Alanında dünyanın en iyileri ortasında gösterilen İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ndeki çok sayıda yapıtın kapatılan Atatürk Havalimanı’na taşınacağı ortaya çıktı. Ulaştığımız bir müze yetkilisi yapıtların kapatılan Atatürk Havalimanı’na götürüleceğini doğruladı. Yetkili, “Devamlı eser girişi var. Depo muhtaçlıkları doğal olarak oluşuyor’’ derken yıllarca müze bünyesinde çeşitli misyonlarda bulunan arkeolog ve müzeci Dr. Şeniz Atik ise “taşınma nedeniyle zaiyatın kaçınılmaz olduğunu” belirtti. Atik, “Dünya çapında kıymetli bir müzenin yer meselesini çözmek için müzenin bütünlüğünü parçalamak son derece yanlıştır” diye konuştu.
‘ANORMAL BİR DURUM DEĞİL’
Tarihi binaları ve içerisinde bulunan 1 milyonu aşkın tarihi yapıtı ile dünyanın en kıymetli müzelerinden biri olarak gösterilen İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin birtakım depolarının, kapatılması büyük reaksiyon çeken ve pandemi periyodunda sahra hastanesine dönüştürülen Atatürk Havalima’nına taşınacağı ortaya çıktı. Depoların yanı sıra yapıtların bakımı ve onarımının yapıldığı konservasyon laboratuvarının da müzeden kilometrelerce uzaklıkta bulunan eski havalimanına götürüleceği belirtildi. Ulaştığımız bir müze yetkilisi sorularımızı yanıtlayarak “Bütün depolarımız değil. Bu türlü bir çalışma var. Şu an çalışma etabında. Olağandışı bir durum değil. Devamlı eser girişi var. Çok dar bir alan var. Depo gereksinimleri doğal olarak ortaya çıkıyor. Benzeri uygulamalar Avrupa’da da var” diye konuştu.
TAŞINMADA ZAYİAT KAÇINILMAZ OLUR
İstanbul Aydın Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi öğretim vazifelisi Dr. Şeniz Atik, depoların taşınmasının sakıncalarına dikkat çekti. Atik, bahse ait sorularımızı özetle şöyle yanıtladı:
– Öncelikle eser girişi olsa bile depoların taşınmasını üstelik kilometrelerce uzaklıktaki Atatürk Havalimanı’na götürülmesini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Son yıllarda benim de ıstırap ile izlediğim, fakat yapılmasına ihtimal vermediğim kimi gelişmeler olduğunu, sizin sorunuzla da hayata geçirilmeye başladığını duyduğuma çok üzüldüm. Müzelerde yapıtların korunması gereken alan yalnızca stant alanları ile hudutlu değildir. Müze bir bütün olarak depo, stant alanları restorasyon-konservasyon laboratuvarları, fotoğrafhanesiyle bir bütündür. Müze koleksiyonları gerek sergileme gerekse depolarda ısı, ışık ve nem şartlarına dikkat edilerek korunurlar. Buna ek olarak her nesnenin durumuna nazaran onarım ve konservasyon uzmanlarının belirleyeceği özel şartlar da uygulanabilir. Özcesi eserler risk altında olmamalıdır. Bırakın müzeleri, sıradan bir mesken taşındığında bile çeşitli zayiatların olması kaçınılmazdır. Değerli müzeler, Londra’daki British Museum üzere, müze etrafındaki adalarda bulunan tüm binaları satın alarak yer muhtaçlıklarını gidermeye çalışırlar, bu onlara milyonlarca dolara mal olsa bile. İstanbul Arkeoloji Müzeleri de bu ünlü müzelerle yarışan, dünya ölçeğinde birinci derecede değerli bir arkeoloji müzesidir. Bir milyonu aşkın kıymetli eser bulunmaktadır. 13 Haziran 1891 yılında açılışı yapılan müzenin açılış günü, günümüzde müzeciler günü olarak kutlanmaktadır. O devir içinde dünyada müze binası olarak yapılan birinci 8-10 müze ortasında yer almaktadır.
