Gelişen teknoloji, nüfus artışı, tüketim üzere faktörler dış aydınlatmanın elektrik tüketimindeki hissesini her geçen gün artırırken, son yıllarda ışık kirliliği de kıymetli bir etraf sorunu olarak öne çıkmaya başladı. Başkanlığını Bursa Büyükşehir Belediye Lideri Alinur Aktaş’ın yaptığı Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği de Bursa özelinde yaptığı araştırma ile kirliliğinin hem iktisada hem de insan sıhhatine olan olumsuz tesirlerini gözler önüne serdi. Türkiye Sağlıklı Kentler Birliği, Bursa Büyükşehir Belediyesi, Bursa Amatör Astronomi Derneği ve isikkirliligi.org işbirliğinde Bursa genelinde ışık kirliliği ölçümleri yapıldı. Kent nüfusunun yüzde 90’ının yaşadığı 1021 farklı noktada yapılan ışık kirliliği ölçümlerinin sonucunda ışık kirliliği haritası oluşturuldu. Işık Kirliliği Araştırma Projesi Sonuç Raporunda; 2016 yılında güncellenen ABD Hava Kuvvetleri Savunma Meteoroloji Uydusu Programı ile yeryüzünün uzaydan elde edilen gece imajları kullanılarak elde edilen bilimsel datalara de yer verildi. Bu bilgilere nazaran, Türkiye nüfusunun yüzde 97,8’i ışık kirliliği altında yaşıyor ve nüfusun yüzde 49,9’u Samanyolunu hiç görmüyor.
BÜYÜK EKONOMİK KAYIP
Işık kirliliğinin iktisat üzerindeki olumsuz tesirleri de gözler önüne serildi. Projenin sonuç raporunda, Memleketler arası Karanlık Gökyüzü Birliği’nin yaptığı bir araştırmaya nazaran, dış aydınlatmalarda ışığın yüzde 30 kadarının boşa gittiği belirtildi. Şimdiki sayılara nazaran, bu yanlış uygulamaların maliyetinin ABD’de yılda 3,5 milyar dolar, İngiltere’de ise 53 milyon sterlin fiyatında güç kaybına neden olduğu vurgulandı. Türkiye’de şimdi bu türlü büyük ölçekte bir çalışma yapılmadığının belirtildiği raporda, 1997 yılında yapılan çalışmada uydu imajları kullanılarak kimi kentler için hesaplar yapıldığı, İstanbul’dan 13,6 milyon kilovatsaat, Ankara’dan 6,8 milyon kilovatsaat ve Bursa’dan ise 1,8 milyon kilovatsaat elektrik gücünün uzaya gönderildiğinin hesaplandığı kaydedildi. Ortadan geçen 20 yıllık mühlet içinde bu bedellerin çok daha büyük sayılara ulaştığı söz edilirken, 2012 yılında Eskişehir kent merkezinde ve 2017 yılında Bursa ili Nilüfer ilçesinde yapılan çalışmaların sonuçlarına nazaran, tüm Türkiye’de bugün itibariyle yaklaşık yıllık 400 milyon TL fiyatında gücün boşa gittiği kestirim ediliyor. Son yapılan araştırmada, Bursa’da yanlış aydınlatmadan kaynaklı kaybolan toplam ışık ölçüsünün yıllık 759,3 milyon lümen, ekonomik karşılığının ise 21,13 milyon TL olduğu hesaplandı.
FAZLA IŞIK ŞİŞMANLATIYOR
Bursa Işık Kirliliği Araştırma Projesi Sonuç Raporunda ışık kirliliğinin insan sıhhati üzerindeki tesirlerine de dikkat çekildi. Raporda ışığın sıhhate tesirleriyle ilgili şu görüşlere yer verildi:
“Yapılan araştırmalar, gece maruz kalınan fazla ışığın çok kilolu olma (obezite), depresyon, uyku bozukluğu, diyabet, göğüs kanseri ve diğer hastalıklara yakalanma riskini arttırdığını göstermektedir. 24 saatlik gündüz/gece döngüsü, canlıların fizyolojik süreçlerini belirleyen, biyokimyasal düzenekleri denetleyen biyolojik saatini tesirler. Evrimsel süreç içinde bütün canlılar üzere, beşerler da bu döngüye ayak uydurmuşlardır. Gece karanlıkta salgılanan melatonin hormonu, bedenin biyolojik saatini koruyup ritmini ayarlar, kansere karşı kollayıcı direncini arttırır. Yalnızca geceleyin ve karanlıkta salgılanan melatonin hormonunun bilinen tesirleri şöyle sıralanabilir; hücreleri yenileyici, yaşlanmayı geciktirici ve antioksidan özelliğe sahiptir, uykuyu tetikler, bağışıklık sistemini kuvvetlendirir, kolesterolü düşürür ve tiroit, pankreas, bayan ve erkek üreme sistemleri ile böbreküstü bezlerinin düzgün çalışmasına yardımcı olur. Aydınlık müddetinin uzaması yahut apansız ışığa çıkılması melatonin salınımını baskılar, üretimini durdurur. Benzeri formda, gece vardiyasında çalışan bayanlar üzerinde yapılan klinik araştırmalar, göğüs kanseri riskinin arttığını göstermektedir. Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), “biyolojik saat bozulmasına sebep veren vardiya çalışmalarını” mümkün kanserojen olarak listelemektedir. Lösemi ve öteki kanserlere yakalanan şahısların bilhassa tedavi süreçlerinde katiyetle karanlık ortamda yatırılmalarının/uyumalarının istenmesinin sebebi de bu gerçeklere dayanmaktadır.”
Araştırmada ayrıyeten ışık kirliliğinin tahlili mahallî olan global bir sorun olduğuna da dikkat çekildi.
Cumhuriyet
