ABD’de kölelik aksisi siyasal gayretin kıymetli isimlerden olan sivil haklar aktivisti Harriet Tubman, 108 yıl evvel, 10 Mart 1913’te hayata veda etti. Kölelik aksisi, sivil haklar eylemcisi ve bayan hakları savunucusu olan Harriet Tubman, Amerikan İç Savaşı sırasında Konfederasyon aleyhine çalışıp Birlik lehine casusluk yapmış, özgürlüğünü kazandıktan sonra en az 70 siyah köleyi kurtarmıştı. “Bence kölelik, cehenneme en yakın şeydir” diyen Tubman, geride çabayla donatılmış ve özgürlüğe adanmış bir ömür bıraktı.
Pekala köleliğe karşı uğraş eden, evvel kendisini akabinde birçok insanı kölelikten özgürlüğe taşıyan, gerektiğinde gerilla gerektiğinde ise hemşire olan Harriet Tubman kimdir?
KÖLE BİR AİLENİN ÇOCUĞU OLARAK DOĞDU
Harriet Tubman, Araminta Minty Ross ismiyle, Harriet Green ve Ben Ross isimli kölelerin çocuğu olarak 1822 yılında Maryland’de doğdu.
5 ila 6 yaşlarına geldiğinde, sahibesi Brodess onu “Miss. Susan” isimli birine, çocuklarına dadılık yapması için köle olarak kiraladı. Tubman, anılarında, çocukların uyanıp ağladığı vakit kırbaçlandığı ve bir gün kahvaltı saatinden evvel beş sefer kırbaçlandığını anlatır. Yaşadığı eziyetlere direnmek için kaçmış ve beş gün boyunca dışarıda saklandı. Büyüdükçe farklı misyonlar için kiralanan Araminta, tarlada yahut ormanda çalışmak, çeşitli yükleri taşımak, öküzlerle ilgilenmek üzere daha ağır işlere verildi.
BAŞINA DİRHEMLE VURULDU
Bu devirde bir seferinde başına dirhemle vurulması, ömür uzunluğu çekeceği baş ağrılarına, sanrılara, epilepsi nöbetlerine neden oldu.
Okuma yazma bilmeden yetişen Araminta, annesinin anlattığı İncil kıssalarıyla büyüdü ve bu onun ileri yaşlarda dini inancını şekillendiren temel etkenlerden biri oldu. Yeni Ahit’teki kölelerin itaatkar olması içeriğini eleştirdi ve Eski Ahit’teki kurtuluş kıssalarına ehemmiyet verdi. Dindar biri olan Tubman, epilepsi hastalığı sebebiyle gördüğü sanrıları Tanrı’nın bir ilhamı ve yol göstericiliği olarak kıymetlendirdi. 1840’ta, gerçekte 55 yaşına gelmiş babası, 45 yaşını geçtiği gerekçesiyle kölelikten azat edilse de Thompson ailesinin yanında tekrar köle olarak girerek çalışmaya devam etti. Tubman, azat edilmek için 45 yaşı geçme münasebetinin annesi için ve annesinin 45 yaşından sonra doğurduğu çocukları için de uygulanması gerektiğini bir avukat tutarak ortaya çıkardı ancak Pattison ve Brodess aileleri bu münasebete aldırmadı. Bu yasa tanımaz tavır, Tubman’a yasal yollardan çaba etmenin sonuç vermeyeceğini gösterdi.
ÇOCUĞUNUN KÖLE OLMAMASI İÇİN ANNE OLMAMAYI SEÇTİ
1844’te John Tubman isminde özgür bir Siyahi Amerikalı ile evlendi. Evliliği sonrasında Araminta ismini bırakarak annesinin ismi olan Harriet ismini kullanmaya başladı. Mevcut kurallar çerçevesinde özgür bir baba ve köle bir anneden doğan çocuğun da köle olacağını kavrayan Harriet Tubman’ın bu periyotta çocuk sahibi olmadı.
1849’da tekrar hastalanan Tubman’ın pahasının düştüğünü gören sahibi Edward Brodess onu satmaya çalıştı fakat alıcı bulamadı. Brodess, bir hafta sonra öldü. Sahibinin vefatı sonrası dul kalan eşi ailenin mallarını ve kölelerini satmaya başladı. Eşinin aksi tarafta telkinlerine karşın satılarak bahtın getireceklerini beklemektense kaçmaya karar verdi.
