İsminiz karakterinizi nasıl şekillendiriyor?

Getty Images

Ebeveynlerinizin hayatınızı nasıl şekillendirdiği üzerine baş yorduğunuzda, aklınıza herhalde, size olan sevgi dolu ya da sert davranışlarından tutun da, fedakar ya da baskıcı davranışlarına pek çok şey gelir. Aslında anne ve babalarımız, tahminen de hiç aklımıza bile gelmeyen lakin hayatınızda büyük tesiri olan bir armağan bırakıyor bizlere: İsmimiz.

Doğduğumuzda bize verilen isim, onu sevip sevmediğimiz ya da o ismin toplumda kabul görüp görmediğine nazaran hayatlarımızı farklı şekillendiriyor.

Ebeveynler genelde yeni doğan çocuklarına bir isim seçmeye çalışırken büyük uğraş verirler. Bu uğraş, bir çeşit yaratıcılık imtihanına dönüşebilir, anne ve babalarda güya seçecekleri isim kimlikleri ve karakterlerinin bir dışavurumuymuş hissi de yaratabilir.

Lakin birden fazla ebeveyn farkında olmasa da, çocukları için seçtikleri isim, çocuğun diğerleri tarafından nasıl görüldüğünü de, ileride nasıl bir karakteri olacağını da şekillendirecek kadar kıymetlidir.

‘İsim bireyin benliğinin temelini oluşturur’

ABD’deki Arizona Eyalet Üniversitesi’nde isimlerin psikolojisi üzerine çalışan David Zhu, “Bir isim, bireyi tanımlamak ve diğer bireyler ile irtibat kurmasını sağlamak için kullanıldığı üzere, bireyin benlik kavramının da temelini oluşturur” diyor.

Karakterimizi belirleyen elbette yalnızca ismimiz değil. Sahip olduğumuz genler kadar, büyürken yaşadığımız tecrübeler, bilhassa de kimlerle vakit geçirdiğimiz, hem iş hem de özel hayatımızda nasıl sorumluluklar üstlendiğimiz de, esas faktörler ortasında.

Fakat genelde doğumdan ömrümüzün sonuna kadar bizimle kalan ismimizin oynadığı rolü de unutmamak gerek.

11 Eylül sonrası Arapça isimlere önyargı

Kişilik Kuramı’nın kurucularından Gordon Allport, 1961 yılında “İsmimiz, ömrümüz boyunca öz kimliğimize ait en kıymetli destek noktası olmayı sürdürüyor” tabirlerini kullanmıştı.

İsmimiz, hangi etnik kümeye ilişkin olduğumuz ve kimliğimizle ilgili öbür ögelerle ilgili de birtakım ayrıntıları açığa vurabilir ve toplumsal önyargıların baskın olduğu bir dünyada kaçınılmaz sonuçlar doğurabilir. Hakikaten ABD’de 11 Eylül hücumlarının akabinde yapılan bir araştırma, iş müracaatlarında kulağa Arapça gelen isimlerin mülakatlara çağrılması ihtimalinin daha az olduğuna işaret etmişti. İsimlerin birçok vakit etnik ve kimliğimize ait başka ögeler konusunda aldatıcı olduğunu da unutmayalım.

Getty Images

İsmimizin yarattığı sonuçlar, bunlarla sonlu değil. Belirli bir kültürde kimi isimler çok kullanılan ya da az bilinen isimler olabilecekleri üzere, olumlu ya da olumsuz çağrışımlara neden olabiliyorlar . Bunda ne manaya geldikleri kadar da, demode ya da itici bulunmaları da tesirli ve vakit içinde bu görüşler de değişim ve dönüşüm yaşıyorlar. Hasebiyle ismimiz kaçınılmaz olarak insanların bize olan davranışını da, bizim kendimizle ilgili hislerimizi da şekillendiriyor.

2000’li yıllarda ABD’li psikolog Jean Twenge’in liderlik ettiği bir araştırma, ailesinin hangi kümeye ilişkin olduğundan ya da hayatla ilgili tatminsizlik halinden bağımsız olarak, isminden memnun olmayan bireylerin, ruhsal olarak ahenk sağlama marifetlerinin de daha zayıf olduğunu ortaya koymuştu.

‘İsim bireyin sembolü haline gelir’

Araştırma, bunda iki faktörün tesirli olduğuna işaret etti: Ya öbürleri ismini beğenmediği ya da şahsen kendisi isminden şad olmadığı için kişinin kendine itimadı zayıflıyordu ya da kendine olan itimadının zayıf olması sonucu, o kişi isminden de şad değildi. Twenge ve grup arkadaşının makalesinde “İsim, bireyin sembolü haline gelir” sözü yer alıyordu.

Getty Images

Şayet bağ durumu hayatımız boyunca insanların nasıl davranışlarına maruz kaldığımızı genel olarak temsil edebiliyorsa, isimleri nedeniyle bağlarının nasıl formlandığı ve bunun karşılığında nasıl bireylere dönüştüklerini de daha kolay görebiliriz.

Yeniden Almanya’da yapılan ve basılmakta olan bir öteki araştırma da iştirakçilerin, ismi kendilerinde olumsuz çağrışım yapan yabancı bir kimseye yardım etmeye, olumlu çağrışım yapanlara oranla daha az meyilli olduklarını ortaya koydu.

