Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulunun (BMGK) kitle imha silahlarının yayılmasının finansmanının önlenmesine yönelik yaptırım kararlarının uygulanmasına ait yöntem ve temelleri düzenleyen kanun teklifi derneklere kayyım atanmasının da önünü açıyor.
Bu teklifle, müsaadesiz yardım toplama faaliyetinin internet ortamında yapıldığının tespiti halinde ilgili valilik yahut İçişleri Bakanlığı tarafından içeriğin çıkarılması bildiriminde bulunulacak; en az 24 saat içinde içerik kaldırılmazsa ilgili valilik yahut İçişleri Bakanlığı, erişimi engellemek için sulh ceza hakimliğine başvuracak.
Kelam konusu teklifle merkezi yurt dışında olup Türkiye’de faaliyette bulunan vakıfların da yabancı dernekler üzere kanun kapsamına alınarak uygulamadaki tereddütlerin giderilmesi maksadıyla Dernekler Kanunu’nda da değişiklik yapıldı. Buna nazaran makul cürümlerden mahkum olanlar derneklerin genel şura dışındaki organlarında vazife alamayacak; bu dernekler ü. yılda bir kamu işçisi tarafından denetlenecek. Ayrıyeten derneklere ilişkin her türlü tesis, kurum ve iştiraki bulunan kuruluşlar, misyon alanları ile sonlu olmak üzere ilgili bakanlık ve kuruluşlar tarafından denetlenecek.
İŞTE KABUL EDİLEN UNSURLAR
Kabul edilen hususlara nazaran, BMGK kararlarının kapsamına bağlı olarak bu kararlarda yer alan kişi yahut kuruluşlara yahut bunlar tarafından direkt yahut dolaylı olarak denetim edilen, bunların ismine yahut hesabına hareket eden kişi yahut kuruluşlara ya da bunların faydasına, her türlü fon toplanması yahut sağlanması yasak olacak. Bunların Türkiye’de iş iştirakine ya da ayrıca iş bağlarına girmesi; bu kararlarda yasaklanan nükleer, balistik füze programları yahut öteki faaliyetlerle ilgili olarak tertiplere yahut bunlar tarafından direkt yahut dolaylı olarak denetim edilen ya da bunların ismine yahut hesabına hareket eden kişi yahut kuruluşlara ya da bunların faydasına her türlü fon toplanması yahut sağlanması da yasak kapsamında bulunacak.
TÜRKİYE’DE TEMSİLCİLİK, BANKALARLA İŞ BİRLİĞİ
BMGK kararlarının kapsamına bağlı olarak bu kararlarda belirtilen kişi, kuruluş yahut tertiplerin yahut bunlar tarafından direkt yahut dolaylı olarak denetim edilen, bunların ismine yahut hesabına hareket eden kişi yahut kuruluşların Türkiye’de temsilcilik açması, her türlü faaliyette bulunması, faaliyetlerini gerçek yahut hukuksal bireyler aracılığıyla direkt ya da dolaylı olarak yürütmesi, bankalarının Türkiye’de şube yahut temsil ofisi açması ya da iş iştirakine girmesi, bankaları ile iş iştiraki kurulması, sermaye iştirakine gidilmesi yahut muhabir banka bağlantısı tesis edilmesi yasak olacak, mevcut olanlar ise sonlandırılacak.
BMGK tarafından müsaade verilen haller dışında ilgili kararların kapsamına bağlı olarak bu kararlarda belirtilen husus, materyal ve ekipmanın ithali, ihracı, transiti ve teknolojinin transferi yahut nükleer faaliyetlere ya da nükleer silah atma sistemlerinin geliştirilmesine katkı sağlanması yahut dayanak verilmesi yasak olacak.
BMGK kararlarına karşı ilgililer tarafından Kontrol ve İşbirliği Komitesine yapılan müracaatlar, Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla BMGK’ye iletilecek.
