NEDEN YALIN ALPAY? İstanbul’da doğdu. Okuma-yazmayı 2.5 yaşında söktü.. Okula girdiğinde birinci ve ikinci sınıfı atlayarak üçüncü sınıftan başladı. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nden mezun oldu, yüksek lisansını Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü’nden aldı. Doktora çalışmasını İstanbul Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Milletlerarası Bağlar Bölümü’nde sürdürdü.. Birçok kitap yazdı, “Yalanın Siyaseti” kitabıyla Necip Hablemitoğlu Toplumsal Hassaslık Ödülü’nü aldı. Palavranın yasallaştırıldığı, gerçeklerin “önemsizleştiği”, algı idaresinin öne çıktığı bu devirde bize de Yalın Alpay’a sormak kaldı.
– Boğaziçi Üniversitesi maksat alındı, zira.. Birinci neden, üniversiteler ortasında yandaş takımlarla doldurulmamış birkaç üniversiteden biri olan Boğaziçi’ni de muhalif imkanlardan soyundurmak, direkt tek adama bağlamak. İkincisi, Boğaziçi’nde gerçekleştirilecek protestoları devlete ve hükümete karşı sekülerlerin daima bir hınç içerisinde bulunduğunu ve birinci fırsatta bu hıncı dışa vurduklarını göstermek. Bu hıncı kendi seçmenlerine gösterip işte “Eğer bizi iktidardan düşürürseniz, bu hınçlı kitle size neler edecek, görün” demek.
– Türk akademisinin gözbebeği, en çalışkan tüm öğrencilerin, en başarılı tüm akademisyenlerin çatısının altına girmek için can attığı bir üniversite. Türkiye’de seçkinlik denildiğinde akla birinci gelen eğitim kurumu.
– AKP’ye nazaran “seçkin”ler olarak niteledikleri Kemalistler bürokrasiye, üniversitelere, medyaya, orduya ve yargıya iyice yerleşmişler, seçilmiş hükümetlere hiçbir hareket alanı bırakmayacak halde siyaset dışı aktörlerle siyasi aktörleri rehin almışlardı.
– AKP bir vakitler tüm kamu kurumlarından “T.C.” nitelemesini kaldırırken, artık mecburî olarak tam da aksi tarafa dönerek muhafazakâr Türk milliyetçileriyle ittifak yapmak zorunda kaldı. AKP bugüne kadar ittifak kurup da sonradan bozuştuğu tüm paydaşlarına birebir yakıştırmayı sundu: “terörist”.
– AKP ile tıpkı fikirde olmayan her kısmın ve herkesin terörist ilan edilmesi, gerçek teröristlerle terörist ithamına uğrayanlar ortasındaki gerçek ayrımı da ortadan kaldırarak onu bir imgeleme dönüştürdü. Bu durum gerçek teröristlerin lehine, uydurma teröristlerin aleyhine gelişti. Seçkinlerin kendileri dahi, seçkin sözcüğünün yeni olumsuz kodlamasına ikna edilmiş durumda.
– Bir popüliste nazaran ülkenin savcısı da, yargıcı da, askeri de, medyası da, akademisi de, bürokrasisi de “gerçek halk”tır. Ama “gerçek halk” sayıca çok kalabalık olduğundan bu vazifeleri ifa etmek için bir temsilciye ihtiyaç duyar. O kişi de seçilmiş liderin kendisinden oburu değildir. İşte böylelikle lider “gerçek halkı” temsil ismine hukuku, orduyu, medyayı, akademiyi, bürokrasiyi tek başına yönetmelidir. Burada gerçekte bir tek kişi yoktur, o tek kişi “gerçek halk”ın tek bir vücutta varlık bulmuş halinden diğeri değildir. Popülistler işte tam bu yüzden çabucak yeni anayasa yazmaya girişirler…
– AKP, yüksek oy kayıplarıyla kendi tabanını de yitiriyor, zira kendi yeri yerine, kendi “seçkinlerine” fayda sağlıyor. AKP’nin seçmen tabanı daraldıkça yeni yönelimi kutuplaşmalar için yeni imkanlar sağlamak
– Türkiye’de olup bitenler aklıma bir tespitinizi getirdi. “Muhaliflerin tamamının ‘kötücül’, ‘nefret edilen’, tüm meselelerin kaynağı olarak tanımlandığı, tüm muhalif savların ezbere bir formda duygusal olarak baştan reddedildiği bir kutuplaşma ortamı doğdu” demiştiniz. Evet, bilhassa son günlerde “sınırsız bir nefret”e şahit olduk. Her şeyden evvel bir Boğaziçi Üniversitelisiniz. Cumhurbaşkanı “terörist misiniz”, Devlet Bahçeli “vandal, barbar” diye açıklama yaptığında ne düşündünüz?
