Odatv muharriri Yavuz Orhan Roma ve Osmanlı periyotlarında İstanbul periyodundan kalma 1600 yıllık yapıtın başına gelenleri köşesine taşıdı.
Orhan, yazısında şunları kaydetti:
İstanbul’un Çatalca ilçesine bağlı Kalfaköy’de yıllardır faaliyetini sürdüren Kuvarsit ve Kuvars Kumu Ocağı, Kırma-Eleme-Yıkama-Kurutma tesisinin 1600 yıllık tarihi Roma suyolu sisteminin üzerinde açıldığı ortaya çıktı. Özel bir firma tarafından işletilen ve 1000 hektardan fazla orman toprağında ruhsatlandırılan taş ocağının kapasite artışına gitmek için yaptığı müracaat üzerine alanda inceleme yapıldı. İstanbul I Numaralı Kültür Varlıklarını Muhafaza Heyeti, 26 Haziran’da aldığı kararda, tarihi suyolunun bir kısmının yok edildiği, bir kısmında ise kaçak hafriyatlar yapılarak tahrip edildiği belirtilerek ilgililer hakkında kabahat duyurusunda bulunulması gerektiği kaydedildi. Tahribatla ilgili hiçbir idari kuruma bilgi verilmediğinin de altını çizen Konsey, ayrıyeten sağlam Roma suyollarına ilişkin sağlam durumdaki kalıntıların taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilmesine karar verildi. Doğu Roma İmparatorluğu devrinde Başşehir Konstantinopolis’in su gereksinimini karşılamak üzere yapıldığı belirtilen 150 kilometrelik tarihi yapının kollarıyla birlikte 450 kilometreyi bulduğu ve bugüne kadar bilinen dünyadaki en uzun suyolu olduğu kaydediliyor. Üç mahalle muhtarı kültürel ve doğal mirasa ziyan veren taş ocağının kapatılması için Etraf ve Şehircilik Bakanlığına yazılı müracaatta bulunurken, tahribatla ilgili yasal süreç başlatılacağı öğrenildi.
YAKLAŞIK 15 YILDIR TARİHİN ÜSTÜNDE DİNAMİTLİ ÇALIŞMA
İstanbul’un burnunun tabanında göz nazaran göre 1600 yıllık tarihi kültür mirasının taş ocağı tarafından yok edildiği ortaya çıktı. Çatalca ilçesine bağlı Kalfaköy’de yaklaşık 10 bin dekarlık toprakta Burhanettin Soğancılar isminde özel bir firma sahibine Kuvarsit ve Kuvars Kumu Ocağı ruhsatı verildi. Fakat bir kısmı Kalfaköy yerleşimine yalnızca 60 metrelik aralıkta olan ve 2006 yılından beri dinamitli patlatmalarla faaliyetini sürdüren taşocağının, 1600 yıllık Roma suyolunun üzerinde açıldığı ortaya çıktı.
MADEN OCAĞI KAPASİTE ARTIRIMINA GİTMEK İSTEDİ
İstanbul’un su muhtaçlığını karşılamak üzere Doğu Roma periyodunda inşa edildiği belirtilen tarihi suyolunun bir kesimi olan yapıların taş ocağının çalışmaları sırasında yok edildiği, kimi kısımlarının ise kaçak kazılarla tahrip edildiği belgelendi. Firmanın kapasite artışına gitmek için ilgili kurumlardan görüş almak için yaptığı müracaatın akabinde ortaya çıkan skandal, İstanbul I Numaralı Kültür Varlıklarını Müdafaa Konseyinin kararına da yansıdı.
TARİHİ SUYOLUNUN YOK EDİLMESİ MUHAFAZA HEYETI KARARINA YANSIDI
İstanbul I Numaralı Kültür Varlıklarını Müdafaa Heyetinin 26 Haziran 2020 tarihli kararında, yerinde ve bilimsel kaynaklarda yapılan incelemeler doğrultusunda tarihi suyolu yapısının korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilerek muhafaza altına alınması istendi. Tescil edilen alanda yapılacak her türlü uygulama için Suradan müsaade alınması gerektiğinin ilgililere hatırlatılması istenen kararda, şöyle denildi:
‘MADEN YOLUNDA KALANLAR YOK EDİLDİ, KAÇAK HAFRIYAT YAPILDI’
“2863 sayılı Yasa’nın 4’üncü unsurunun göz gerisi edilerek maden yolu olarak kullanılan kısımda kalan kalıntıların yok edildiği rastgele bir idari kuruma bilgi verilmediği, suyolunun diğer noktalarında kaçak hafriyat yaparak tahrip edildiği anlaşıldığından, ilgilileri hakkında 2863 sayılı Yasa’nın 4’üncü, 9’uncu 65’inci ve 67’inci hususları kapsamında cürüm duyurusunda bulunulmasına, ayrıyeten İr: 72635 ruhsat numaralı maden alanı müsaadesi ve İr:72635 (Er:2657682) Numaralı IV. Küme Kuvarsit ve Kuvars Kumu Ocağı, Kırma-Eleme-Yıkama-Kurutma tesisi Kapasite Artışı ile Mikronize Öğütme Tesisi Projesi kapsamında korunma alanı olarak belirlenen alan içerisinde rastgele bir fiziki inşai müdahalede bulunulmamasına, korunma alanı olarak belirlenen alan dışında yapılacak her türlü uygulama sırasında rastgele bir kültür varlığına rastlanılması durumunda 2863 sayılı Yasa’nın 4’üncü unsurunun (haber verme zorunluluğu) geçerli olduğuna karar verildi.”
