MAVİ VATAN YOL HARİTASIDIR
– Denizlerin günümüz dünyasındaki yeri nedir ve “Mavi Vatan” kavramı tam olarak neyi söz etmektedir?
İlgili Mesajlar
Geçen yüzyılın ikinci yarısında hazırlanan deniz hukuku mukaveleleri ve çağdaş teknolojinin ulaştığı düzey, kıyıdaş ve denizci devletlerin, yetki alanları içinde denizlerin binlerce metre tabanına ulaşarak çeşitli güç kaynaklarını çıkarmalarına, balıkçılık faaliyetleriyle ekonomik kar elde etmelerine ve araştırmalar yapmalarına imkan sağlıyor.
Türkiye, eşsiz coğrafyasıyla etrafındaki üç denizdeki yetki alanlarını belirleyebilmek için tam 13 farklı devletle anlaşmak zorunda, Karadeniz’de sorun çözülmüş olsa da. Bu durumun dünyada eşi, gibisi yok. İşte Mavi Vatan, denizlerdeki haklarımızı ve çıkarlarımızı koruyabilmenin yollarını anlatan bir ideolojidir. Yerleşik karacı bakış açısını değiştirip jeopolitik krizlere mavi gözlerle yani denizci bir perspektiften bakmayı başarabilmek için yapılması gerekenleri gösteren bir yol haritasıdır.
“SONRAKİ BASAMAK ULUS BAZINDA DENİZCİLEŞME”
– Mavi Vatan kavramının içselleştirilmesinden sonraki etap ne olmalıdır?
Emperyalistlere karşı gelerek kurulan Atatürk Cumhuriyeti’nin kurucu ideolojisi ve Atatürk’ün denizciliğe verdiği değer dikkate alındığında bizlere düşen misyon, başta Akdeniz olmak üzere tüm denizlerde Mavi Vatan kavramını iyi anlayarak, bu ideolojiye sıkı sıkıya sahip çıkmaktır. Bu kapsamda, Mavi Vatan kavram ve ideolojisinin ilkokullardan başlayarak farklı düzeylerdeki öğrencilerimize anlatılması ve özümsemeleri sağlanmalıdır.
Deniz ve okyanuslara kıyısı olan öbür tüm devletler üzere haklarımıza sahip çıkarak gelecek jenerasyonlara daha hoş yarınlar bırakmak için denizcileşmemiz kuraldır. Denizcileşen, okyanus ve denizlerin değerini kavrayabilen Türkiye, güçten balıkçılığa, nakliyattan deniz sporlarına, turizmden bilimsel araştırmalara kadar masmavi bir geleceğe yelken açacaktır.
ADA VE ADACIKLARDA TÜREL HAKKIMIZ VAR
Genelkurmay Başkanlığı’nda Yunanistan Şube Müdürlüğü, Deniz Kuvvetleri Komutanlığında Strateji ve Kuvvet Plan Daire Lideri ve Ulusal Savunma Bakanlığı’nda Plan Prensipler Daire Başkanlığı misyonlarında bulundunuz. “Ege sorunu” yahut “Türk-Yunan” sorunu olarak geçen sorunu nasıl adlandırmalı ve içini nasıl doldurmalıyız?
Problemlerin tamamı Yunanistan’dan kaynaklandığı için bunlara “Ege Sorunu” yahut “Türk-Yunan Sorunları” denmesi sıkıntıların farklı algılanmasına neden olacaktır. Bu nedenle bunlara “Yunanistan’dan Kaynaklanan Sorunlar” denmesi en gerçek yaklaşım olacaktır.
Bu sıkıntılar ana sınırlarıyla; Karasuları, Kıta sahanlığı, Münhasır Ekonomik Bölge, Gayri askeri statüdeki adaların askerleştirilmesi/silahlandırılması, Kelamda 10 deniz millik hava alanı, Uçuş Malumat Sınırı (FIR), NATO Komuta-Kontrol bölgeleri, Batı Trakya Türklerine baskılar, Ortodoks Fener Rum Başpapazının Ekümenik statüsü, Yunanistan’ın PKK Terör Örgütünü desteklemesi, Heybeliada Ruhban Okulunun açılması halinde özetlenebilir.
Kıbrıs konusunu bir sorun olarak görmediğimden bahsetmedim. Zira kanaatimce Kıbrıs’ta sorun, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin 37 yıl evvel duyuru edildiği 15 Kasım 1983 tarihinde tahlile kavuşmuştur.
Lozan Barış Antlaşması ile gerçekleştirilen dostluk, barış ve karşılıklı inanç havasının yerini günümüzde güvensizlik ve çıkar çatışması almıştır.
Türkiye ve Yunanistan ortasındaki ilgilerde uyuşmazlıkların tahlilini etkileyen faktörlerin başında iki ülke politikleri ortasındaki inanç eksikliği ve problemlerin ulusal dava olarak algılanmasıdır. Bugüne kadar problemlerin nedenleri tartışılarak tahlil aranması yerine karşılıklı suçlamalarla yalnızca problemler konuşulmuştur.
Türkiye hep emperyalistlerin tarihten gelen dinmez bir hasımlığının gayesi olmuştur ve hala de olmaktadır. Emperyalistler ve onların tetikçisi Yunanistan, Türkiye’yi evvel Anadolu’ya hapsetmek sonra da Orta Asya’ya göndermek üzere çılgın bir fikrin peşindedir.
