Dünyada 700 binden fazla kişinin hayatına mal olan koronavirüsle çabada son devirde alınan önlemlere uymayan kalabalık imajları dikkat çekiyor. Koronavirüs önlemlerini hiçe sayan yüzlerce kişinin iskelede vapura koşması, plajlarda toplumsal arayı umursamayan kalabalıklar, sokakta maske takmadan dolaşanlar, düğünlerde kol kola halay çekilmesi akıllara “Artık koronadan eskisi üzere korkmuyor muyuz?’ sorusunu getirdi.
ESKİ OLAĞANA HASRET REHAVETİ ARTIRDI
Yaz şartlarının ve tedbirlere uzun müddettir uymak zorunda kalmanın yanı sıra eski olağana duyulan hasretin sonucunda ortaya çıkan bıkkınlığın insanlarda tükenmişlik sendromunu tetikleyerek rahatlamaya ve umursamazlığa yol açtığını işaret eden Uzman Klinik Psikolog Berra Baş, “İnsanların en büyük kaygılarından biri kaybetme endişesidir. Genel olarak toplumdaki kurallara ve maske takmaya ahengin azalmasının en değerli sebeplerinden biri de insanların özgürlüklerini kaybetme korkusu. İnsan zihni Covid 19’un hem ekonomik hem psikososyal desteklerimizi kaybettirmesine bir reaksiyon gösteriyor. Bir müddet sonra birtakım bireyler hastalık ve tehlikeyi umursamaz hale gelebiliyor. Sabırla sürece adapte olabilmeyi başaranlar ise ruhsal olarak sağlam kalabilenler oluyor” dedi.
GÖZ GERISI EDİLMEMESİ GEREKİYOR
Toplumsal kuralların insanların daha iyi bir hayat sürmesi için konulduğunun göz gerisi edilmemesi gerektiğini işaret eden Uzman Klinik Psikolog Berra Baş, “Nasıl trafik kurallarına uymamamız hem kendimizi hem sevdiklerimizi ömürden alıkoyma riskine yol açıyorsa, bir bina yapılırken mühendislik kurallara uygun yapılması binayı zelzeleye güçlü hale getiriyorsa, maske ve toplumsal arayı de tıpkı öncelikle kıymetlendirmek ehemmiyet taşır” diye konuştu.
“BİLEREK MASKE TAKMIYORSA RUHSAL BOZUKLUĞU OLABİLİR”
Kurallara ahenk konusunda toplumda genel olarak 3 farklı birey tipi görüldüğünü kaydeden Uzman Klinik Psikolog Berra Baş, bunları şöyle yorumladı:
“İç denetim odağı yüksek bireylerde yani kendi davranışının değerlendirmesini kendi üst benliğini kullanarak gerçekleştiren bireylerde kurallara uyma davranışı daha sağlıklı gerçekleşiyor. Dış denetim odağı yüksek olanlarda yani kendi davranışının değerlendirmesini yüksek mercilere danışanlarda ve ona nazaran davranış biçimini belirleyen şahıslarda de kurallara uyma davranışı sağlıklı gerçekleşiyor. Fakat ikisi de olmayanlarda, yani ruhsal bozukluğun olduğu durumlarda kişi kendisini de, öteki insanları da tehlikeye atacak davranışlar sergileyebiliyor. Maskesini takmayabiliyor, araç kullanırken kurallara riayet etmiyor, işte/okulda da kuralları dikkate kıymet almıyor hatta münasebet yaşarken de sadakatli olma ve gibisi kuralları es geçebiliyor.”
PANDEMİDE PSİKOLOJİMİZİ RAHATLATACAK TEKLIFLER
İnsanların olağanda mevcut ruhsal sağlamlıklarını koruyabilme ve bunu başarabilmek ismine gerilimli ömür hadiselerine adapte olmaya programlı olduğuna dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Berra Baş, lakin bu istikrarın tıpkı koronavirüs salgınında olduğu üzere travmatik bir hadise sonrasında sekteye uğrayabildiğini belirtti.