Boğaziçi Üniversitesi geleneği, Türkiye’de siyasi kutuplaşmanın kör bir tarafı olmadan, tarafları felsefi unsurlar çerçevesinde değerlendirmeyi gözeten, gerçek bir üniversitenin ödevi olduğu üzere, siyasetin duygusallığını, çıkarcılığını, irrasyonelliğini, ideolojik önyargılarını ihtarlarıyla deşifre eden, bilimsel nesnelliği olabildiğince uygulamaya çalışan çok değerli bir kutupyıldızı. Liyakat sisteminin ülke genelindeki perişanlığının pek de uğramadığı, beşeri kaynaklarını niteliklilik aslına nazaran oluşturabilme muvaffakiyetini sürdürebilen nadir kurumlarımızdan birisi. Bu yüzden de kurulduğu günden bu yana Türk akademisinin gözbebeği, en çalışkan tüm öğrencilerin, en başarılı tüm akademisyenlerin çatısının altına girmek için can attığı bir üniversite. Türkiye’de seçkinlik denildiğinde akla birinci gelen eğitim kurumu.
– ‘Seçkincilik’… Aslında bugün tam olarak iktidarın bir kabahatmiş üzere ortaya koyduğu kavram…
Türkiye’de 2002’den bu yana, modernitenin sonuna kadar övmüş olduğu seçkinlik sözcüğünün içeriği kamusal alanda bir olumsuzlamayla yine biçimlendirildi. Ancak bu biçimlendirmede de, “seçkin” olarak nitelendirilen kitle, birebir kümesi niteleyen bir sözcük olmayı aşarak sırayla farklı kümeleri olumsuzlamakta kullanıldı. 21 yıllık AKP iktidarının “seçkin” olarak tanımladığı birinci küme “Kemalistler”di. Bu bölüme, Fransızcadaki “Mon Şer” tabiriyle seslenen AKP, tek bir deyişle hem Kemalistlerin Batı hayranlığına (dolayısıyla lokal bedellere uzaklıklarına) hem de Türkçede makûs manasına gelen “şer” sözcüğüyle kötücül olduklarına gönderme yapıyor, kelam oyunlarıyla bu kitleyi olumsuz bir nitelemeye sıkıştırıyordu.
– Pekala, buna niye muhtaçlık doğdu?
– Ya nereden kaynaklanıyordu?