– “Depolarının yakında olması gerekiyor” dediniz, biraz açar mısınız?
Dünya çapında kıymetli bir müzenin yer problemini çözmek için müzenin bütünlüğünü parçalamak ise son derece yanlıştır. Yer sorunu yıllar evvel gündeme geldiğinde, İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin çabucak yanı başında yer alan “Eski Darphane Binaları” da taşınmak üzereydi. Lakin Darphane binalarının bir öteki talibi daha vardı: “Tarih Vakfı” Onlar çoktan bu binaları Cumhurbaşkanlığı’nın tavsiye kararı ile almışlardı bile. Buna karşın büyük bir gayret ve davalar sonunda bu binalar İstanbul Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü’nün ve Merkez Onarım ve Konservasyon Merkez Laboratuvarı’nın kullanımına, yani Kültür Bakanlığı’na devredilmişti. Şu anda Darphane binaları depo olarak kullanılmaktadır. Birkaç yıl evvel, 6 Eylül 2019 tarihinde Topkapı Sarayı’nın Ulusal Saraylar Yönetimi Başkanlığına bağlanması ile gelişen süreçte tüm bu bölge dağıtılmaya çalışılıyor. İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ni yok sayarak, bu gün yapılanlar müzecilik açısından yanlıştır ve korkarım ileride geriye dönüşü olmayan tahribatlara neden olmaz.
DARPHANE BİNALARI GERİ VERİLSİN
– Depo gereksinimi varsa ne yapılmalı?
Mevzuyu biraz araştırdığımda, daha doğrusu Atatürk Havalimanı projesinde yer alan müze projelerine baktığımda daha da şaşırdım. İstanbul Arkeoloji Müzesi’nden 200 yapıtın burada sergileneceği açıklanıyor. Bu kimin fikridir bilmiyorum lakin bir müzeci, böylesi kıymetli bir müzenin yapıtlarını ziyaretçinin ayağına götürmez. Siz hiç duydunuz mu Louvre yahut British Museum’un yapıtlarını müzenin dışında sergilendiğini gördünüz mü? Kaldı ki müze yapıtlarının ve depolarının ve de laboratuvarları birebir yerleşke içinde bulunmaları yapıtların sıhhati ve güvenliği açısından da değerlidir. Depo gereksinimi var ise Arkeoloji Müzesi’ne en yakın aradaki tüm Darphane Binaları, İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne geri verilmedir. Zira 1 derecede arkeolojik sit alanı içinde bulunan İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin öbür genişleme bahtı yoktur. Bu binalar için boşuna gayret verilmedi. Bu yanlıştan dönülmesini temenni ediyorum.
MADDEYLE KORUNUYOR
– Pekala laboratuvarın taşınması olağan mi?
Konservasyon ve onarım laboratuvarı kısaca yapıtların yok olmaması ve onların uzun yıllar yaşamalarını sağlamak için, bir manada onların tedavi edildiği laboratuvarlardır. Bu laboratuvarların müzelerin içinde ya da çok yakınında olması gerekir. Zira uzak bir yerde olursa Emniyet müdürlüğünden sağlanan muhafaza eşliğinde eserler götürülür – getirilir. İçinde değerli ve özel kıymetleri koruyan müzelerde çalışan müze uzmanları, bu çok ağır yükü taşımanın sorumluluğu içinde ve yapılan işin ciddiyetinin şuurunda olmak zorundadırlar. Dışardan bakıldığında çok kolay bir işmiş üzere görünen bu çalışmalar, kıymetli yasa ve yönetmeliklerle de korunmaktadır.
Halihazırda bütün depolar mühürlüdür. Yani zimmetlisinin bilgisi olmadan sorumlu olduğu deposuna, kurumun müdürü dahil hiç kimse giremez. Hiçbir kimse buna karşıt hareket edemez. Karşıt davranış büyük bir kabahattir. Ağır cezada yargılanırlar.
Cumhuriyet