MAL VARLIĞININ DONDURULMASI VE YASAKLARIN UYGULANMASI
BMGK’nin kararlarına bahis kişi yahut kuruluşların yahut bunlar tarafından direkt yahut dolaylı olarak denetim edilen ya da bunların ismine yahut hesabına hareket eden kişi yahut kuruluşların Türkiye’de bulunan mal varlığının, deniz ulaşım araçlarının dondurulması yahut yasaklama kararları ile bu kararların kaldırılması kararları, Cumhurbaşkanının Resmi Gazete’de yayımlanan kararıyla gecikmeksizin uygulanacak.
BMGK’nin kararlarında belirtilen tertiplerin yahut bunlar tarafından direkt yahut dolaylı olarak denetim edilen ya da bunların ismine yahut hesabına hareket eden kişi yahut kuruluşların yasaklı süreç ve faaliyetlerde bulunduklarına ait makul sebeplerin varlığı halinde Kontrol ve İşbirliği Komitesinin önerisi üzerine Türkiye’deki mal varlıkları, Cumhurbaşkanının Resmi Gazete’de yayımlanan kararıyla gecikmeksizin dondurulacak.
Kararların Resmi Gazete’de yayımlanması ile sonuncu listeler, ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından internet sitelerinde gecikmeksizin yayımlanacak. Yasaklama kararları ilgisine nazaran yetkili kamu kurum ve kuruluşları tarafından derhal yerine getirilecek.
KONTROL VE İŞBİRLİĞİ KOMİTESİ
Teklif, uygulamayla ilgili olarak Kontrol ve İşbirliği Kurulu oluşturulmasını öngörüyor.
Komite Mali Hataları Araştırma Konseyi Lideri başkanlığında Adalet Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Güç ve Alışılmış Kaynaklar Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Ulusal Savunma Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Hazine Kontrolörleri Konseyi, Ulusal İstihbarat Teşkilatı Başkanlığı, Nükleer Düzenleme Kurumu ve Sermaye Piyasası Konseyinin en az genel müdür yahut lider yardımcısı seviyesinde olmak üzere bildireceği üyelerden oluşacak.
Kurulun sekretarya hizmetleri Mali Kabahatleri Araştırma Heyeti Başkanlığı tarafından yürütülecek. Görüş ve bilgilerine gerek duyulan kurum ve kuruluşların temsilcileri Komiteye çağrılabilecek. Kurul, gerek görmesi halinde ilgili kişi, kurum ve kuruluşlardan görüş, bilgi ve evrak talebinde bulunabilecek.
Kurul, kanunun uygulanmasıyla ilgili olarak bilgi ve evrak istediği takdirde talepte bulunulan kişi, kurum ve kuruluşlar, kanunlarda yer alan kararlara dayanarak bilgi ve doküman vermekten kaçınamayacak.
GÖRÜŞ VE TEKLİF
Kurul, kamu kurum ve kuruluşlarına uygulamaya ve alınması gereken önlemlere ait olarak görüş bildirebilecek ve teklifte bulunabilecek.
Kamu kurum ve kuruluşları, yasak süreç ve faaliyetlere ait bilgi, doküman ve bulgular ile değerlendirmelerini Kurula bildirmekle yükümlü olacak.
Komite, yasak süreç ve faaliyetlerin gerçekleştirildiği konusunda makul sebeplerin varlığına istinaden kişi ve kuruluşlar ile deniz ulaşım araçlarının BMGK listelerine eklenmesine ve bu makul sebeplerin ortadan kalkması halinde listelerden çıkarılmasına ait olarak BMGK’ye gönderilmek üzere Cumhurbaşkanı’na teklifte bulunabilecek.
Yılda en az iki kere toplanacak Komite, çalışmalarını zımnilik asıllarına uygun olarak yerine getirecek.
CEZA KARARLARI
Yasaklara karşıt hareket edenler, fiil, daha ağır cezayı gerektiren öbür bir cürüm oluşturmadığı takdirde, 1 yıldan 8 yıla kadar çeşitli cezalara yahut isimli para cezasına çarptırılabilecek.
Mal varlığının dondurulmasıyla ilgili alınan kararın gereğini yerine getirmeyen yahut yerine getirmekte ihmal yahut gecikme gösteren bireylere, fiil, daha ağır cezayı gerektiren öteki bir hata oluşturmadığı takdirde, 6 aydan 2 yıla kadar mahpus yahut isimli para cezası verilecek.
