Ekonomist Mahfi Eğilmez, “Reel Iktisatta 2020’ye Ait Birinci Sonuçlar” başlıklı yazısında turizmden otomotive birçok daldaki ekonomik büyüme ve değişim nispetlerini ele aldı.
Mahfi Eğilmez’in yazısı şöyle:
Sanayi Üretiminin DurumuEkonominin üretim tarafındaki durumu saptayabilmek için kesimlerin durumuyla ilgili donelere sahip olmak gerekiyor. Bu mevzuda eldeki tek yeni olgu sanayi üretimi olduğu ve sanayi üretimi GSYH’deki hissesinin yüksek olmamasına karşılık bütün kolları etkileyecek bir yapıda olduğu için sanayi üretimindeki değişimi almamız bize bir fikir verecektir. Grafik sanayi üretimi değişimi gösteriyor(Kaynak: http://www.tuik.gov.tr)
Grafiğe nazaran 2018 yılının 2. yarısında başlayan ivme kaybı 2019’un son çeyreğine kadar sürmüş, sonrasında sanayi üretiminde geçen yılın birebir devrine nazaran artmış ortaya çıkmıştır. Bu eğilim 2019 yılının mart ayında yine düşüşe dönmüş ve nisan ayında geçen yılın nisan ayına nazaran yüzde 31,4 orantısında bir küçülmeyle dibe vurmuştur.
PERAKENDE SATIŞ HACMİNİN DURUMU
Iktisadın talep açısından ne durumda olduğunu saptayabilmek için iktisadın talep durumuna bakmak gerekiyor. Bunu gösterecek en iyi gösterge perakende satış hacmi yıllık değişim orantısı. Grafik perakende satış hacmi yıllık değişim orantısını 2018 yılı başından bu yana gösteriyor (kaynak: http://www.tuik.gov.tr/ )
DIŞTİCARETTE DURUM
Aşağıdaki tablo dışticarette Ocak – Mayıs sonuçlarını geçen yılın birebir periyoduyla karşılaştırıyor (Kaynak:http://www.tuik.gov.tr)
Dış ticaretteki bu son gelişmeler ‘kur yükselirse ihracat artar’ sloganının sıradan koşullarda muteber olduğunun, bunalım koşullarında muteber olmadığının tipi bir örneği. USD TL kuru geçen yılın ortalamasından (5,70) bu yana (6,85) yüzde 20 nispetinde TL aleyhine değişmiş, bir öteki deyişle TL yüzde 20 bedel kaybetmiş bulunuyor. Bu durumda olağan koşullarda ihracatın artması ve ithalatın düşmesi gerekirdi. Ne var ki bizim ihracat yaptığımız ekonomiler (ihracatımızın yarıya yakını Avrupa Birliği ülkelerine) küçülmeye başladıkları ve o nedenle ithalatlarını düşürdükleri için bizim fiyatımız ne kadar düşerse düşsün ihracatımız artmıyor tam aksine azalıyor. Birinci 5 ayda ihracat yüzde 20 düşerken ithalat yüzde 5 düştü. Bu gidiş cari istikrarın beklendiği üzere fazla vermeyebileceğinin işareti.
TURİZMDE DURUM
Aşağıdaki tablo Türkiye’ye gelen yabancı ziyaretçi sayısında Ocak – Mayıs sonuçlarını geçen yılın birebir periyoduyla karşılaştırmalı olarak gösteriyor Kaynak: https://yigm.ktb.gov.tr)
Turizmde birinci 2 ay, geçen yılın birinci 2 ayına nazaran gelen yabancı turist sayısında artış olmuşken mart ayında önemli bir düşüş olmuş, nisan ve mayıs aylarında ise neredeyse hiç turist gelmemiştir. Birinci 5 ayın sonuçlarına nazaran gelen yabancı turist sayısı geçen yılın birinci 5 ayına nazaran yüzde 67 azalmıştır. Geçen yılın yekun turizm gelirinin 35 milyar dolar olduğunu düşünür, Avrupa Birliği’nin ve Rusya’nın tatil konusunda olumsuz yaklaşımlarının varlığını dikkate alırsak bu yıl bu gelirin üçte biri seviyesinde bir turizm geliri epey başarılı bir sonuç olarak kabul edilmelidir.
KONUTTA DURUM
Aşağıdaki tablo yeni konut fiyatlarındaki gelişmeleri gösteriyor. Fiyat artışları piyasadaki canlanmaya işaret eder) (Kaynak: https://www.tcmb.gov.tr)
2015’den Mayıs 2017’ye kadar gerçek fiyat artışları azalarak gitse de olumlu seyrederken o aydan itibaren negatife dönmüş ve 2020’de tekrar olumlu olmuş görünüyor. Covid-19 pandemisiyle birlikte gerek getirilerin düşürülmesi gerek uygulanan büyük teşvikler sonucunda konut piyasasında önemli bir canlanma ortaya çıkmış ve konut fiyatları yükselişe geçmiş bulunuyor. Mevcut durumda TL mevduatın negatif gerçek nema aldığı, yabancı para mevduatlarının sıfır nema aldığı, fonların getirilerinin vergiyle düşürüldüğü bir ortamda kişilerin mecburî olarak konut yatırımına yönlendiği düşünüldüğünde bu durumun sürdürülebilir olmadığı umum kabul görüyor.
OTOMOTİVDE DURUM
Covid – 19 pandemi sürecinde en çok korkulan kısımlardan birisi de otomotiv alt kısmıydı. Aşağıdaki grafik otomotiv kolunun durumunu gösteriyor (kaynak:http://www.odd.org.tr)
Grafik, otomotiv alt bölümünün, 2020 yılının bilhassa nisan ve mayıs aylarında, 10 yıllık ortalamaların hayli gerisinde kaldığını ortaya koyuyor. Buna karşılık 2019 ile karşılaştırıldığında bu yılın istenilmeyen olmadığı görülebiliyor.
BÜYÜME VARSAYIMLARI
Bu gelişmelere nazaran milletlerarası kuruluşların Türkiye iktisadının 2020 ve 2021 büyümesiyle ilgili varsayımları aşağıda listelenmiş bulunuyor:
OECD’nin parantez içinde verilen varsayımları Covid – 19 pandemisinde 2. dalga yaşanması olasılığında ortaya çıkabilecek sonuçlara ait iddialarıdır.
GELECEĞE BAKIŞ
Topluluğun geleceğe nasıl baktığını pahalandıran kimi anketler var. Bu anketlerin en değerlilerinden ve en kapsamlılarından birisi TÜİK’in hazırlayıp aylık olarak yayınladığı Ekonomik Inanç Endeksidir. Bu bileşik endeks; tüketici ve üreticilerin umumî ekonomik duruma ait değerlendirmelerini, beklenti ve eğilimlerini özetler. Endeks, mevsim tesirlerinden arındırılmış tüketici inanç endeksi, gerçek kesim (imalat sanayi), hizmet, perakende ticaret ve inşaat dalları inanç endekslerinin alt endekslerinin ağırlıklandırılarak birleştirilmesinden oluşuyor. Endeksin elimizdeki son görünümüne nazaran oluşturulmuş karşılaştırmalı grafik aşağıdadır. (kaynak: http://www.tuik.gov.tr)
Buna nazaran mart ve nisan aylarında yaşanan büyük inanç kaybı mayıs ve haziran aylarında hayli telafi edilmiş üzere görünüyor.
Özetle; gerçek iktisatta durum berbat lakin topluluğun geleceğe dönük beklentisi olumlu tarafta değişiyor diyebiliriz.
Cumhuriyet
