İngiliz tabip Jake Suett, mart ayında Norfolk’ta bir hafta boyunca ağır durumdaki korona hastalarını tedavi etmeye çalışırken marazı kapıp aylarca iyileşemeyenlerden biri. Üç ay sonra hâlâ kendini işe dönecek kadar iyi hissetmeyen Doktor Suett, kendi deyimiyle ‘korona sonrası sendromu’ yaşıyor. Enfekte olana kadar sağlıklı ve hastalıksız bir hayat yaşayan 31 yaşındaki ağır bakım tabibi, hâlâ nefes darlığı, bulanık görme ve yüksek ateş nöbetleri geçiriyor.
‘BAZILARI HİÇBİR VAKIT KÜLLIYEN İYİLEŞMEYEBİLİR’
Suett ve vesair tabipler, binlerce hastanın hâlâ virüsün arkada bıraktığı arazlardan kurtulmaya çalıştığına dikkat çekiyor. Üstelik kimileri hiçbir devir külliyen iyileşemeyebilir ve uzun vadeli sıhhat meseleleri yaşayabilir. Çünkü, iyileşmiş kabul edilen binlerce hasta hâlâ kronik yorgunluk sendromu ve kişiyi zayıf düşüren meselelerle boğuşuyor.
Sky News televizyonuna konuşan Suett, üç gün boyunca yatakta güçlükle nefes aldığı, marazının en ağır periyodundan bu yana toparlanmasının çok yavaş olduğunu anlattı. Hala da sindirim sistemi problemleri yaşadığını, el ve ayaklarına ağrılar saplandığını söylüyor.
‘DURUMU EN AĞIR OLANLAR GÜÇTEN DÜŞMÜŞ OLUYOR’
İngiltere Fizyoterapi Derneği ise koronavirüse yakalanan ve marazı ağır geçiren binlerce kişinin kronik illetleri olacağına dikkat çekiyor. Durumu en ağır olanlar zati güçten düşmüş oluyor. Covid-19’un teneffüs kaslarını zorlayarak, aktifliğini azalttığını söyleyen İtalyan teneffüs bilirkişisi Marta Lazzeri, “Bu hastalar umumide yorgun olduklarını, banyo yapmaya ya da traş olmaya bile takatlerinin kalmadığını bildiriyorlar’’ diyor.
‘AKCİĞERLER ONARILMAZ HALDE HASAR GÖRÜYOR’
Hekimler, marazı ağır atlatanların akciğerlerinin onarılamaz biçimde hasar gördüğünü ve dokularda skarlaşma olduğu uyarısı yapıyor. İtalyan tabiplere nazaran iyileşen ağır hastaların yüzde 30’nda kalıcı akciğer hasarı tespit edildi. Virologlar ve bulaşıcı marazlar eksperleri da, Covid-19’un uzun vadede bırakabileceği muhtemel hasarları hâlâ tam olarak çözemediklerini belirtiyor.
ENFEKSİYON HÂLÂ ERKEN AŞAMALARINDA
İngiliz tasavvur kuruluşu Chatham House’da haberlendirme içtimasına katılan bulaşıcı marazlar bilirkişisi David Heymann bunun nedenini, enfeksiyonun hâlâ erken aşamalarında olmasına ve hayatta kalanların uzun vadeli inceleme gereksinimine bağlıyor. Gelgelelim o da akciğerlerde süregelen reaksiyonların olduğunu ve marazdan kalkanların hala nefes darlığı çektiğini vurguluyor. Bu sorunun çözülüp çözülmeyeceği ise bilinmiyor.