Yeni yazılımlarında Kemalistlere “seküler oldukları” için değil, “demokrat olmadıkları” için karşı çıkıyorlardı. Kurtuluş Savaşı’nın akabinde, kendilerini toplumun üzerinde gören bir avuç “seçkin” topluma hiçbir fikir sormadan, müracaattan, empati yapmadan her şeyi tek bir darbede dönüştürmeye girişmiş, demokratik bir evrimleşme içerisinden çağdaşlaşmak yerine, otoriter bir devletçilikle doruktan inmecilikle demokrasinin ortadan kalkmasına yol açarak, kendi “seçkin” düşlerini yaşama geçirmiş, bu sırada da kendilerini “yüceltmiş”, halkı “aşağılamış, horlamış”tı. AKP, Kemalizmin bir “vesayet” sistemi olduğunu ağzından düşürmüyor, her fırsatta seçkinlerin kendi kendilerini zorla seçkin olmayanların vasisi kıldığını vurguluyor, artık AKP ile birlikte demokrasinin ve özgürleşmenin geleceğini haykırıyordu. AKP’ye nazaran, “seçkin”ler olarak niteledikleri Kemalistler bürokrasiye, üniversitelere, medyaya, orduya ve yargıya iyice yerleşmişler, seçilmiş hükümetlere hiçbir hareket alanı bırakmayacak halde siyaset dışı aktörlerle siyasi aktörleri rehin almışlardı. Bu “seçkin” tutumun demokrasiyle hiçbir ilintisi yoktu, bu “vesayet” sistemini sonlandırmak, Kemalistleri tüm bu siyaset dışı alanlardan “temizlemek” demokrasiye ulaşmanın temel şartıydı.
– Ve AKP o devirde bu gayretine “ileri demokrasi” gayesi ismini veriyordu…
Motamot öyle… “İleri demokrasi” hareketi çerçevesinde AKP, Kemalizmden mağdur olduklarını ileri süren öbür kümelerle işbirliği yaparak geniş bir ittifak kurdu. Böylelikle Kürt siyasi hareketi, liberal entelektüeller, bir kısım sol, bir kısım feministler, muhafazakârlar ve siyasal İslamcılar, AKP çatısı altında güçlerini birleştirme imkanı buldular. AB çıpası dolayımında Batı da bu ittifaka dayanak verdi. Bu, “sahte seçkinlere” karşı girişilmiş bir demokrasi hareketiydi. Baskıcı azınlığın karşısına, gerçek halk dikiliyordu. İşte demokrasi de esasen bu değildi de, neydi? Bu demokrasi ile otoriter Kemalizmin kavgasıydı. Lakin Kemalistler bürokrasiden, üniversitelerden, medyadan, ordudan ve yargıdan süpürülüp de yerlerine yeni takımlar atandığında bu sefer bu takımların yeniden AKP tarafından yapılan isimlendirmede bir “paralel devlet” kurdukları ilan edildi. Böylelikle ikinci bir büyük takım değişim hareketi devreye sokuldu. Bu sırada AKP’nin arbedesinin “ileri demokrasi”yi hedefleyen bir maksadı olduğundan kuşkular duymaya başlayan Kürt, liberal, sol, feminist ve birtakım cemaatçi ittifak ortakları müttefiklikten ayrılmaya ya da kovulmaya başladılar. İşte Kemalist takımların tasfiyesinin akabinde boşta kalan “seçkinlik” unvanı, hazır olumsuz bir sözcük halini almışken, neden başka siyasi rakipler için de kullanılmasındı? Böylelikle bir vakitler yoldaşları olan liberal entelektüeller, bir kısım sol, feministler, bir vakitler ortak düşmanları olan Kemalistlere yaftalanan “seçkin” sözcüğüyle yaftalanmaya başladılar. AKP böylelikle “demokratik ittifakı” bozuyor, ipleri tek başına ele almaya girişiyor ve böylece de giderek otoriter bir idare biçimine geçiyordu.
– Bu otoriterlik kendini parti içinde nasıl gösterdi?
Parti içerisinden çıkabilecek itirazları engellemek ismine da partinin büyük ağabeyleri hızla tasfiye edilmeye başlandı. Yola Erdoğan’la birlikte çıkan Gül, Arınç, Şener, Davutoğlu, Babacan üzere tüm büyük parti içi isimler parti dışına atıldı. Böylelikle AKP hükümet etmede otoriterleştiği üzere, parti içerisinde de başkanın kelamının dışına çıkamayacak bir yapı haline geldi. AKP’nin temsil ettiği kıymetlerden demokrasi, liberalizm, AB çıpası (değerleri), dezavantajlı kimlikler (LGBT) çıkarılınca, geriye otoriter kıymetleri, kabadayılığı, argo sözcüklere dayanan siyaseti, safsatalardan hakikate ulaşamayan yanlış akıl yürütmeleri daha kolay kabullenebilecek daha anti seçkin bir kitle kaldı. Bu türlü bir durum doğunca, AKP de bir vakitler tüm kamu kurumlarından “T.C.” nitelemesini kaldırırken, artık zarurî olarak tam da aksi tarafa dönerek, muhafazakâr Türk milliyetçileriyle ittifak yapmak zorunda kaldı. AKP bugüne kadar ittifak kurup da sonradan bozuştuğu tüm paydaşlarına birebir yakıştırmayı sundu: “terörist”.
