Uzmanlar tarafından her fırsatta Türkiye’nin bir sarsıntı ülkesi olduğunun altı çiziliyor. Tıpkı vakitte Türkiye’nin, üç tarafının denizlerle çevrili olması zelzelenin akabinde oluşabilecek tsunami tehlikesiyle karşı karşıya olduğunu da gündeme getiriyor. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi, kurulduğu günden bugüne kadar ülkemiz içerisinde yer alan sarsıntıları belirleyerek yetkililere ve halka açıklıyor.
ŞİMDİYE KADAR 28 SARSINTIDA TSUNAMİ BİLGİ İLETİLERİ GÖNDERİLDİ
Merkezin müşahede alanı hakkında bilgi veren BDTİM Müdür Yardımcısı Dr. Öcal Necmioğlu, şunları söyledi:
“Merkezimizin müşahede alanı batıda Yunanistan’ı kapsayacak biçimde bütün Doğu Akdeniz’i, Ege’yi ve Karadeniz’i içerir. Tsunami müşahede alanı ise bu sarsıntı müşahede alanı içerisinde meydana gelen tsunamiler daha uzak noktalara yayılım gösterebileceği için Adriyatik’i ve Orta Akdeniz bölgesini yani Malta, Sicilya Tunus, İtalya ortasındaki bölgeyi de kapsar. Epey geniş müşahede bölgemiz var. Toplam 28 sarsıntıda farklı düzeylerde tsunami bilgi iletileri gönderdik. 5 Adet ihtar iletisi gönderdik, 4 adet tavsiye bildirisi gönderdik yani zelzelenin tsunami oluşturabileceğine bu manada dikkat edilebilmesi gerektiğine dair ileti gönderdik. Geri kalan bildiriler bilgi bildirisiydi lakin biz bilgi iletilerinde da ‘kesinlikle tsunami olmaz’ demiyoruz. Zira sarsıntının büyüklüğü düşük de olsa deniz altı heyelanlarını tetikleyebilir ve bu heyelanlar da tsunamilere yol açabilir. Bu iletilerimizde da müşahedelerimize devam ediyoruz. Rastgele bir tsunami müşahedemiz olması halinde ek şimdiki bildirilerle sizleri bilgilendireceğiz, diyoruz.”
“50 SANTİMETRE YÜKSEKLİKTEKİ DALGADA BİLE CAN KAYBI OLABİLİR”
Tsunamilerin oluşum yerlerinden bahseden Dr. Öcal Necmioğlu, şöyle konuştu:
“Tsunami yalnızca açık denizlerde olmaz. Deniz tabanının statik yer değiştirmesinin olduğu her yerde tsunami olabilir. Bu bir göl olabilir. Bu bir Marmara Denizi üzere nispeten kapalı bir deniz de olabilir. Bu Doğu Akdeniz üzere epey açık bir deniz de olabilir. Deniz tabanında sarsıntı ya da öteki bir olay sonucunda deniz tabanında bir yer değiştirmenin olmasıyla su kütlesinin harekete geçmesi ve harekete geçtiği doğrultuya dik bir formda hareket etmesidir. Hasebiyle tsunami yalnızca açık denizde olur, denmez. 50 santimetre dalga yüksekliği bile yetişkin bir insanın ayakta duramamasına sebep olacaktır. 50 santimetrede bile can kaybı olabilir. Münasebetiyle bizim ‘3 metrede, 4 metrede, 5 metrede illa can kaybı olur daha düşük düzeylerde can kaybı olmaz, maddi ziyan olmaz’ diye düşünmemiz çok yanlış olur. 30 Ekim tsunamisinde şahsen gördük. Teknelerin nasıl kıyıdan sürüklendiğini gördük. Sığacık’ta suyun nasıl büyük bir kuvvetle girdiğini gördük. Tsunaminin yıkıcı olması için çok kuvvetli dalga yüksekliklerine gereksiniminiz yok.” .
“MERKEZİMİZİN TEMELİ ZELZELE GÖZLEMLERİDİR”
BDTİM’e bağlı istasyonların sayıları hakkında bilgi veren Necmioğlu, kelamlarına şöyle devam etti:
“Merkezimizin temeli zelzele gözlemleridir. Bizim tsunami çalışmalarında yaptığımız sarsıntının büyüklüğünü yanlışsız tespit ettikten sonra, bu zelzelenin bir tsunami oluşturup oluşturamayacağı kıymetlendirmek. Oluşturma ihtimali varsa, buna yönelik bir ikaz iletisi göndermek. Yaklaşık sismik istasyon sayımız 240 civarında. Bunun yanı sıra deniz düzeyi istasyonlarımız var. Bir ileti gönderimi sonrasında tsunaminin olup olmadığını doğrulamak ismine kullandığımız. Bugün itibariyle Harita Genel Müdürlüğünün 18 istasyonu sistemimize entegre olmuş durumda. Avrupa Birliği ile birlikte yaptığımız çalışmalarda 4 adet ek istasyonumuz daha var. Etraf ülkelerin oradaki kurumların bizimle datalarını paylaşması kelam konusu yaklaşık 45 tane deniz düzeyi müşahede istasyonumuz var. Biz iletimizi zelzele olduktan 7 dakika sonra gönderebilmek dileğindeyiz. Bunu her vakit başaramıyoruz. Bu başarısızlığın sebebi de sismolojinin temel sıkıntılarından bir adedidir. Sarsıntı büyüklüğünü hakikat bir halde tayin edilmesi çok kritik değer arz ediyor. Biz 20 dakikada sarsıntı kıymetlendirme sonucu çok başarılı bir formda verebiliriz fakat 20 dakika çok geç. Tsunami uyarısı için çok geç. Sarsıntının büyüklüğü hakkında bilgi almak isteyen merciler için de çok geç. 30 Ekim örneğinde biz 11. Dakikada tsunami ihtarını AFAD’a ilettik.”
“KIYIDA VAKİT GEÇİRMEYECEK”
Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Kıymetlendirme Merkezi (BDTİM) Müdür Yardımcısı Dr. Öcal Necmioğlu, zelzelenin akabinde oluşabilecek tsunami ile ilgili vatandaşlara şu ikazlarda bulundu:
“Temel kurallardan birisi şayet bir sarsıntı sonucunda oluşan kuvvetli yer hareketini deneyim ediyorsa bir vatandaşımız kıyıya gidip bakmayacak. Dalga gelmeyecek mi, diye merak içerisinde kıyıda vakit geçirmeyecek. En kısa vakitte kıyı şeridinden uzaklaşmaya çalışacak. Şayet sarsıntı hasarı kelam konusu değilse bulunduğu yerde en son Sığacık’ta da yaşadığımız üzere dikey tahliye dediğimiz bir binanın birinci ya da ikinci katına çıkabilmesi bile onun için yaşaması ismine ehemmiyet arz edecektir.”
Cumhuriyet
