Mardin Nusaybin, Kızıltepe, Derik ve Artuklu ilçelerine bağlı onlarca köye iki aydır elektrik verilmiyor.
Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. (DEDAŞ), kesintilere neden olarak çiftçilerin elektrik borcunu gösteriyor lakin çiftçiler, DEDAŞ’ın rastgele fatura kestiğini, borçları çok şişirdiğini, elektrik faturaları konumuna borç haberlerini kalemle yazılmış ödeme pusulalarına işlediklerini söylüyor.
Buğday hasadından sonra tarlasına mısır eken birçok köylü, elektrikler kesildiği için sulama yapamıyor.
Elektrik fazı üçten teğe düşürülünce, kuyulardan içme suyunu pompalayan dinamolar da çalışamaz hale geldi. Bu yüzden birçok köyde içme suyu külfeti artmış durumda.
Görüştüğümüz köylüler, tarladaki hasadın kurumasının yanında haftalardır içme suyunu temin edemediklerini aktardılar. Susuzluktan birçok hayvanın telef olduğu da tabir edildi.
Kızıltepe’nin 160 hanelik Akdoğan Köyü’nün elektriği mayıs ayından beri kesik. Köy muhtarı Mahmut Sarıdağ, ortamda iki yıldır elektrik kesintilerinin dayanılmaz bir hal almaya başladığını söyledi.
AKDOĞAN KÖYÜ MUHTARI: “BU İŞ HALK SIHHATI MESELESINE DÖNDÜ”
Köyün nüfusu 1130 ve güç firması köye 17 milyon lira elektrik borcu çıkarmış.
Sarıdağ, “60 gündür elektrik tek fazdan veriliyor ve bu yüzden içme suyumuz da. Beşerler iki aydır tankerlerden su taşıyor, tankeri olamayanlar da eşeklerle içme suyu taşıyor.” sözlerini kullanıyor.
Virüs salgınıyla bir arada su muhtaçlığının hayati olduğuna dikkati çeken Muhtar Sarıdağ, “Bu iş DEDAŞ sıkıntısından halk sıhhati meselesine döndü” icmalini yaptı.
AÇLIK GREVİNDEN VAZGEÇTİLER
Birkaç gün evvel köydeki çiftçiler, DEDAŞ trafoları önünde açlık grevine girdi. Muhtar Sarıdağ, “Yetkililer araya girdi ve hakkınızı sair mecralarda aramaya bakın dediler. Bir de umut fakiriyiz, tahminen yetkililer bizim için hayati bir sorun haline gelen bu meseleyle ilgilenir diye aksiyondan vazgeçtik.” dedi.
Borcu olamayan köy sakinlerinin de mağdur aktaran söyleyen Akdoğan Köyü muhtarı Mahmut Sarıdağ, güç firmasının borcu olmayan köylüyü de cezalandırdığını savundu:
“Bir fatura tahakkuk tarihi geçince borcunuz 50 bin ise gecikme için neması ödersiniz ancak DEDAŞ borcumuzu mütemadi güncelliyor, borcumuz mütemadi artıp duruyor. 10 günlük kaçak tasarruf yakaladı diyelim, 1 yıllık tüketimi kaçak diye yazıyor. Köyde bir kimsede kaçak yakaladıysa, yüz şahsa de kaçak cezası yazıyor. Toplu bir cezalandırma laf konusu.”
“DÜNYA ÇİFTÇİLER GÜNÜNDE ELEKTRİĞİMİZİ KESTİLER”
Mardin’in Derik ilçesi, Kovalı Köyü’nden Berxwedan Fazilet ise, 14 Mayıs Dünya Çiftçiler Günü’nde elektriklerinin kesildiğini söylüyor.
260 dönümlük yere mısır ektiğini belirten Fazilet, “2017 yılından itibaren bize 646 bin lira borç çıkardılar, toprağımı satsam o kadar para etmez” diyor.
Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) kayıtlı olduklarını, devletin çiftçiler ismine bankaya yatırdığı tarım destekleme ödemelerine de DEDAŞ’ın borçlarını öğrenim etmek maksadıyla el koyduğunu tez eden Temel, “Hesabımıza yatan paralar ile ne kadarlık borcun silindiğini bile bilmiyoruz, bize fatura mekanına matbu bir pusula veriyorlar ve gidip parayı bankadaki hesaba havale edin diyorlar” dedi.
Borcu olmayan birçok köylünün bu formda mağdur olduğunu söyleyen Fazilet, muhatap bulamamaktan şikayetçi.
BORCU OLMAYAN KÖYLÜ DE CEZALANDIRILIYOR
Fazilet, “Hava sıcaklığı 40 aşamanın üstünde, elektrik kesik, toprak susuz, biz de DEDAŞ’ın insafına kaldık” diyor ve bu haksızlığın bir an evvel giderilmesi için yetkililere davet yapıyor.