– Bugün olduğu gibi…
uğrayanlar ortasındaki gerçek ayrımı da ortadan kaldırarak onu bir imgeleme dönüştürdü. Bu durum gerçek teröristlerin lehine, uydurma teröristlerin aleyhine gelişti. Artık geldiğimiz durumda, içeriği artık bir “olumsuzlama” olarak “başarıyla” inşa edilmiş “seçkin” sözcüğü Kemalistler yerine, birden fazla kere Kemalizme aralıklı durmuş olan Boğaziçi Üniversitesi’ne yaftalanıyor ve bu yaftalama öylesine başarılı oluyor ki toplumsal medyada birçok Boğaziçi mezunu AKP’ye muhalefet etmeye devam ederken, bir yandan da “seçkin” olmadıklarını ispatlamak peşine düşüyorlar. Yani seçkinlerin kendileri dahi, seçkin sözcüğünün yeni olumsuz kodlamasına ikna edilmiş durumda. Burasının pek sıkıntılı bir nokta olduğunun altını değerle çizmek isterim.
– Liyakat kavramına ne oldu?
AKP’nin bugüne kadar bürokrasiden, medyadan, akademiden ve ordudan süpürdüğü bölümler Boğaziçi Üniversitesi’nin liberal prensiplerinden çok Kemalist, modernist ve sosyalist takımlardı. Artık liyakatli bir kurumun varlığı dahi AKP için bir tehdit ögesi üzere görünmekte. Artık liyakatli olmak başlı başına “terörist” ilan edilmek için bile geçerli sayılmakta. Hükümete rasyonel ve barışçıl biçimde muhalefet etmek bile bir “darbe” teşebbüsü üzere algılanıyor, kamuya bu türlü bir algı pompalanmaya girişiliyor. Elbette bunun da AKP açısından çeşitli nedenleri var.
– Evet, gelelim nedenlerine… 2002’den beri birçok üniversite açıldı. 196 rektörün 68’inin tek bir memleketler arası yayını dahi yok. Türkiye’nin en değerli akademisyenlerinden biri olan Ayşe Buğra, siyasetin lisanına meze yapılmak isteniyor. Metropoll Araştırma Şirketi’nin son anketine nazaran, halkın yüzde 73’ü, üniversite rektörlerini öğretim vazifelilerinin seçmesi gerektiğini düşünüyor. Yani Bulu’nun atamasını yanlış buluyor. Öyleyse iktidar niçin hâlâ ısrar ediyor?
Günümüzün siyasi otoritesinin, Türkiye’de horlananların sesi olarak başa geçerken temel tezi eski Türkiye’nin yarattığı mağduriyeti sona erdirmekti. Ama kısa müddette gördük ki ortada rövanşist bir yaklaşım vardı. Akabinde da ülkenin her manada, tüm siyasetlerinde resmen iflas eden bir idare kendisini gösterdi. İktisat, kültür, dış siyaset, maliye, eğitim… Tümü berbat… Bu süreçte rejim de önemli dönüşümlere uğradı ve bunlar maalesef koşar adım otoriterleşmeye doğruydu. AKP, Kemalizmde rahatsız olduğunu ileri sürdüğü her türlü otoriter uygulamayı, ortadan geçen 100 yıla karşın tek tek yürürlüğe koydu ve kendileri için kıymetli olanın fırsat eşitliği, demokrasi, özgürlük falan olmadığını, değerli olanın iktidarın nimetlerinden yararlananların kendilerinden olanlar olması olduğunu açıkça gösterdi.
