Emma Russell
Koronavirüs öncesi hayata geri dönmenin bir yolu yolabilir mi? Toplumsal uzaklık, maske ve Covid-19 endişesinin bulunmadığı bir dünya…
Saf ki bütün kısıtlamaların gayesi salgının suratını yavaşlatmak.
Ancak esas muhtaçlığımız olan şey ise etrafımızda virüs taşıyan insanları süratli ve muteber bir biçimde tespit edebilmek.
Birinci sorun, koronavirüs testi müspet çıkan kimselerden sadece dörtte birinin test yapıldığı gün belirti göstermesi. Belirti göstermeyen beşerler farkında olmadan virüsü bulaştırabiliyorlar.
2. sorun da testin kendisi. Günümüzdeki standart, genze ve burunun iç taraflarına birer çubuk sürülerek örnek alınması.
Tahminen ben biraz hassasımdır lakin ağzımdan ve burnumdan uzun çubuklar sokulması fikri beni rahatsız ediyor.
Birkaç saniye sürse de her hafta yaptırmak istemezdim.
İngiltere’deki Ulusal Sıhhat Sistemi çalışanlarının bu biçimde her hafta test yaptırması planlanıyor.
Getty ImagesÜçüncü sorun da vakit. Örneğin laboratuvara gönderilmesi ve birkaç saat incelenmesi gerekiyor. İngiltere’de otomobiliyle test yaptırmaya giden her 10 şahıstan 9’u test sonuçlarını 24 saat içinde alıyor lakin hâlâ testin çabucak akabinde sonucu görebilecek bir sistem yok.
Gereksinimimiz olan şey ise süratli, kolay ve sağlam testler.
Burun ve ağızdan örnek alınan birtakım süratli testler deneme aşamasında. Bunlar değerli birer adım olacak.
Gelgelelim en büyük gelişme, tükürük testleri sayesinde yaşanabilir.
Virüs taşıyıp taşımadığınızı öğrenmek için tükürmenizin kâfi olduğunu bir düşünsenize.
Tamam, bu kadar olağan olmayabilir, tükürdüğünüz tüpü laboratuvara postalamanız gerekebilir ancak bu testin sonucu sairlerinden çok daha süratli bir biçimde açıklanabilir.
İngiltere’nin Southampton kentinden Jayne Lees ve ailesi, dört hafta süren bir tükürük testine dahil oldular.
BBCJayne ile üç ergen çocuğu Sam, Meg ve Billy masanın etrafına oturup kaşıklarına tükürüp onları tüplere dökmeye çalışırken yanlarındaydım.
“Geniz ve burundan örnek almak çok rahatsız edici, mahsusen de hasta hissediyorsanız. Tükürük testi ise daha rahat” diyor Jayne.
Kentteki 10 bin sıhhat çalışanı, gayri kilit kıymete sahip çalışanlar ve aileleri bu deneyin bir modülü.
BBCDeneyin uyumunu yürüten Southampton Üniversitesi’nden Prof. Keith Godfrey, “Tükürük test etmek için çok kıymetli bir sıvı” diyor ve ekliyor:
“Virüsün vücutta birinci enfekte ettiği konum tükürük bezleridir. Soluk borusunda yayılmadan evvel virüs tükürük bezlerinde yayılıyor.
“Hastalığa erken tanı koymak istiyorsak tükürük testleri en iyi yol olabilir.”
Deneyin ne kadar başarılı olacağı, tükürük testinin doğruluk orantısının ne seviyede olduğuna bağlı.
BBCSouthampton Üniversitesi’nin topladığı örnekler Hayvan ve Bitki Sıhhati Kurumu’nda inceleniyor.
Örneklere bir solüsyon ekleniyor ve ısıtılarak virüsün genetik materyali tespit ediliyor. Öteki testlerde saatler süren bu süreç, tükürük testinde 20 dakika civarı sürüyor.
Üniversitenin Viroloji Kısım Yöneticisi Prof. Ian Brown “Çok heyecanlıyız. Son haftalarda tükürük testinin tasarrufuna dair teknik zorlukları aşarak büyük gelişme kat ettik” diyor.
