Dernekten yapılan açıklamada, köy enstitülerinin 81. yıldönümüne girilirken, dünyanın global bir salgınla uğraştığı belirtilerek, “Ülkemizi neredeyse yaşanmaz kılan demokrasisiz, özgürlüksüz, adaletsiz bir ortamda; hudutların kapatıldığı, iktisatların batma noktasına geldiği, ömrümüzün tehdit altında olduğu şartlarda karşılıyoruz” denildi. Köy Enstitülerinin tarihi anlatılan açıklamada, şunlar kaydedildi:
Köy Enstitülerinin temeli, Mustafa Kemal Atatürk’ün teklif ve öncülüğünde, Eğitim Bakanı Saffet Arıkan’ın teşebbüsü, ihtilal eğitimcisi İsmail Hakkı Tonguç’un kuram ve uygulamasıyla; 1936’da Eğitmen Kursları ve 1937’de Köy Öğretmen Okullarının kurulmasıyla atıldı… Hasan-Âli Yücel’in Ulusal Eğitim Bakanlığı devrinde de 17 Nisan 1940 tarihli Köy Enstitüleri Maddesiyle bütünsel bir ulusal programa dönüştü. Köy Enstitülerinin yaratıcısı, kuramcısı ve uygulamacısı, ihtilal eğitimcisi İsmail Hakkı Tonguç; “Köy Enstitüleri vatanı cennetleştirmek hedefi güden kurumlardı. Onların kuruluşuna emeğini katanlar, bunun için vicdan huzuru içindedir.” diyordu. Periyodun Ulusal Eğitim Bakanı Hasan-Âli Yücel “…Türk vatanının dağlarında, bayırlarında ve kırlarında, hatta en ücra yerlerinde kendi kendine açıp solan çiçek bırakmayacağız” diye seslenirken, İsmail Hakkı Tonguç “İnsanoğlunun kazanacağı en büyük zafer, kaygıyı yenmesiyle elde edilecek zaferdir…” diyordu. Köy Enstitüleri müzikti, türküydü… Köy Enstitüleri halk kültürünün yüceltildiği eğitim kurumlarıydı. Enstitülerde derlenen sayısız yöresel türkü notalandı, ulusal ölçekte yaygınlaştı, repertuarlara girdi ve radyolarda çalınmaya başlandı. Köy Enstitüleri edebiyattı. Muharrir ve şairler, Türk edebiyatında büyük bir kültür ihtilalini gerçekleştirdiler. Köyden yetişen, halkın içinden çıkan Yoksul Baykurt, Mahmut Makal, Talip Apaydın, Mehmet Başaran, Dursun Akçam, Pakize Türkoğlu, Ümit Kaftancıoğlu, Osman Şahin, Ali Şanlı üzere daha kaç Köy Enstitülü muharrir ve şair fakir köylünün, işçinin kaygılarını, acılarını ve umutlarını edebiyata taşıdılar. Cumhuriyet eğitim ihtilalini yaratan Mustafa Kemal Atatürk, Mustafa Necati, Saffet Arıkan, İsmail Hakkı Tonguç, Hasan Âli Yücel ve burada isimlerini tek tek veremediğimiz Köy Enstitülü eğitim kahramanlarının anısı önünde hürmetle eğiliyoruz.
Cumhuriyet