DÜNYANIN BİLİNEN EN UZUN TARİHİ SUYOLU YAPISI
Muhafaza Kurulu’nun tescil fişinde ise taş ocağı uğruna yok edilen tarihi suyolunun niteliği hakkında özetle şu tabirlere yer veriliyor:
“Roma imparatorluğunun Trakya’dan (Tekirdağ- Vize) İstanbul’a su taşımak için inşa ettiği, bugüne kadar dünyanın en uzun su sistemi olarak bilinen Köln ve Kartaca su sistemlerinden iki buçuk kat daha uzun olan, 30 yılda inşa edilen, kolları hariç 150 kilometre uzunluğunda olan, kollarıyla birlikte 450 kilometre uzunluğa ulaşan ve dünyanın en uzun su sistemi olma özelliğindeki, kanal yüksekliklerinin iki metreyi bulduğu, 40 adet kemerin yer aldığı bilinen yaklaşık 1600 yıllık su sisteminin kesimi olup ülkemiz ve dünya tarihi açısından değerli bir yere sahiptir.”
‘MADEN OCAĞI DERHAL KAPATILMALI’
Öte yandan alanda inceleme yapan Kuzey Ormanları Savunması (KOS) grubu de tarihi ve kültür mirasını yok eden skandal madencilik faaliyetiyle ilgili bir rapor hazırladı. Kapasite artışı talebinde bulunan kuvarsit ve kum ocağının I. Derece arkeolojik sit alanı hudutları içinde olduğu tespitine yer verilen raporda, tesisin müdafaa altındaki Roma Suyolunun üzerinde kurulduğuna dikkat çekilerek, “Ocağın en acil formda kapatılması için süreç başlatılmalı ve ‘C¸ED Gerekli Değildir’ kararıyla resmi olarak faaliyete geçtiği 2006 yılından bugu¨ne kadar tarihi yapıtlara vermiş olduğu geri do¨nu¨şu¨ olmayan tahribat için cürüm duyurusunda bulunulmalıdır ve maden ocağının derhal kapatılması için süreç başlatılmalıdır” görüşüne yer verildi.
TARİHİ SUYOLU OSMANLI PERIYODUNDA DE KULLANILDI
Kalfaköy’ün geçimini yüklü olarak ormancılıkla sağlayan 1000 nüfuslu bir orman köyü olduğu bilgisine de yer verilen raporda bölgedeki suyolu sisteminin Istrancalardan Yerebatan Sarnıcı ve Topkapı Sarayı’na kadar uzandığına işaret edilerek, “ Tarihi Roma Su Yolu sisteminin tam üzerinde şurası Kalfako¨y, yalnızca Roma do¨neminde değil Osmanlı do¨neminde de su besleme/taşıma istasyonu go¨revi go¨rmu¨ş tarihi açıdan çok o¨nemli bir yerleşke. Kalfaköy, Osmanlı do¨nemine ilişkin onarım bekleyen bir hamam da içermekte” denildi.
ÇED EVRAKINDA ‘ALANDA KÜLTÜR MİRASI YOK’ DENİLİYOR
Projeyle ilgili hazırlanan ÇED belgesinde (Proje Tanıtım Dosyası) büyük eksiklik ve çarpıtmalarla dolu. KOS’un hazırladığı raporda, ÇED belgesinde “Proje alanı ic¸inde mimari ve arkeolojik miras yer almamaktadır” denildiğine dikkat çekilerek, “İstanbul I Numaralı Ku¨ltu¨r Varlıklarını Müdafaa Bo¨lge Heyeti incelemesi sonucunda maden ocağı alanında hem yapıtların go¨zle go¨ru¨lu¨r olduğu hem de maden ocağının bu yapıtlara tahribatta bulunduğu tespit edilmiştir. 2006 yılından beridir faaliyette olan işletme hiçbir bildirimde bulunmamış ve şuurlu olarak tarihi yapıtlara geri do¨nu¨şu¨ olmayacak biçimde ziyan vermiştir. Hem tarihi mirasa, hem de tabiata ziyan veren, kanunlara büsbütün karşıt bu maden ocağı en acil halde kapatılmalı ve ilgililer hakkında kabahat duyurusu/işlem başlatılmalıdır” sözlerine yer verildi.
MAHALLE MUHTARLARI İDARİ SÜREÇ YAPILMASI İÇİN BAŞVURDU
BOZDOĞAN KEMERİ, TAHRİP EDİLEN SUYOLUNUN BİR MODÜLÜ
Saraçhane’de bulunan ve Bozdoğan Kemeri olarak da bilinen Valens Kemeri’nin Trakya’dan İstanbul’a su taşıyan tarihi suyolu yapısının küçük bir kısmı olduğu belirtiliyor. M.S. IV. Yüzyılda yapıldığı, sonraki devirlerde de eklemeler yapılarak yüzlerce yıl kullanıldığı kaydedilen suyolu, dünyanın değerli su yapılarından biri olarak bedellendiriliyor.
Cumhuriyet