Deneyin en değerli özelliklerinden biri de, muvaffakiyete ulaşması durumunda tüm Southampton’da yaşayan 250 bin şahsa her hafta tükürük testi yapılmaya başlanacak olması.
Prof. Godfrey bununla ilgili “Toplumu ve ekonomiyi tekrar açmak istiyorsak virüsün toplumlarımızdaki yayılımını gözlemenin ve ne devir nerede sokağa çıkma kısıtlaması uygulanacağına karar vermenin en iyi yolu bu olabilir” diyor.
Emma RussellBirleşik Krallık’ta herkese haftada bir tükürük testi yapılabilir
Kimileri daha da ileri gidiyor. Londra Hijyen ve Tropikal Tıp Mektebi’nden Prof. Julian Peto’nun liderliğindeki bir küme, bütün Birleşik Krallık nüfusuna her hafta tükürük test dağıtılmasını talep ediyor.
Kümeye nazaran bu sayede Covid-19’a karşı alınan kimi tedbirler sonlandırılabilir.
Ancak bunun için test kapasitesinin kat kat artması lazım.
İngiliz hükümeti günde 300 bin test inceleme kapasitelerinin bulunduğunu söylüyor. Tüm memlekete haftada bir test yapmak için bunu 10 milyona yükseltmek gerekiyor.
Bu teklif şu halde işliyor: Bir tüpe tükürüp laboratuvara gönderiyorsunuz. 24 saat içinde sonuç geliyor. Pozitifseniz ailenizle birlikte kendinizi izole ediyorsunuz. Restoranlar ve başka kamuya açık sahalara giriş için test sonucunuzu göstermeniz gerekebilir.
Bu yolla herkes sistemli olarak test yaparsa, marazın bulaşım suratı çok azalabilir.
Natürel ki böylesi bir tatbik pahalı olacaktır. Muhtemelen ayda 1 milyar sterlin üzere bir fatura çıkaracaktır. Ama koronavirüsün iktisada tesirine bakınca ayda 1 milyar sterlin çok küçük bir rakam kalıyor.
İngiltere’de yetkililer, bu yılki hasarın 300 milyar sterlin olabileceğini düşünüyor.
Kişilerin her hafta test yapmayı kabul etmesi de bir sorun olabilir. Kaçımız haftada bir bir tüpe tükürmeye hazırız? Kişiler yaygara koparabilir. Ancak karşılığında toplumsal uzaklık tedbirlerinin kaldırılması laf konusu olursa bu teklifin üzerine atlamaz mıydınız?
İşe yararsa maskelere ve toplumsal uzaklık uygulanan mekanlara veda edebiliriz. Yaşlı ve hastalar izolasyonlarını sonlandırabilir. Beşerler arkadaşlarına ve yaşlı akrabalarına doya doya sarılabilir.
Memleket umumunda test yapılmamasına karar verilse bile daha küçük çaplı bir biçimde uygulanabilir. Örneğin mekteplerde talebeler ve huzurevlerinde kalanlar haftada bir test edilebilir.
Havalimanlarında gelen yolcuların tükürükleri 20 dakika içinde incelenebilir.
Southampton’daki deneyden beklentiler yüksek. Deneyi zorlaştırabilecek bir etken, kentteki koronavirüs vakalarının azalmakta olması. Jayne Lees ve ailesinin test sonuçları iki haftadır negatif. Sanırım deneye katılan herkesin yahut neredeyse herkesin testleri de misal durumda.
Getty ImagesDeneyin muvaffakiyete ulaşması için koronavirüs vakalarını da tespit etmesi gerekiyor.
Bu sırada Jayne’in çocukları, tükürük testi deneyinin muvaffakiyete ulaşmasını umuyor. 19 yaşındaki Sam “Başarılı olursa dehşetli olur, salgın biter. Kişiler hayatlarına devam edebilir” diyor.
Cumhuriyet