Kelam konusu hataların, kamu vazifesinin sağladığı nüfuz berbata kullanılmak suretiyle ya da bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, daha ağır ceza verilebilecek.
Kanunun uygulanmasına ait tarz ve temeller ile Kurulun çalışma metot ve temelleri Adalet, Dışişleri, Güç ve Natürel Kaynaklar, Hazine ve Maliye, İçişleri ile Ticaret bakanlıkları tarafından, ortaklaşa hazırlanacak yönetmelikle düzenlenecek. Yönetmelik, kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir ay içinde yürürlüğe konulacak.
MÜSAADESİZ YARDIM TOPLAYANLARA CEZALAR ARTIYOR
Müsaadesiz yardım toplayanlara 5 bin Türk lirasından 100 bin Türk lirasına kadar idari para cezası verilecek. İnternet ortamında müsaadesiz yardım toplanması halinde ise 10 bin Türk lirasından 200 bin Türk lirasına kadar idari para cezası uygulanacak. Müsaadesiz yardım toplanmasına yer ve imkan sağlayanlar, uyarılmalarına karşın bu faaliyeti sonlandırmazsa 5 bin Türk lirası idari para cezası ile cezalandırılacak.
Belirlenen yordam ve temellere karşıt olarak yurt dışına yardım yapan sorumlu şura üyelerine, 5 bin Türk lirasından 100 bin Türk lirasına kadar idari para cezası verilecek.
Kendilerinden istenen bilgi ve evrakları vermeyenlere 5 bin Türk lirasından 20 bin Türk lirasına kadar idari para cezası uygulanacak. Bu tersliğin kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde gerçekleşmesi halinde ilgili kamu kurum ve kuruluşunda çalıştırılma biçimine bakılmaksızın vazife yapanlar hakkında ilgili mevzuat uyarınca disiplin kararlarına nazaran süreç yapılacak ve sonucu yetkili makama bildirilecek.
Makbuzla makul yerlere kutu koyarak, bankalarda hesap açtırarak, yardım pulu çıkararak, eşya piyangosu düzenleyerek, kültürel şovlar ve stantlar yoluyla, spor şovları, seyahat ve cümbüşler düzenlemek yahut bilgileri otomatik ya da elektronik olarak sürece tabi tutmuş sistemler kullanmak suretiyle müsaadesiz yardım toplayanlar, uyarılmalarına karşın bu faaliyeti sonlandırmazsa 5 bin Türk lirasından 20 bin Türk lirasına kadar idari para cezasına çarptırılacak.
Müsaade vermeye yetkili makamın müsaade verdiği yer dışında yardım toplayanlar, uyarılmalarına karşın bu faaliyeti sonlandırmazsa 5 bin Türk lirasından 20 bin Türk lirasına kadar idari para cezası ile cezalandırılacak.
Bu kanunun öbür kararlarına muhalif davranışta bulunanlara, fiilleri cürüm oluşturmadığı takdirde 1000 Türk lirası idari para cezası verilecek.
Müsaadesiz toplanan mal ve paralara el konularak mülkiyetinin kamuya geçirilmesi kararlaştırılacak.
İdari yaptırımlara karar vermeye yardım toplama müsaadesini veren makam yetkili olacak. Müsaadesiz yardım toplanması halinde idari yaptırımlara vali karar verecek. Vali bu yetkisini vali yardımcılarına yahut kaymakamlara devredebilecek.
DERNEK KONTROLÜNDE UZMAN GÖREVLENDİRİLECEK
Merkezi yurt dışında olup Türkiye’de faaliyette bulunan vakıfların da yabancı dernekler üzere kanun kapsamına alınarak uygulamadaki tereddütlerin giderilmesi gayesiyle Dernekler Kanunu’nda değişiklik yapıldı.
Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında yer alan hatalar ile Türk Ceza Kanunu’nda yer alan uyuşturucu yahut uyarıcı husus imal ve ticareti ya da kabahatten kaynaklanan malvarlığı bedellerini aklama hatalarından mahkum olanlar derneklerin genel konsey dışındaki organlarında misyon alamayacaklar. Dernek organlarına seçildikten sonra bu kabahatlerden mahkum edilenlerin misyonu sona erecek. Yasaklanmış hakların geri verilmesi kararı verildiği takdirde bu fıkra kararları uygulanmayacak.
Derneklerin kontrollerinin periyodik yapılmasını teminen, risk değerlendirmelerine nazaran kontrollerin üç yılı geçmeyecek biçimde her yıl ve kamu çalışanı tarafından yapılması öngörülüyor.
İçişleri Bakanlığı mülkiye müfettişleri ve dernekler denetçileri hariç, kontrollerde görevlendirilecek kamu görevlilerine verilecek fiyatın tutarı İçişleri Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığınca birlikte tespit edilecek ve İçişleri Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanacak.
Kontrol ile görevlendirilenler, kamu kurum ve kuruluşlarından, bankalar dahil gerçek ile hükmî bireylerden kontrol misyonu kapsamına giren konuyla sonlu olarak ilgili bilgi ve belgeyi isteme yetkisine sahip olacak. Talepte bulunulanlar özel kanunlarda yazılı kararları ileri sürerek bilgi ve doküman vermekten kaçınamayacak.
İçişleri Bakanlığınca yahut mülki yönetim amirliğince talep edilmesi halinde, dernekler ile derneklere ilişkin her türlü tesis, kuruluş ve iştiraki bulunan kuruluşlar, vazife alanları ile sonlu olmak üzere ilgili bakanlık ve kuruluşlar tarafından denetlenecek. Kontrol sırasında, uzmanlık yahut teknik bilgi gerektiren durumlarda İçişleri Bakanlığı, valilikler ve kaymakamlıklar tarafından eksper görevlendirilebilecek.
DERNEKLERİN YURT DIŞINA YAPILACAK YARDIMLARI
Teklifle, dernekler tarafından yurt dışına yapılacak yardımların şeffaf ve hesap verilebilir formda yürütülmesi, ayrıyeten cürümden kaynaklanan malvarlığı kıymetlerinin aklanması ve terörizmin finansmanı ile uğraş kapsamında gerekli önlemlerin alınması hedefiyle, bildirim temeline dayalı olmak üzere Türkiye’den yurt dışına yapılacak yardımlara ait düzenleme yapılıyor. Buna nazaran, yurt dışına yapılacak yardımlar, yardım gerçekleştirilmeden evvel dernekler tarafından mülki yönetim amirliğine bildirilecek. Bildirimin biçimi ve içeriği ile yurt dışına yapılacak yardımlara ait yol ve asıllar yönetmelikte düzenlenecek.
Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun kapsamında yer alan cürümler ile Türk Ceza Kanunu’nda yer alan uyuşturucu yahut uyarıcı husus imal ve ticareti ya da cürümden kaynaklanan malvarlığı kıymetlerini aklama kabahatlerinden ötürü derneğin genel heyeti dışındaki organlarında misyonlu olanlar yahut ilgili işçi hakkında kovuşturma başlatılması halinde bu bireyler veya bu bireylerin vazife yaptığı organlar süreksiz bir önlem olarak İçişleri Bakanı tarafından vazifeden uzaklaştırılabilecek. Bu önlemin kâfi olmaması ve gecikmesinde sakınca bulunması durumunda İçişleri Bakanı, demeği süreksiz olarak faaliyetten alıkoyabilecek ve derhal mahkemeye başvuracak. Mahkeme 48 saat içinde faaliyetten süreksiz alıkoymaya ait kararını verecek. İlgililer her vakit faaliyetten süreksiz alıkoyma kararının kaldırılmasını talep edebilecek. Mahkeme başvuruyu gecikmeksizin karara bağlayacak.
