dışında bırakıldı. Bu formda 20-25 yıl çalışan personeller var. Kamuda süreksiz statüde çalışan yaklaşık 20 bin personel bulunuyor. Bu personeller daha az çalıştırılırken taşeron çalışanı istihdam ediliyor.
– 2017’de kamudaki taşeron çalışana takım hakkı tanındı. Lakin KİT’ler ile birtakım kurumlarda çalışan yaklaşık 50 bin emekçi kapsam dışında bırakıldı. Madenler, demiryolları ve güç başta olmak üzere birçok kurumda emekçiler yıllardır takım bekliyor. Verilen kelamlar tutulmadı. Takım uygulamaya geçirilmedi.
Cumhuriyet
