Bu kullanım pahası de toplumun gereksinimlerine bağlıdır. Hasebiyle çok üretimi pürüzler. Sosyalist iktisat sayesinde yaygın bir sıhhat bakım programı, her seviyede vatandaş için devlet dayanaklı fiyatsız eğitim, sübvansiyonlu konutlar var ülkede. Sosyalist bir iktisada sahip Küba’da işgücünün yaklaşık yüzde 80’i devlete ilişkin işletmelerde çalışır. Özel sermayesiz Küba’nın münasebetiyle bir borsası da yok.
Pekala, her şey yolundaysa neden bu siyasetten vazgeçiyor Küba diye düşünülmesi yanlış değil. Yanlış olan Küba’nın sosyalist iktisattan vazgeçtiğinin düşünülmüş olması. Müsaade verilen özel işletmeler de kapitalist dünyadakilerinden çok farklı. Küçük işletmeler devlet kontrolünde lakin bağımsız üretim yapacaklar. Bunun tüm dünya basınında yeniymiş üzere duyurulması da son derece tuhaf zira özel teşebbüse müsaade 1976’da verilmeye başlandı Küba’da. Kelam konusu yıl küçük işletmeciliğe dayalı özel teşebbüs Ekonomik İdare ve Planlama Sistemi’nin bir kesimi olarak kanunla onaylanmıştı. 1981 nüfus sayımında özel işletmeler nüfusun yüzde 1.6’sına tekabül ediyordu. 1985’te ülkede özel teşebbüsçü sayısı 39 bindi.
SOSYALİST ÇİZGİ
Planlı bir özel sermayenin varlığı ülkenin sosyalist çizgisine karşıt düşmedi. Küçük çaplı özel işletmelere müsaade verilme gereksiniminin nedeni, devlet tarafından yürütülen sübvansiyonların çok sayıda toplumsal programı desteklemek için yetersiz hale gelmesiydi. Devlet, yükünün bir kısmını, kendi kontrolündeki özel girişimcilere yüklemişti. Gibisi bir uygulama Sovyetler Birliği’nde de vardı.
Ülkede özel teşebbüsçü sayısı 1995’te 138 bine, 1999’da 157 bine ulaştı. Sosyalist iktisattan vazgeçmek demek değil bu. Sovyetler Birliği’nden alınan muazzam yardıma karşın başta ABD yaptırımları olmak üzere memleketler arası baskılar toplumsal programların yalnızca devlet eliyle hayata geçirilmesini zorlaştırdı. Bu nedenle Fidel’den sonra Devlet Lideri olan Raul Castro, 2010 yılında, hür piyasa düzeneklerine müsaade verecek, küçük işletmelerin hükümet denetimini kaldıracak, gereksiz devlet çalışanlarını işten çıkaracak (bu biraz sıkıntılı tabii) bir uygulamayı amaçlayan ekonomik ıslahatları açıklamıştı.
O yıldan başlayarak Küba, turizmde, ihracatta, memleketler arası ticaret dallarında devlet kontrollü piyasa iktisadını uyguladı. Bu toplumsal sisteme epey yardımcı oldu. Kübalı personellerin yaklaşık yüzde 20’si bu kesimlerde çalışıyor. Devlet işletmelerindeki işgücünün yüzde 40 kadarı da özel kesime geçti. Bu bir gelir vergisi imkanı da yaratacak bir gelişme. Yabancı şirketlerin de serbestçe iş yapmaları için vergisiz özel bölge uygulamaları da gündeme gelebilir ülkede. Merkezi sosyalist planlamanın kontrolünde elbette. Bu çeşit teşebbüslerin kamu dalı için tamamlayıcı olduğu düşünülüyor Küba’da. Kendi kendine yetme konusunda dünyaya örnek olan sosyalist Küba bu pozisyonunu korumak için denetimli “özel girişime” onay vermekten çekinmedi. Bunu yalnızca güç durumda kaldığı için yapmadığını, başta Sovyetler Birliği olmak üzere sosyalist dünyadan dayanak aldığı “enternasyonal dayanışma” periyotlarında de, yani 1976’da da yaptığını biliyoruz. Bu türlü yapması hür piyasa iktisadına inandığı manasına gelmez. Üretimi teşvik etmek, üretim için şartlar yaratmak olarak anlaşılmalı bu. Kıymetli olan Küba’nın eğitimde, sıhhatte dünya çapındaki muvaffakiyetlerinin devamı, halkına fiyatsız sunduğu hizmetlerin sürmesidir. Küba bunlar sürsün diye bu adımları, fakat denetimli bir biçimde, atıyor. Düşmanları sevinmesinler çabucak.
Cumhuriyet