KÖLELİKTEN KAÇIŞI: 26 GÜN YAYAN OLARAK YÜRÜDÜ
Tubman ve iki erkek kardeşi Ben ve Henry, 17 Eylül 1849 tarihinde kaçtı. Bu devirde kardeşleri ve Tubman Dr. Anthony Thompson ismindeki toprak sahibine kiraya verilmişti ve böylelikle sahibesinin kaçması sonrası yokluğunun fark edilmesi ihtimalini azaltmıştı. Sahibesi iki hafta sonra Cambridge Democrat gazetesine ilan vererek kaçak köleleri “Minty” (Harriet Tubman) ve erkek kardeşleri Henry ve Ben’i yakalayana, her biri için 100’er dolar, toplamda 300 dolar bedelinde ödül vadetti. Kardeşlerden Ben’in baba olacağı niyeti üzerine geri dönmeye karar veren erkek kardeşler, Tubman’ı da dönmeye ikna etti. Ama daha sonra erkek kardeşleri olmadan tek başına tekrar kaçtı. Yaklaşık 145 kilometre süren kaçış güzergahında geceleri ilerledi ve yaya olarak 26 gün seyahatine devam etti. Bu süreçte kaçkın köleleri yakalayarak para kazanmaya çalışan köle avcılarından uzak durmaya çalıştı.
70 KÖLEYİ ÖZGÜRLÜĞÜNE KAVUŞTURDU: ‘MUSA’ LAKABINI ALDI
1850’de Amerika Birleşik Devletleri Kongresi’nin kabul ettiği “Kaçkın Köle Yasası” yeterince kaçkın kölelerin çok ağır cezalara çarptırılmasına imkân verildi. Köleliğin kaldırıldığı devletlerde dahi uygulanacak bu yasa sonrasında, hem kaçkınların karşı karşıya oldukları riskler arttı hem de yeni gelen göç dalgası sebebiyle siyahi nüfus ve göçmenler ortasındaki etnik tansiyonlar artmaya başladı. Bu periyotta akrabalarını özgürlüğüne kavuşturmaya çalışan Tubman, bunun için Maryland’e ve Atlantik kıyılarındaki en büyük bağımsız kent Baltimore’a gidip geldi. 11 yıla yakın mühlet boyunca toplamda 13 defa yaptığı bu seferler sonucunda içinde kardeşleri Henry, Ben ve Robert’ın, eşlerinin ve çocuklarının da olduğu 70 köleyi özgürlüğüne kavuşturdu.
Maryland’e yaptığı bu özgürleştirme seferlerini ve pek çok köleyi özgürlüğüne kavuşturmasını Tevrat’taki Yahudilerin Mısır’dan kurtuluşuna benzeten William Lloyd Garrison, Harriet Tubman’a Musa (Moses) lakabını yakıştırdı.
AMERİKAN İÇ SAVAŞI: KÖLELİĞE SAVAŞ AÇAN BİR HEMŞİRE
1861’de Amerikan İç Savaşı patlak verince, Amerika Konfedere Devletleri’ne karşı Birlik yanında saf tutmayı köleliğin kaldırılması için bir fırsat olarak gördü. Bu emelle Birlik çalışmalarına takviye verdi, köleliğin kaldırılması için takviye veren General David Hunter ile görüşerek Benjamin Butler’ın zorla çalıştırdığı ve kuzeylilerin zorla el koyduğu yahut kaçırdığı mal olarak değerlendirdiği kaçkın köleleri Port Royal’de özgürlüğüne kavuşturdu. Port Royal’de hemşire olarak orduya hizmet etti ve lokal bitkileri kullanarak bilhassa dizanteriden muzdarip askerlere ilaç sağladı. Güney Ca?olina’da 750 kölenin kurtarılmasına ve Güney güçlerinin askeri üslerine hasar verilmesini sağlayan Combahee Irmağı Baskını’nı yönetti. Devrin gazeteleri Tubman’ın gayretlerini vatanperver, dirayetli, enerjik ve yetenekli olarak manşetlere taşıdı.
ZATÜRRE SEBEBİYLE HAYATINI KAYBETTİ
1911 yılına gelindiğinde Tubnam’ın bedeni çok zayıf ve çelimsiz hale gelmişti, bu sebeple konutta bakılma gereksinimi doğdu. Periyodun New york gazeteleri durumu için “hasta ve beş parasız” tabirleri ile haber servis ediyordu. Tubman, 10 Mart 1913 tarihinde zatürreden hayatını kaybetti.
20’LİK BANKNOTLAR ÜZERİNE PORTRESİ BASILIYOR
Sivil haklar aktivisti Tubman’ın portesinin, son olarak ABD’de Biden usulünün kararıyla 20 dolarlık banknotların üzerine basılmasına karar verildi. Beyaz Saray Basın Sekreteri Jen Psaki, 20 dolarlık ABD doları banknotlarının üzerinde bulunan ABD’nin 7. lideri Andrew Jackson’un fotoğrafının kaldırılarak yerine Harriet Tubman’ın portesinin yerleştirileceğini açıkladı.
ABD’de birinci olarak 44. Lider Barrack Obama, köle sahibi ve kölelik yanlısı lider Andrew Jackson’ın fotoğraflarının kağıt paraların üzerinden kaldırılmasını istemiş, lakin Donald Trump misyonu devraldığında değişiklik askıya alınmıştı.
Cumhuriyet