Hayatı boyunca ismi nedeniyle diğerlerinden tekrar tekrar reddedilen bir insanın, güvenilen ve sıcakkanlı bir beşere dönüşmesinin sıkıntı olduğunu iddia etmeniz muhtemel. Çöpçatanlık siteleriyle ilgili araştırmanın öbür boyutu, bahsettiğimiz denklemi takviyeler nitelikte: İştirakçiler ortasında ismi beğenilmediği için daha fazla reddedilmiş olanların eğitim düzeyleri ile kendilerine olan inançlarının de daha düşük olduğu gözlenlenmiş. Güya bu buluşma platformunda deneyimledikleri reddedilme hali, genel olarak hayatlarında maruz kaldıklarının bir yansımasıymış üzere.

Kimi isimler ‘suça daha meyilli’

Olumsuz çağrışım yapan ya da tanınan olmayan isimlerin yarattığı hasar, diğer araştırmalarda da ele alındı. Pekin’de Psikololoji Enstitüsü’nde çalışmalar yürüten Huajian Cai ve meslektaşları, yüzbinlerce ismi çeşitli cürümlerden karar giyme risklerine nazaran incelediler.

İştirakçilerin kimliklerini belirleyen demografik faktörlerin tesiri sabit tutulduğunda dahi, ismi daha az tanınan olan ya da olumsuz çağrışım yapan isimlerin bir suça karışma ihtimalinin daha fazla olduğunu ortaya koydu. Yani ismin nasıl algılandığının toplumda daha az kabul görmesinin de tesiriyle kabahat davranışına eğilime neden olabildiği görüldü.

Cai, araştırmaya ait “İyi ya da makus ismin, iyi ya da berbat sonuçlar doğurma potansiyeli olduğu üzere, ailelere bağlı oldukları kültürde iyi çağrışım yapan isimler vermelerini tavsiye ediyorum” yorumunda bulundu.

Olumlu tesirleri neler?

Öte yandan kimi araştırmalar isim seçiminin olumsuz değil olumlu tesirlerine de dikkat çekiyor.

Örneğin Marla üzere tınısı ya da titreşimi olan ve daha akıcı isimleri olan insanların, Eric ya da Kirk üzere kulağa daha sert gelen isimleri olan insanlara oranla diğerleri tarafından daha uyumlu ve beğenilen beşerler olarak algılandıklarına ait bulgular var.

Daha az kullanılan birtakım isimlerin de kısa vadede öbürleri tarafından kabul edilmeme ya da beğenilmeme üzere kimi sonuçları olduğu kadar, bir çeşit “eşsizlik” duygusu da yarattığı düşünülüyor.

Cai ve grubunun yaptığı daha aktüel bir araştırma da bu istikamette. Araştırmaya nazaran, ailesel etkenler ve sosyoekonomik altyapı üzere değişkenler sabit tutulduğunda, ismi pek duyulmamış olanların sinema direktörlüğü ya da yargıç üzere daha sıradışı mesleklere yönelmeleri ihtimali daha yüksek.

Araştırmacılar bunu , “görece eşsiz bir isme sahip olmaktan ileri gelen bir cins eşsiz kimliğe sahip olma duygusu” gelişeceği, bunun sonucunda da o beşerde, kimliği ile eşleşebilecek tipten sıradışı bir meslek seyahatini bulma güdüsü yerleşeceği formunda açıklıyor.

Getty Images

Arizona Eyalet Üniversitesi’nden Zhu ve takım arkadaşlarının yaptığı araştırmaya nazaran, az kulanılan bir ismi taşımak, bizi daha yaratıcı ve açık fikirli de yapabilir. Binlerce şirket yöneticisini isimleri ile karşılaştıran takım, az duyulan isimlere sahip olanların idare stratejilerinde de doğal olarak daha kendine inançlı ve bir işin peşini bırakmamaya meyilli olduklarına dikkat çektiler.

Cai ve grubunun araştırmasına paralel olarak, Zhu da şu yorumu yapıyor:

“Nadir kullanılan isimleri olan CEO’larda benlik kavramı oluşurken, meslektaşlarından farklılaşma ve klasik olmayan stratejiler gütme eforu tesirli oluyor.”

Şayet yakında anne ya da baba olacaksanız, çocuğunuzun ileride daha çok sevilmesini ve daha tanınan olmasını hayal ederek bilindik ve tanınan isimlere yönelebilirsiniz, ya da daha sıradışı bir isim bulup yaratıcı ve özel hissetmelerini dilek ediyor olabilirsiniz.

Zhu’ya nazaran, hem az duyulan isimler hem de tanınan isimler, kendilerine nazaran aşikâr avantaj ve dezavantajlara sahip – yeni anne baba olacaklar da, bunu iyi değerlendirmeliler.

Zhu’nun bir önerisi de, çok kulanılan ancak çarçabuk daha sıradışı bir şeye dönüştürebilecekleri bir isim tercih etmeleri, bir yandan da “çocuğun ne kadar eşsiz olduğunun farkına varmasına yardım edecek yollar bulmak, örneğin ona özel bir lakap takmak ya da eşsiz karakter özelliklerini sık sık lisana getirmek”.

Cumhuriyet