Pandemi periyoduna has olarak geçen yıl 17 Nisan’da uygulamaya konulan işten çıkış yasağına nazaran patron, İş Kanunu’nun 25. unsurunun birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde yer alan ahlâk ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve gibisi sebepler dışında iş akdini feshedemiyor. Ayrıyeten belli müddetli mukavele mühletinin dolması yahut işyerinin kapanması durumunda iş akdi feshedilebiliyor.
Patrona iş akdini haklı feshetme yetkisi veren kelam konusu hususa dayanarak işten çıkartılan personeller, Toplumsal Güvenlik Kurumu’na (29) koduyla bildiriliyor. Kod 29 ile işten çıkartılan emekçi kıdem tazminatı alamıyor, işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor.
KOD 29 NE MANAYA GELİYOR?
Patron, iş akdini feshettiği çalışanlar için Toplumsal Güvenlik Kurumu’na bildirim yapıyor. Bunu yaparken işçiyi hangi münasebet ile işten çıkardığını bir kod numarasıyla işaretliyor. 29 numaralı kod da bu kodlardan biri. 29 kodu, “İşveren tarafından ahlak ve iyi niyet kurallarına karşıt davranış nedeni ile iş akdinin feshi” manasına geliyor. Bir patronun, personelini bu kod ile işten çıkarabilmesi için 4857 İş Kanunu’nun ilgili bendi kapsamındaki fiillerden birini işlemesi gerekiyor.
İş Kanunu’nun “ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri” başlıklı 25/2 unsuru, yasakta istisna kapsamında tutuluyor. Bu hususta belirtilen fiiller dahilinde emekçinin, işten ayrılış kodlarına nazaran 29 kodu ile çıkışı yapılıyor. 25/2 unsurunda belirtilen ahlaka muhalif fiiller ortasında işyerinde çalışan bir emekçiye cinsel tacizde bulunmak, işyerine sarhoş ya da uyuşturucu husus alarak gelmek, hırsızlık yapmak üzere yüz kızartıcı cürümler bulunuyor.
DİSK-AR: 2020’DE 177 BİN EMEKÇİ ÇIKARILDI
Toplumsal Güvenlik Kurumu (SGK) işten çıkarma yahut ayrılma kodlarına ait bilgileri yayımlamıyor. DİSK-AR tarafından CİMER başvurusu ile SGK’dan elde edilen bilgilere nazaran 2020 yılında 176 bin 662 personel Kod-29 nedeniyle işten çıkarıldı.
34 bin 145 bayan ve 142 bin 517 erkek personel Kod-29 mazeretiyle işten çıkarıldı. Böylelikle Kod-29 ile işten çıkarılanların sayısı ayda ortalama 14 bin 772 ve günde ortalama 491 kişi oldu.
KOD 29 İLE İŞTEN ÇIKARILMANIN SONUÇLARI NELER?
– Kod 29 ile işten çıkarılan çalışanlar; kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı haklardan faydalanamıyor.
– İşsizlik ödeneği de alamıyor.
– İçeriği nedeniyle kod ile işten çıkarılan bir kişi, yeni bir iş ararken de fazladan sorun yaşayabiliyor.
Kod-29’un tutarsız kullanımı sonrasında SGK çıkış kodları konusunda düzenlemeye gidildi. SGK genelgesinde yapılan değişiklik ile ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin tamamı için farklı ayrı kodlar belirlendi. Böylece mazeretsiz devamsızlık hali ile hırsızlık üzere birbirinden farklı fesih sebeplerinin farklı bildirim kodları ile yapılması sağlanarak, mümkün problemlerin önüne geçilmesi planlanıyor.
CİNSEL TACİZ İLE İŞE DEVAMSIZLIK FARKLI KOD İLE BİLDİRİLECEK
İş Kanunu’nun 25. Unsurunun birinci fıkrasının (II) numaralı bendinde düzenlenen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri şöyle:
a) İş mukavelesi yapıldığı sırada bu kontratın temelli noktalarından biri için gerekli vasıflar yahut kurallar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, veya gerçeğe uygun olmayan bilgiler yahut kelamlar söyleyerek çalışanın patronu yanıltması.
b) Personelin, patron veyahut bunların aile üyelerinden birinin onur ve namusuna dokunacak kelamlar sarfetmesi yahut davranışlarda bulunması, veyahut patron hakkında gurur ve haysiyet kırıcı temelsiz ihbar ve isnadlarda bulunması.
c) Personelin patronun öbür bir emekçisine cinsel tacizde bulunması.
d) Personelin patrona veyahut onun ailesi üyelerinden birine veyahut patronun öteki çalışanına sataşması, işyerine sarhoş veyahut uyuşturucu unsur almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu hususları kullanması.
e) Personelin, patronun itimadını berbata kullanmak, hırsızlık yapmak, patronun meslek sırlarını ortaya atmak üzere doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.
f) Personelin, işyerinde, yedi günden fazla mahpusla cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir hata işlemesi.
g) Personelin patrondan müsaade almaksızın yahut haklı bir sebebe dayanmaksızın arkası gerisine iki işgünü yahut bir ay içinde iki sefer rastgele bir tatil gününden sonraki iş günü, veya bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.
h) Personelin yapmakla ödevli bulunduğu vazifeleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.
ı) Çalışanın kendi isteği yahut savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan yahut malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı yahut öbür eşya ve hususları otuz günlük fiyatının meblağıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.
Genelgede yapılan değişiklik ile bundan bu türlü işten çıkartılan personel için SGK’ya bildirim yapılırken, kelam konusu fiillerin her biri başka kod ile gösterilecek. Böylelikle, yeni işe alımlarda patron personelin daha evvel hangi suçlamayla işten çıkartıldığını daha net bir halde görebilecek.
Cumhuriyet