– Kamuoyu araştırmaları bu sistemin işlerine yaramadığını gösteriyor. Cumhur İttifakı oylarının giderek düşmesi de bunun delili..
Evet, şimdilerde AKP, yüksek oy kayıplarıyla kendi yerini de yitiriyor zira kendi tabanı yerine, kendi “seçkinlerine” fayda sağlıyor. AKP’nin seçmen tabanı daraldıkça, yeni yönelimi kutuplaşmalar için yeni imkanlar sağlamak. Yeni formül bana o denli geliyor ki mümkün bir iktidar değişiminde (ki birinci seçimde olması son derece muhtemel) sekülerlerin seçilmelerini, bu kere onların rövanşist bir yaklaşımda bulunacaklarını kendi seçmenine göstererek, şayet AKP iktidardan giderse, eski AKP seçmenlerini bu yeni seküler iktidarından koruyabilecek bir yapının kalmayacağı algısını yaratmak. Bunun için, şimdilerde her seküler kuruma, AKP yaklaşımlarının dışında fikir üreten tüm sivil topluma, yargıya, medyaya, akademiye olanca formda baskı yaparak sekülerleri yaygara koparmaya sürüklemek ve akabinde bu yaygaralara karşı o telaffuzların içeriklerini radikalleştirerek (sekülerler başa geçerse hepinizin mallarına el koyacak, tümünüzü mahpusa atacak, işlerinizden çıkaracak vb…) kendi seçmenlerine yaymak. Böylelikle tüm siyasi idare başarısızlıklarına rağmen, kendi seçmenlerini muhtemel bir AKP’nin iktidardan seçimle düşüşü karşısında sahipsiz kalarak akına uğrayacakları konusunda ikna ederek konsolidasyon sağlamak.
– AKP, Boğaziçi’ne geleneklere ters bir formda zirveden ve liyakati son derece sorgulanabilir bir atama gerçekleştirdiğinde, bunun şiddetle reddedileceğini biliyor muydu?
Biliyordu elbette. Bu şiddetle reddedilmeye de kendi dağılma eğilimi gösteren seçmen kitlesini konsolide edebilmek ismine büyük ihtiyacı var, çünkü CHP bir müddettir AKP’nin kutuplaştırmaya yönelik düzmece gündemlerine riayet etmiyor, o geçersiz gündemlere karşı çıkarak anlamsız çatışmalara artık müsaade vermiyor. CHP’den istediği refleksleri alamayan AKP, sekülerlerin en prestijli kurumlarından biri olan ve seçkin bir azınlığı temsil ettiği için, ardında büyük bir kitlenin de toplanmayacağını iddia ettiği Boğaziçi’ni gaye aldı. Burada AKP tek bir hareketle birkaç sonuç birden elde edebiliyor.
– Açar mısınız?
Birincisi üniversiteler ortasında yandaş takımlarla doldurulmamış birkaç üniversiteden biri olan Boğaziçi’ni de muhalif imkanlardan soyundurmak, direkt tek adama bağlamak. İkincisi Boğaziçi’nde gerçekleştirilecek protestoları devlete ve hükümete karşı sekülerlerin daima bir hınç içerisinde bulunduğunu ve birinci fırsatta bu hıncı dışa vurduklarını göstermek. Üçüncüsü bu hıncı kendi seçmenlerine gösterip işte “Eğer bizi iktidardan düşürürseniz, bu hınçlı kitle size neler edecek, görün” demek. Ancak Boğaziçililer bu türlü bir hınç gösterisine olanca uğradıkları haksızlıklara karşın girişmediler. Münasebetiyle AKP’nin öngörülerinin tümüyle tuttuğunu söyleyemeyiz. Ancak Boğaziçi Üniversitesi bünyesinde cuma akşamı apar topar kurulacağı ilan edilen hukuk ve bağlantı fakülteleri aracılığıyla, rektör çıpasını da kullanarak AKP’nin kadrolaşacağı ve Boğaziçi’ni yavaş yavaş kendi çizgisindeki sıradan bir üniversiteye dönüştüreceğini görüyoruz. AKP’nin bu seçkin yapıların tümünü alaşağı etmesi Türkiye’yi orta ve uzun vadede çok aşırı zorlayacak, yüz yıllık birikimlerin birçoğunun böylesine lağvedilmesi Türkiye’yi çağdaş uygarlık düzeyinden daha da ayıracak.