Kızıltepe’nin Yavuzlar Güçlü Mahallesi’nden Salih Bedrihan da borçları olmadığı halde 14 Mayıs tarihinden beri elektriklerinin kesildiğini söyledi.
Kızıltepe’de elektrik kesintileri nedeniyle iki bin çiftçinin mağdur olduğunu söyleyen Bedrihan, “Buğdayın rekoltesi 800’den 400’e düştü, mısır ve yonca susuz kalınca tarlada kurudu kaldı” dedi.
Bedrihan, 300 dönümlük topraklarına buğdaydan sonra mısır ektiklerini, borçları olmamasına karşın, köyün elektriği tek faza indirildiği için sulama yapamadıklarını, mısırın tarlada kuruduğunu anlattı.
Bedrihan da, Berxwedan üzere muhatap bulamamaktan şikayetçi ve mülki amirlerin ve yetkililerin bu sıkıntıya karşı sessiz kaldığını söylüyor.
Bedirhan, Nusaybin’in Güneyli köyünde yaşayan tanıdıklarının birebir sebepten ötürü yedi bin hayvanın günlerdir susuz kaldıkları ekliyor.
AVUKAT ALDEMİR: “DEDAŞ HEM VATANDAŞIN HEM DEVLETİN SIRTINDAN VURGUN YAPIYOR”
Mardin Barosu, çiftçilerin yaşadığı mağduriyetin giderilmesi için encümen kurup kampanya başlatma hazırlığında.
Avukat Ali Aldemir ise çiftçilere hukuksal destek verip yaşanılan mağduriyetin giderilmesi için güç firmasına karşı çok sayıda muarazanın (usulsüzlüğün) giderilmesi davası” açtı.
“Hukuki yoldan bu haksızlıkları alt edeceğiz” diyen Aldemir, aksi takdirde toplumsal vakaların baş göstereceğini öne sürüyor.
Aldemir, “Pandemi sürecinde kişiler susuz bırakıldı, hayvanlar telef oldu, tarlada hasat kurudu. Bu nasıl bir merhametsizlik, bu türlü bir şey nasıl olur, anlamıyorum” diyor.
1,5 ayda sekiz köy için hakem önlem kararı aldıklarını ve köylerin elektriğinin tek fazdan üç faza yükseltilmesini sağladıklarını söyleyen Aldemir, bu kararları DEDAŞ’a bildirim ettiklerini, lakin firmanın “Bu kararı uygulamayacağız” dediğini sav etti.
“O köylere üç bilir kişi ile birlikte jandarma eşliğinde gidip kendi ellerimizle elektriği bağladık. Bu türlü yaptık diye trafoya müsaadeleri dışında girmişiz diye bizi şikayet ettiler. Bir de bunun üstüne altyapı ve arıza var diyerek 12 ile 15 saat arasında yeniden elektrik kesintisi yapıyorlar” dedi.
DEDAŞ yetkilileri hakkında CMK 113 unsurundan kabahat duyurusunda bulunduklarını bildiren çiftçilerin avukatı, hakem kararı arttıkça güç firmasının yeni köylerde elektriği tek faza düşürmeye başladığını öne sürdü.
Avukat Aldemir’in tezi, güç firmasının yolsuzluk yaptığı tarafında:
“Mesela sizi bugün ÇKS sistemine kaydedelim, borcunuzun olmadığını biliyorsunuz lakin sizin isminize yatan tarım desteği kredisine firmanın el koyduğunu ve size bir borç çıkardığını görürsünüz.”
Güç piyasası tüketici hizmetleri yönetmeliğine değinen Aldemir, faturalarda endeks ve son ödeme tarihlerinin olması gerektiğini hatırlatıyor.
“DEDAŞ yasal olarak fatura göndermiyor ve ortamda kaçak elektrik kullanıyor diyerek hem vatandaşı hem de devletin sırtından vurgun yapıyor. Devlet, çiftçinin yüzde 45 kaçak bedelini karşılıyor, lakin firma ne yapıyor, o bedelin birkaç mislini de çiftçiden almaya çalışıyor ve tüm çiftçilerin tarım desteklerine el koyuyor.”
Tüm bu tezleri sormak için Mardin DEDAŞ Yöneticisi Mehmet Bulut’u telefonla aradık lakin Bulut telefonlarımıza cevap vermedi.
ORHAN MİROĞLU: “BU SORUNUN TAHLILI İÇİN CUMHURBAŞKANIMIZ İLE GÖRÜŞECEĞİZ”
AKP Merkez Yürütme Heyeti Üyesi ve Mardin eski milletvekili Orhan Miroğlu, sorunu yakından takip eden isimlerden biri.