Uzm. Klinik Psikolog Baş, Covid-19 pandemisinden sağlıklı bir psikolojiyle çıkmak için şu tekliflerde bulundu:
“1. Yaşanılanları kabullenin. Hayatta kimi şeylerin denetiminize olamadığını fark edin ve artık kendinizi suçlamaktan vazgeçin.
2. Varoluşsal maksadınızı bulun. Motivasyonunuz düştüğünde, kendinize bunu niçin gerçekleştirmeniz gerektiğine yönelik anımsatmalar yapın. Bunu devam ettirdikçe, değerlerinize yönelik ferdî gelişimi artırırsınız ve niyetlerinizde yanlışa yer açmamış olursunuz.
3. Mükemmelliyetçilikte ölçülü davranın, hiçbir şeyde abartıya kaçmayın.
4. Tamamlanmamış görevlerin insan psikolojisinde önemli bir yıpratıcı tesiri olduğunu göz önünde bulundurun. Şimdiye dek ertelediğiniz ne varsa yapılacaklar listesi formunda organize ederek odaklanın, aksiyon planı çıkarın ve yavaş yavaş da olsa bir yerden başlayın. Adım adım ilerleyin.
5. Sahip olamadıklarınıza keder duyarak ve kendinize, partnerlerinize, ebeveynlerinize kızarak süreci daha da şiddetli hale getirmeyin. Sağlıklı bir psikolojinin, minnettarlık denklemiyle çalıştığını göz gerisi etmeyin. Kendinize şu soruları sorun: Kendimi ve etrafımdakileri şad ettiğim neler var? (Örneğin, hürmet duymak, empatiyle yaklaşmak, kıymet göstermek), Kendimi ve etrafımdakileri mutlu hissettirdiğim neler var? Bu ikisinin istikrarlı olmasında ihtimamlı olun. Sizi mutlu eden şeyleri bulmakta zorluk yaşıyorsanız, depresif bir periyottan geçiyor olabilirsiniz. Takviye almayı ihmal etmeyin.
6. Kendinizle baş başa kalma fırsatı bulduğunuzda, aslında kim olduğunuzu deneyimleyin. Toplumsal statünüzden, ebeveyn/eş/çalışan ve gibisi kimliklerinizden arınarak bir an için de olsa kendinizle yüzleşin. Kendinizi olduğunuz üzere kabul edin. Daha iyi bir insan olmanıza eşlik eden kimler, hangi durumlar olduğunu görün. Kimseden şefkat beklemenize gerek kalmadan, özünüzü yargılamadan, öz-şefkati deneyimleyerek kendinize layık olduğu şefkati verin.
7. Kesinlikle yürüyüşleri artırın, bilhassa sabah erken saatlerdeki ve akşam serinliğindeki yürüyüşlerin sizlere noradrenalin, adrenalin, endorfin hormonlarını aktive etmenizde takviye sağlamasına müsaade verin.
8. Müziğin şifasından dayanak alın, gün içinde kendinize müzik dinleyebileceğiniz alanlar oluşturun.
9. Uyku saatinizi nizamlı hale getirin.
10. Kahve tüketiminizde abartıya kaçmayın, çok kahve içmenin kalp atışındaki hızlanmayı ve anksiyeteyi tetiklediğini unutmayın.
11. Rutinler monoton üzere görünse de hayatı kolaylaştıran pragmatik öğeler barındırır. Rutinlerinizi eğlenceli hale getirin.
12. Dostlarınızla pandemi sebebiyle dijital olarak da olsa irtibatınızı devam ettirin.
13. Vaktinizi tesirli kullanmayı, bir bedel haline getirin.
14. Memnunluğu hedeflemeyin, memnunluğu uygulayın. Yapmakta olduğunuz her işte memnunluğu ve huzuru deneyimleyin. Telâşlı davranmayın. Her andan keyif almayı öğrenmeyi başarın.
15. Oyunlar, sinemalar, diziler konusunda çoka kaçmayın. Bilhassa Covid sonrasında oyun ve dizi bağımlılığındaki artışın sizi de yakalamaması için, kendinize minik mükafatlar olarak müsaade verin. Örneğin, haftada 5 saat yürüyüş yapabilirsem kendime bir sinema izleme bahtı ikram edeceğim üzere. Böylece dijital dünya sizi esaretine almamış olur. Siz, dijital dünyayı “daha iyi bir siz” olabilmek ismine tesirli bir biçimde yönetmiş olursunuz.”
