İstanbul Medipol Üniversitesi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, dünyada ve Türkiye’deki israfın boyutu ve azaltılması için yapılması gerekenlerle ilgili değerlendirmede bulundu.
DÜNYADA ÜRETİLEN MEYVE VE SEBZELERİN YARISI İSRAF EDİLİYOR
Doç. Dr. Büyükuslu, dünya üzerinde israf edilen besinin dörtte biri ile 870 milyon aç insanın doyurulmasının mümkün olduğunu söyledi. Dünya nüfusunun 2050 yılına kadar 9,8 milyara yükselmesi ve buna bağlı olarak besin gereksiniminin yüzde 60 oranında artmasının beklendiğini söz eden Büyükuslu, Birleşmiş Milletlere (BM) nazaran her yıl dünyada üretilen tüm meyve ve sebzelerin yaklaşık yarısının israf edildiğini aktardı.
Besin israfının iki halde ele alınması gerektiğini bildiren Büyükuslu, şöyle konuştu:
GLOBAL ISINMA VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNE TESİRİ
Besin kayıpları ve israfın yüksek seviyede ekonomik ziyana ve etraf üzerinde olumsuz tesirlere yol açtığını belirten Doç. Dr. Büyükuslu, bu israfın birebir vakitte su, toprak, güç, emek ve sermaye kaynaklarının israfı manasına geldiğini ve gereksiz yere üretilen sera gazı emisyonları ile global ısınmaya ve iklim değişikliğine katkıda bulunduğunu tabir etti.
Besin israfını önlemek için öncelikle sorunun kökenine yönelik lokal ve milletlerarası ortak planlama yapılması ve hareketlerin harekete geçirilmesi gerektiğini vurgulayan Büyükuslu, “Bunun için de öncelikle besin israfının üretimden tüketiciye ulaşıncaya kadar hangi etaplarda ortaya çıktığı tespit edilmeli ve israfı tedbire stratejileri geliştirilmelidir.” dedi.
Sağlıklı besin ve suya erişimde yaşanan sıkıntılar nedeniyle “gıda erişim adaletsizliği”nin ortaya çıkacağını lisana getiren Büyükuslu, şunları aktardı:
“Dünya, besin adaletsizliğinin sonuçlarını kitlesel göçler, kaos, düzensizlik, çatışma yahut savaş olarak yaşayabilecektir. Besin erişiminin iktisat odaklı gerçekleşmesi insanlık ismine kabul edilebilir değildir. Daha iyi ekonomik şartlara sahip olanların sağlıklı ve kâfi beslenebilmesi, başkalarının açlığa ve sağlıksızlığa terk edilmesi bir insanlık ayıbıdır. Besin israfı yönetilebilir ve engellenebilir bir mevzudur. Kâfi ki bu hususta hassaslık oluşturulsun ve hükümetler, ilgili tertipler, kurum ve kuruluşlar, sivil toplum örgütleri güçlerini birleştirip gerekli önlemleri alma, uygulama ve yaygınlaştırma karalılığını gösterebilsinler.”
Türkiye’deki besin kaybı ve israfa da değinen Doç. Dr. Nihal Büyükuslu, Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü (FAO) Besin Kaybı Endeksine nazaran 2016’da üretilen besinin yüzde 13,8’inin ziraî sürece düzeyinde kaybolduğunu kaydetti.
Bu sayıya perakende, besin hizmetleri ve hane halkı düzeylerinde gerçekleşen besin israfının da eklenmesi halinde sayının daha da büyüyeceğine işaret eden Büyükuslu, “Ülkemizde Ticaret Bakanlığı’nın hazırladığı 2018 Türkiye İsraf Raporu’nda, tüketicilerin yüzde 5,4’ünün kalan yemekleri attığı, satın alınan besinin yüzde 23’ünün ise tüketilmeden çöpe atıldığı belirtilmektedir. Birebir çalışmaya nazaran alışverişe liste yaparak gidenlerin oranı ise yüzde 31’dir. Bir öteki deyişle değerli bir tüketici bölümü, plansız alışveriş yapmaktadır.” biçiminde konuştu.
İSRAFIN AZALTILMASI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER
Her bir tüketicinin kişisel olarak günlük hayatlarında yapacakları küçük değişiklikler ile besin kaybını ve israfını azaltmasının mümkün olduğunu lisana getiren Doç. Dr. Büyükuslu, ferdi olarak yapılabilecek kimi adımları ile şu formda sıraladı:
“Daha sağlıklı ve sürdürülebilir diyet planlayın. Konut tüketiminde besin atık ve israfını en çok hangi besinlerde yaşadığınızı tespit edin. Bunun azaltılması ve önlenmesi için neler yapabileceğinizi planlayın. Yiyecek ve içecekleri yalnızca gereksiniminiz olduğu kadar satın alın. Buzdolabında eserlerin bozulmasına müsaade vermeyin. Eserleri satın alma sırasına nazaran eskileri öne, yenileri geriye olacak formda yerleştirin. Besin etiket bilgilerinde eserin son kullanım mühletlerine dikkat edin. Besinleri saklama şartlarına dikkat ederek bozulmayacak kadar alın ve uygun şartlarda depolayın. Yemek hazırlamada, besin paklığında kullandığınız su ölçülerini dikkate alın. Besinin kullanılabilir kısımlarını dikkate alarak yenilebilir kısımların atılmasına müsaade vermeyin. Lokal tüketicilerin eserlerini tüketerek sera gazı üretimini arttıran karbon emisyonunun düşürülmesine katkı sağlayın. Mesken dışı tüketimde porsiyon büyüklüklerine dikkat edin. Tüketemediğiniz lakin tüketilmesinde sorun olmayan yiyecekleri gereksinimi olanlarla paylaşın. Bunun için halihazırda var olan uygulamalara katılabilir ya da uygun platformlar oluşturabilirsiniz.”
Cumhuriyet