SARS GEÇİRENLERİN KAPASİTESİ YÜZDE 50 DÜŞTÜ
Tıbbi araştırma ekipleri, Covid-19’un neden olduğu uzun vadeli sıhhat meseleleriyle ilgili kimi ipuçlarının, Hong Kong’da yürütülen ve şiddetli akut teneffüs yolu sendromu (SARS) ile Ortadoğu teneffüs sendromuna (MERS) neden olan farklı koronavirüs tipleriyle ilgili araştırmalarda bulunabileceği fikrinde. SARS’ın uzun vadeli tesirleri ile ilgili bir araştırma, illetten iki yıl sonra bile hayatta kalanların yüzde 50’sinin fizikî kapasitelerinin hiç hastalanmayanlara orantıyla daha düşük olduğunu gösterdi. SARS atlatanların yalnızca yüzde 78’i marazdan bir yıl sonra işbaşı yapabildi.
‘ÜÇ YIL SONRA BİLE KRONİK YORGUNLUK’
Bir sair araştırmaya nazaran de iyileşenlerin yüzde 40’ı, SARS geçirdikten üç yıl sonra bile kronik yorgunluk semptomlarıyla yaşıyor. Hastaların bir kısmı için kronik yorgunluk, yaşadıkları meselelerin yalnızca küçük bir kısmı. Avrupa, Asya ve ABD’den bulaşıcı illetler bilirkişileri, bu hastaların yalnızca akciğerlerinin değil gayrı organlarının da virüs nedeniyle zarar gördüğüne dikkat çekiyor. Tabipler öbür sıkıntılar arasında kan pıhtılarına bağlı inme, kalp bunalımı, böbrek yetmezliğinin yanı sıra dimağ hasarını sayıyor. Ömür uzunluğu hastalık mealine gelen bu sıkıntılar yalnızca yaşlıları değil gençleri de etkiliyor.
Koronavirüs salgınının çıkış noktası kabul edilen Çin’in Wuhan kentinde yapılan bir araştırma, Covid-19 hastalarının yüzde 12’sinin kalp ve damarlarında hasar oluştuğuna dair belirtiler gösterdiğini ortaya koydu. Farklı araştırmalarda da myokardit denilen kalp kası enfeksiyonuna dair kanıtlar bulundu.
SARS’a yakalananların yüzde 50’ye yakını nörolojik meseleler yaşadı. Tabipler Covid-19’un dimağı nasıl etkilediğine dair daha fazla araştırma gerektiğini söylüyor. Johns Hopkins Üniversitesi’nden anestezi ve ağır bakım kompetanı Profesör Robert Stevens, Koronavirüsün dört biçimde dimağı etkilemesinin mümkün olduğunu söylemişti.
‘SİTOKİN FIRTINASI’ DIMAĞI OLUMSUZ ETKİLEYEBİLİR
Bunlardan biri bağışıklık sisteminin korona ile savaşta ‘’sitokin fırtınası’’ denen ölçüsüz çalışmaya başlaması ve kendi kendine saldırarak doku ve organlarda virüsten bile daha fazla hasara neden olabilmesi. Yüksek ateş ve düşük oksijen seviyeleri de dimağda fonksiyon bozukluğuna ve uzun vadeli hasara neden olabilir. Dimağ, kan pıhtılarının neden olduğu inmeler sonucu da hasar görebilir.
Stevens ve farklı tabipler, virüsün dimağa yerleşerek ani ve ağır bir enfeksiyona neden olma ihtimalinden de telaşlı. Çünkü Çin’den ve Japonya’dan gelen haberler virüsün genetik parçacıklarına omurilik sıvısında rastlanıldığı yanında. Florida’da bir hastanın dimağ hücrelerinde Corona virüsü parçacıkları tespit edildi. Bunun nedeni de virüsün kan dolaşımına ya da hudut uçlarına girmesi olabilir.
Lakin tüm bu doneler, pandemi sona erse bile Corona’dan sağ çıkan hastaların, tıbbi taleplerinin süreceği ve uzmanlaşmış tedavi ve rehabilitasyon sistemlerinin geliştirilmesi gerektiğini gösteriyor.
Kaynak: Amerika’nın Sesi
Cumhuriyet