MASKEYİ İNDİRME İSTEĞİNİZİ YENEBİLİRSİNİZ!
Pandemi sürecinde yorgunluk, bıkkınlık ve dayanamayacak durumda olma halinin, maskeleri indirme yahut maskeleri kullanmama üzere davranışsal sonuçlara yol açabileceğini belirten Uzm. Klinik Psikolog Baş, “Ancak insan beyninin en ön kısmında hayvanlarda olmayan frontal bellek fonksiyonları hakimdir. Burası algı, bellek, lisan marifetleri, düşünme, yürütücü fonksiyonlar ve karar verme sistemlerinin etkin kullandığı kısmı içermektedir. Bu bölgeyi kullanarak, maskeyi indirme isteğinizi ertelemeniz; hem sizin hem sevdiklerinizin sağlıklı yaşama bahtını engellememeniz, sağlıklı bir psikolojiyle bu süreci atlatmamıza dayanak sağlayacaktır” diye konuştu.
Uzm. Klinik Psikolog Baş, maskeyi indirme isteğini erteleme davranışı için şu tekliflerde bulundu:
1. Katiyetle maskeyle süratli yürümeyin.
2. Su içmeyi ihmal etmeyin.
3. Psikolojinizi sağlam tutun. Agresyon, anksiyete, endişe nefes alma zahmeti semptomunu barındırabilir. Dikkatli ve temkinli olun.
4. Güneşin dik geldiği saatlerde dışarda olmamaya çaba sarf edin. Böylelikle maskenizi çıkarma davranışınızı erteleyebilir; herkesin sıhhatini koruyabilme görevini sağlıcakla gerçekleştirebilirsiniz.
TOPLUMSAL TRAVMALARLA GAYRET DAHA KOLAY
Her insanın birebir düzeyde olmasa da hayatında travmatik bir yıkım deneyimlediğini vurgulayan Uzm. Klinik Psikolog Berra Baş, birçok vakit kişisel tecrübelenen travmalarla baş etmenin ortak tecrübelenen travmalarla baş etmekten daha zorlayıcı olduğunun altını çizdi. Uzm. Klinik Psikolog Berra Baş, şu bilgileri aktardı:
“Bireysel tecrübelerde, öteki beşerler tarafından anlaşıldığını hissetmek son derece değerli olmasına karşın; bilhassa kliniğe başvuran danışanlarımızda ‘anlaşıldığını hissedememe, yaşadıklarının küçümsendiğini görme, değersizleştirme, ötekileştirme, yok sayılma’ semptomlarıyla karşılaşırken, ortak tecrübelenen travmalarda bu semptomlara rastlanılmamaktadır. Daha net bir tabirle belirtmek gerekir ki; ortak travmalarda ‘empati geliştirebilmek, durumu anlamlandırabilmek, farkındalıkla durumu kabullenebilmek, tahlil stratejileri geliştirebilmek, anlaşıldığını hissedebilmek’ çok daha kolaydır.”
YAŞADIKLARIMIZI KABULLENMEYİ ÖĞRENMELİYİZ
Dünyanın global bir salgınla değişik bir hayat biçimine girdiği milenyum çağında, insanlığı ortak bir travma olarak bedellendirilen ‘Covid 19 pandemisi’ ile gayret etmek zorunda kaldığını söz eden Uzm. Klinik Psikolog Berra Baş, yaşanan ortak travmayla baş edebilme becerilerimizin birbirimize takviye olması için öncelikle neler yaşadığımızın şuurunda olmamız gerektiğini söyledi.
Uzm. Klinik Psikolog Berra Baş, pandemi sürecinde en sık rastlanan toplumsal travmatik hadiselere şu örnekleri verdi;
Yeni nizama alışamama,
Maskeli ve toplumsal aralıklı yaşama dikkat ederek hayata adapte olabilme marifeti geliştirmede zorluk,
Paklık konusunda emin olamama,
Inançta hissedememe,
Ekonomik zorluklar,
Uyku ve iştahta dalgalanmalar,
Psikolojide bozukluklar.
Cumhuriyet