İDARİ YAPTIRIMLAR ARTIYOR
Teklifle dernekler üzerinden hatadan kaynaklanan malvarlığı bedellerinin aklanması ve terörizmin finansmanı kabahatleriyle daha aktif çaba için idari yaptırımlar yine düzenleniyor ve caydırıcılığın sağlanması emeliyle yaptırım ölçüsü artırılıyor. Buna nazaran, tutulması zarurî olan defter ve evrakların, okunamayacak hale gelmesi yahut kaybolması halinde, öğrenme tarihinden itibaren 15 gün içinde dernek merkezinin bulunduğu yerin yetkili mahkemesine zayi dokümanı almak için başvurmayan yahut bu belgeyi kontrol sırasında ibraz edemeyenler 3 aydan bir yıla kadar mahpus yahut isimli para cezası ile cezalandırılacak.
Mülki yönetim amirliğine evvelden bildirimde bulunmadan yurt dışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan yardım alanlara, 5 bin Türk lirasından 100 bin Türk lirasına kadar idari para cezası verilecek.
Kontrol sırasında istenen dokümanların gösterilmemesi durumunda, 5 bin Türk lirasından 20 bin Türk lirasına kadar idari para cezası verilecek. Lakin bu karşıtlığın kamu kurum ve kuruluşları bünyesinde gerçekleşmesi halinde yetkilendirilen makamın yapacağı bildirim üzerine, ilgili kamu kurum ve kuruluşunda çalıştırılma biçimine bakılmaksızın vazife yapanlar hakkında disiplin kararlarına nazaran süreç yapılacak ve sonucu yetkili makama bildirilecek.
7 bin Türk lirasını aşan her türlü gelir, tahsilat, masraf ve ödemelerini bankalar ve öteki finans kuruluşları yahut Posta ve Telgraf Teşkilatı Anonim Şirketi aracılığıyla yapmayan dernek yöneticilerine her bir süreç için sürece bahis meblağın yüzde 10’una kadar idari para cezası verilecek.
15 yaşını bitiren lakin yasal temsilcilerinin yazılı müsaadesi olmadan çocuk dernekleri kuran yahut üye olanlar için ve bu şahısların misyonlarını yazılı ihtara karşın 7 gün içerisinde sonlandırmayan dernek yöneticilerine 1500 Türk lirası İdari para cezası verilecek. Mülki yönetim amirince yapılan ikinci yazılı ihtara karşın 30 gün içinde bu bireylerin organlardaki misyonlarının sonlandırılmaması halinde cumhuriyet savcısının yahut bir ilgilinin istemi üzerine mahkeme, derneğin feshine karar verebilecek.
Teklifle, Dernekler Kanunu’nda değişikliğe gidilerek, yasa kararlarının, yurt dışında bulunan tüm sivil toplum kuruluşlarının Türkiye’de yapacakları faaliyetlere de uygulanabilmesi sağlanıyor. Kanunda karar bulunmayan hallerde ise Türk Uygar Kanunu kararlarının uygulanacağı karar altına alınıyor.
Ceza Muhakemesi Kanunu’nda yapılan değişikliğe nazaran, yürütülen soruşturma yahut kovuşturmalar bakımından koruma altına alınan yahut el konulan malvarlığı kıymetlerinin değeri tespit edilecek.
Düzenlemeyle Kabahatler Kanunu’nda sayılan hukuksal şahısların sorumluluğu bakımından hataların bir özel hukuk hukuksal şahsının organ/temsilcisi ya da organ/temsilci olmamakla birlikte hukukî kişinin faaliyeti çerçevesinde vazife üstlenen bir kişi tarafından hükmî kişinin faydasına olarak işlenmesi halinde, hukuksal kişi hakkında idari para cezası yaptırımı uygulanması sonucunu doğuran cürümler ortasına uyuşturucu yahut uyarıcı unsur imal ve ticareti de ekleniyor.
Teklifle terörizmin finansmanı kabahati bakımından da ahenk düzenlemesi yapılıyor. Buna nazaran, terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun’da tanımlanan “terörizmin finansmanı suçu”nun, hukuksal kişinin faydasına olarak işlenmesi halinde, bu hukukî bireye iki milyon liraya kadar verilebilecek idari para cezasının üst sonu 50 milyon liraya yükseltiliyor. Kelam konusu ceza, sürece yahut aksiyona mevzu menfaatin iki katından az olamayacak.