Popülizm, demokrasinin altını oyan çok tehlikeli bir kılıktır
– Tam da “yeni anayasa” tartışmalarının olduğu bir vakitte yeniden ‘Yalanın Siyaseti’ kitabınıza dönüp baktım. Diyorsunuz ki, “Yeterli güce sahip olan popülistler yeni bir anayasa yazmak isteyeceklerdir”. Çabucak okura bilgi verelim, kitap 2017’de çıktı. Bugün bunu tartışıyoruz. Neden yeni bir anayasa yazmak istiyorlar?
Popülizm, demokrasiymiş üzere davranan lakin gerçekte demokrasinin tam da altını oyan çok tehlikeli bir kılıktır. Temel özelliği toplumda bir kutuplaşma yaratmak, “gerçek halk” ile “bu halka tuzaklar kuran bir azınlık” ortasında bir tansiyon kurmaktır.
– Evet, siyasetçi “Ben gücümü halktan alıyorum” diyor, ancak herkesi de halk saymıyor, değil mi?
Popülizme nazaran, çoğunluğun milyonda bir farkla bile kazanılması, o çoğunluğun dilediğini dilediği üzere değiştirmesi için kafidir. Seçilmişlerin karşısında hiçbir kurum, atanmış ya da seçimi kazanamamış kısmın siyasetçisi ya da seçmeni duramaz. Bir defa çoğunluk elde edilmiş midir, işte gerçek irade odur, milletin gerçek ve “şaşmaz” iradesi oldur, geriye kalan “hainlerin” tümü de bu “gerçek” iradeye ahenk sağlamak, biat etmek zorundadır. Bunu yapmayacaklarsa, o vakit “gerçek halk”a başkaldırıyorlar demektir; bunun için hukuku, Meclisi, orduyu, bürokrasiyi, medyayı, akademiyi kullanmayı deneyebilirler. Bir popüliste nazaran bu araçların tümü siyaset dışı türev enstrümanlardır ve seçmenin iradesini değiştirmek için muhakkak kullanılamaz. Tek karar mercii “gerçek halk”tır ve halk isterse hukuku da, Meclis kararını da, orduyu da, akademiyi de, medyayı da, bürokrasiyi de def edebilir. Hiçbir güç “gerçek halk”ın üzerinde değildir. Münasebetiyle ülkenin savcısı da, yargıcı da, askeri de, medyası da, akademisi de, bürokrasisi de “gerçek halk”tır. Lakin “gerçek halk” sayıca çok kalabalık olduğundan bu vazifeleri ifa etmek için bir temsilciye ihtiyaç duyar. O kişi de seçilmiş liderin kendisinden oburu değildir. İşte böylelikle lider “gerçek halkı” temsil ismine hukuku, orduyu, medyayı, akademiyi, bürokrasiyi tek başına yönetmelidir. Burada gerçekte bir tek kişi yoktur, o tek kişi “gerçek halk”ın tek bir vücutta varlık bulmuş halinden diğeri değildir. Popülistler işte tam bu yüzden çabucak yeni anayasa yazmaya girişirler…
– Yani?
Seçilmişlerin önüne çekilmiş tüm tüzel setlerden, kontrollerden, kısıtlardan kurtulmak için. Onlar için halkın kelamının üzerine, hukuk da olsa bir kelam olamaz. Ve yeni anayasa işte bu “gerçek halkın” çağlaması için gereken düzenlemelerin kitaplaşmış halidir; özsel ve temeldir.
Cumhuriyet
