İktisatçı Mahfi Eğilmez, durdurulamayan tırmanışıyla çabucak her gün yeni bir rekora imza atan döviz kurunun iktisada tesirlerine ait dikkat çeken değerlendirmelerde bulundu.
Eğilmez, kendi internet sitesinde yayınladığı “Dolar Kuru 8,34” başlıklı yazısında, bir ay evvel yayınlanan Yeni İktisat Programı dataları baz alınarak yapılacak hesaplamaya nazaran 2020 yılsonu zımni dolar kurunun 7,86 olarak göründüğünü belirtirken bugün ise 8.34 olduğunu hatırlatıp “Demek ki programın açıklanmasından bir ay sonra ve yılın bitimine 2 ay kala kur kestirimi [(8,34 – 7,86) / 7,86 =] yüzde 6’nın üzerinde bir negatif sapma gösteriyor. Önümüzde daha iki ay olduğuna nazaran sapmanın çok daha üstlere gideceği söylenebilir.” dedi.
Programlar yapılırken kur iddiasının en kıymetli iddialardan biri olduğuna dikkat çeken Eğilmez, “Enflasyon, büyüme üzere göstergelerin varsayımı kur iddiasıyla şekillenir. Hasebiyle kur kestirimi tutmazsa gerisi esasen tutmaz. 2020 yılı tutmazsa 2021 – 2023 periyodunu kapsayan iddiaların hiçbiri tutmaz. Zira sonraki yılların varsayımları içinde bulunulan yılın iddiaları üzerine inşa edilir.” dedi.
“ŞİRKETLERİN YAŞAMA TALİHİ YOK OLUYOR”
Yazısına kurdaki artışın Türkiye’nin toplam dış borcuna tesirine işaret ederek devam eden Eğilmez, “2020 yılı başında Türkiye’nin toplam dış borç meblağı 438 milyar dolardı. Bunun o günkü kurla karşılığı (438 x 5,95=) 2,6 trilyon TL idi. Bugün dış borçların toplamı 421 milyar dolar. Bunun bugünkü kurla karşılığı 3,5 trilyon TL. Bir diğer deyişle dış borçlarımız 17 milyar dolar azaldığı halde 900 milyar TL artmış.” diye yazdı.
Durumun özel kesimdeki borçluluğa tesirini örnekle anlatan Eğilmez, tabloyu “Yıl başında 1 milyon dolar borcu olan bir şirket düşünün. O gün borcunu ödemek için 5.950 bin liraya gereksinimi vardı. Bugün tıpkı borcu ödemek için 8.340 bin liraya gereksinimi var. TL cinsinden borcu yüzde 40 artmış bulunuyor. Şayet bu periyotta yararını en az bu kadar artıramamışsa (ki bu birkaç istisna dışında mümkün değil) bu şirketin yaşama bahtı giderek yok oluyor demektir.” tabirleriyle anlattı.
ARTIŞIN SONUÇLARI
Türkiye’nin bugünkü meselesinin faizin artırılıp artırılmaması değil, TL’nin daima dış bedel kaybı yaşaması olduğunu vurgulayan Eğilmez, TL’nin dış pahasının bu süratle düşmesinin kimi sonuçları olacağını belirterek şu tabirleri kullandı:
“(1) Üretimde kullanılan ithal girdiler nedeniyle enflasyon süratle artacak. (2) Dış borçlarımız için bulmamız gereken TL karşılıkları süratle yükselecek. (3) Risklerle birlikte CDS primi yükselecek. Bu da Türkiye’ye dış kaynak girişini kısıtlayacak ve maliyetini yükseltecek.
Bu etapta iki seçenek görünüyor: (1) Mevcut uygulamaya devam edilir. Yani bir yandan Merkez Bankası ya da kamu bankaları rezervleri kullanılarak döviz satışı yoluyla kur artışı denetlenmeye çalışılır, denetlenemeyince de bedel kaybı ‘rekabetçi kur’ ismi altında yasallaştırmaya çalışılır. Bir yandan da faiz arttırılmamış üzere gösterilerek arttırılmaya devam edilir. Bu seçeneğin bir tahlil getirmediği bugüne kadarki uygulamadan açıkça görüldü. Bu dolaylı yollarla yapılan uygulamalarla kuru tutmak mümkün olmadığı üzere Merkez Bankası işe yaramayacak halde faizi yükselttiğiyle kaldı. (2) Merkez Bankası faizi dolaylı olarak değil açıkça artırmak yoluna masraf. Faiz artışının bir sonuç sağlayabilmesi için siyaset faizini (halen yüzde 10,25) en az yüzde 15 seviyesinde çıkarmak gerekir. Bu bile probleme fakat süreksiz tahlil getirebilir. (3) Tahlili süreksiz olmaktan kalıcı olmaya taşımak istiyorsak o vakit uzun ve acılı bir yol olan yapısal ıslahatlara girmekten öteki dermanımız bulunmadığını kabul etmemiz gerekiyor. “
Cumhuriyet