Daha ağır idari para cezasını gerektiren bir kabahat oluşturmadığı hallerde, bir özel hukuk hükmî şahsının organ/temsilcisi yahut organ/temsilci olmamakla birlikte bu hukukî kişinin faaliyeti çerçevesinde vazife üstlenen bir kişi tarafından bir hükmî kişinin faydasına işlenmesi durumunda, hukuksal kişi hakkında idari para cezasına karar verilebilmesi için fiili gerçekleştiren kişi hakkında yürütülen soruşturma yahut kovuşturmanın tamamlanması beklenmeyecek. Soruşturma yahut kovuşturma sonucunda cürmün hukuksal kişinin faydasına işlenmediğinin anlaşılması halinde idari para cezası kaldırılacak, tahsil edilmiş ise iade edilecek.
SMA HASTALARI İÇİN YARDIM TOPLAMAK KABAHAT OLACAK
CHP’li vekil Mahmut Tanal, büyük bir çaresizlik yaşayan SMA hastaları için toplanan yardımların bile iktidarın onaylanması için çırpındığı düzenlemeyle engellenebileceğine dikkat çekerek, şunları söyledi: “Şimdi, son günlerde SMA hastalığıyla ilgili çok yardımlar toplanılıyor. Sayın Naci Beyefendi (AKP Küme Başkanvekili Naci Bostancı) burada, pahalı Liderim, bakın her gün gazetelerde ilanlar var. Hakikaten millet bu mevzuda bizden yardım talebinde bulunuyor. Zira ‘Tedavisi imkânsız’ deniliyor; imkânsız olunca da yardımlar toplanıyor. Bu nedir? İşte, Anayasa’mızın 2’nci unsuru; ‘Türkiye Cumhuriyeti Devleti bir toplumsal devlettir…’ Devlet, bu toplumsal devlet yükümlülüğünü yerine getirmediği için… Yeterli niyetli, yani sahiden tek bir hedefi var, bu cins çocuklara yardımcı olmak hedefiyle yardımlar toplanılıyor. Bizim kaygımız vesaire bu, yoksa hiç kimse, burada 600 milletvekilinin hiç birisi, ‘Efendim, aman terörle ilgili uğraş edilmesin’ fikrinde değil. Hepimizin ortak paydası terörle çaba etmek. Zira terör insanlık düşmanıdır, terör hukuk devleti düşmanıdır, terör demokrasi düşmanıdır. Yani terör kardeşliği, insanlığı, hayat hakkını sona erdiren bir beladır. Hiç kimse ‘Biz çaba etmeyelim’ demiyor ki.”
ARTIRIMLARA KARŞI ÇIKAN TÜKETİCİ DERNEĞİ TERÖRLE İLİŞKİLENDİRİLİP…
Tanal, terörle gayret kapsamında getirilen düzenlemelere bir itirazlarının olmadığını, lakin görüşülen kanun teklifiyle birlikte temel hak ve özgürlüklerin sonlandırılmasına istek göstermeyeceklerini lisana getirdi.
Bir ülkenin demokrasisini güçlü kılanın sivil toplum kuruluşları olduğunu vurgulayan Tanal, düzenlemenin hayata geçirilmesi halinde iktidarın istediği üslupta hareket etmeyen dernek ve vakıfların kapatılma tehdidiyle karşı karşıya kalabileceğini tabir ederek, “Tabii ki burada getirilen konu, sivil toplum kuruluşlarını korkutan, sindiren… Yarın öbür gün siyasi iktidarla zıt düşen bir tüketici derneğini düşünün. Hiç öbür dernekleri söylemiyorum. Bir tüketici derneğini söyleyeyim. Diyelim ki tüketici derneği, yarın öbür gün artırımları protesto etti. Artırımları protesto ettikten sonra tüketici derneği, bir terör örgütüyle ilişkilendirilip sahiden faaliyetlerine son verilebilir” dedi.
Cumhuriyet