BBC Türkçe’ye konuşan Miroğlu, “Bu sıkıntılar çözülmezse bir milyon 200 bin dönümlük arazinin ekimsiz kalma riski yüksek dedi.
Önümüzdeki hafta bu sorunu Cumhurbaşkanı Erdoğan ile görüşeceğini belirten Miroğlu, pandemi sürecinde dünyada besin buhranı baş gösterirken, elektrik ve su kesintileri nedeniyle doğabilecek sıkıntıların kabul edilemez olduğunu söyledi.
Bu görüşmeler sonucunda, tahlil için kısa, orta ve uzun vadeli girişim tekliflerinin öne çıktığını aktaran Miroğlu, önümüzdeki hafta, sorunu detaylarıyla anlatan ve tahlil tekliflerini de kapsayan belgeyi MKYK içtiması sonrasında Cumhurbaşkanı’na sunacaklarını söyledi.
‘HASAT İÇİN ÖNÜMÜZDEKİ 4 AY KURTARILMALI’
Miroğlu, kısa vadeli tahlil teklifinin topraktaki ekinlerin kurtarılması ve tarafların mağduriyetinin giderilmesi yanında olduğunu kaydetti.
Güç firması yetkilileri ile görüşmelerine de değinen Miroğlu, firmanın “1 milyar 200 milyon lira alacakları olduğunu, bunu öğrenim edemezlerse yeni elektrik veremeyeceklerini” söylediklerini aktardı:
“Enerji firması, elektriği peşin aldığını, sattığımız vakit parasını öğrenim edemezse yeni elektrik alamayacağını, iş yapamaz hale geldiklerini söylüyorlar. Yani onlar da havlu atmış durumda.”
Topraktaki hasadın kurtarılması için sulanması, onun için bir milyon liraya yakın güç tüketimine muhtaçlık olduğunu belirten Orhan Miroğlu, Güç Bakanlığı ile görüşmelerinde öncelikli olarak “çiftçilerin hasadını yapabilmesi için önümüzdeki dört ayı kurtarmamız lazım” fikrinin öne çıktığını söyledi.
SONDAJ KUYULARININ SAYISI
Birikmiş borçlardan ötürü rekor fiyatta faturaların olduğunu vurgulayan Miroğlu, bilinçsizce açılan sondaj kuyularının olduğunu ve bunların maliyetinin çok yüksek olduğunu belirtti.
Kızıltepe nahiyesinde 15-20 bin civarında sondajla açılmış kuyu olduğunu belirten Miroğlu, suyun bilinçsizce kullanıldığını savunuyor. Konya Ovası’nda vaktinde açılmış kuyuların verdiği zararı hatırlatan Miroğlu, Mardin Ovası’nda mısır ekmek isteyen bir çiftçinin 100 dönümlük bir arazi için iki kuyuya muhtaçlığının olduğunu kaydetti.
“10 bin, 15 bin dönümlük arazi için yüzlerce kuyuya muhtaçlık var. Firma, kayıt dışı 1200 kuyunun olduğunu söylüyor. Bu kadar çok kuyu açılması toprağa da, bölge altı sularına da çok zarar veriyor. Bu biçimde devam ederse Kızıltepe Ovası beş yıla kalmadan susuz kalacak. Çiftçi suyu bilinçsizce kullanıyor, mesela damlama tekniği var lakin Kızıltepe ve civarında bu metot kullanılmıyor. Kesimde güneş çok ve bu enerjiyi de kullanmak gerekiyor” dedi.
Miroğlu, orta vadede 2. eser devri, mısır üzere çok suya muhtaçlık duyulan eserlerden vazgeçilmesi, eser çeşitliliğinin artması gerektiğini, bunun da yeni bir tarım siyasetinin hayata geçmesiyle mümkün olabileceğini vurguladı.
GAP girişiminin tamamlanması halinde bu tıp sıkıntıların ortadan kalkacağına inanan Miroğlu, girişimin tamamlanması için acil aksiyon planına muhtaçlık olduğunun altını çizdi:
“45 yıl evvel başlayan girişim şayet biterse, 1,5 buçuk Çukurova’ya denk gelecek. 2008’de GAP Hareket Planı işin sonuna sahih gelindi, yüzde 60’ı tamamlandı, yüzdük yüzdük kuyruğa geldik, bitmesi halinde bu çeşit meselelerin tamamı çözülmüş, yeni istihdam ortamları yaratılmış olacak. Bu devasa planın bitmesi için yeni bir aksiyon planına acil muhtaçlık var.”
Cumhuriyet