“LOZAN ISTIKRARI KORUNMALI”
Yunanistan’dan kaynaklanan sıkıntıların asıl tartışılacağı yer Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) olmalıdır. “Yurtta sulh, cihanda sulh” siyaseti rehberliğinde tartışıldığı ve gerektiğinde bilinmeyen oturum yapıldığı sürece bundan kimseye ziyan gelmez, tersine fayda gelir.
Atatürk ve Venizelos’un 1930’da uzlaşıya varmasıyla her ikisi de Türk ve Yunan halklarının yapılacak barışçı teşebbüslerle müddet alsa da dostça yaşayabileceklerine inanıyorlardı. Venizelos’un 12 Ocak 1934’te Atatürk’ü Nobel Barış Mükafatına aday göstermesi bu dostça yaşanabilirliğin en hoş örneklerinden birini oluşturmuştur.
Lozan istikrarı korunmalı, politikler gelecek seçimleri değil gelecek jenerasyonları düşünerek ve Atatürk – Venizelos dostluğunu örnek alarak kardeşliğin ve barışın kalıcı olmasını sağlayacak bahadır adımlar atmalı ve herkes üstüne düşen misyonu hakkıyla yerine getirmelidir.
– Yunanistan’ın, mutabakatlardaki kararları ısrarla ihlal ederek silahsız/askersiz olması gereken adaları silahlandırdığını görüyoruz. Bu hususta şu an neler oluyor ve Türkiye ne yapmalı?
Silahsızlandırılmış ya da askersizleştirilmiş statüdeki adaları incelediğimizde, Lozan Barış Antlaşması yeterince; Semadirek, Limni, Midilli, Sakız, Sisam ve Ahikerya adaları ismen sayılarak; Taşoz, Bozbaba ve İpsara Adaları ise Altı Büyük Devlet Kararı’na atıf yapılarak askerî maksatlarla kullanmaması kaydıyla Yunanistan’a devredilmiştir.
Ege Denizi’nin Güneydoğusundaki Menteşe Adaları bölgesinde yer alan ismen sayılan 13 ada ve tabi adacıklar ile Doğu Akdeniz’deki Meis Adası için ise askersizleştirme yahut silahsızlandırma kararı Lozan’da değil 10 Şubat 1947 tarihli Paris-İtalyan Barış Muahedesinde yer almıştır. Türkiye bu mutabakat toplantısına çağrılmadığı için bu mutabakata taraf olmasa da Yunanistan’ın argümanlarının bilakis mutabakattaki silahsızlandırma koşulu Türkiye’nin güvenliği dikkate alınarak konmuştur.
Silahsızlandırılmış ya da askersizleştirilmiş statü ihlalleri, Yunanistan’ın bu adalar üzerindeki egemenliğini ortadan kaldıracak ve Türkiye tarafından askeri güç kullanılmasını hukuken haklı kılacak çok değerli bir mevzudur.
Türkiye tarafından askeri önlemlere başvurulmasını hukuken haklı kılacak Yunan ihlalleri öncelikle Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nde gündeme getirilmelidir.
İhlaller devam ettiği taktirde ihlaller nedeniyle bahse husus adalar üzerinde Yunanistan’ın egemenliğinin ortadan kalktığı münasebet gösterilerek karasuları ve/veya hava alanı dikkate alınmaksızın alçak uçuşlar yapılmalı, silahlı/silahsız insansız hava araçları uçurulmalıdır.
“İSİM İSİM AÇIKLANMALI”
– Kardak krizi ile sonrası EGAYDAAK (Egemenliği Antlaşmalarla Yunanistan’a Devredilmemiş Ada, Adacık ve Kayalıklar) tarifi hayatımıza girmişti. EGAYDAAK nedir ve neden bizim için değerlidir?
Lozan’dan bu yana Yunanistan ile ortamızda resmen gündeme getirilmeyen EGAYDAAK’lar 152 ada, adacık ve kayalıktan (coğrafi formasyon) meydana gelir. Bunlardan yalnızca “Kardak Adacıklarının Türk toprağı olduğu” 1999 yılında Yunanistan’ın Ankara Büyükelçisine yazılı nota ile bildirilmiştir.
Muahedelerde isimleri belirtilenlerin dışında hiçbir coğrafik formasyonun egemenliği Yunanistan’a devredilmemiştir. Hukuken, EGAYDAAK’lar Türkiye Cumhuriyeti’nin hâkimiyetindedir Yunanistan’ın coğrafik formasyonlar üzerindeki fiilî uygulamaları için protestolarla ile yetinilmeyerek, Hava Kuvvetleri uçaklarımızın devlet uygulaması kapsamında bahse husus ada, adacık ve kayalıklar üzerinden keşif ve tedbire uçuşları yaparak, Yunan fiili uygulamalarının belgelenmesine devam etmelidir.
EGAYDAAK’ların egemenliği sorunu Yunanistan’ın yumuşak karnıdır. Yunanistan, EGAYDAAK’ların Türkiye tarafından re’sen sahiplenilmesinden çok rahatsızdır. Bu sahiplenme tahminen de birinci kez Türkiye’nin tepkici değil etkici bir adımı olmuştur.
Kardak adacıklarının dışındaki 150 ada adacık ve kayalığın da isimleri açıklanmalıdır. Misal durumdaki birçok ülke uyuşmazlık konusu ada ve adacıkların isimlerini açıklamış ve savaş çıkmamıştır.
AVRUPALI GÖZÜYLE ‘MAVİ VATAN’
Türkiye’nin memleketler arası hukuktan doğan haklarını garanti altına almak ismine Doğu Akdeniz’de hidrokarbon arama faaliyetlerine başlamasından bu yana Mavi Vatan, dış siyasetin öncelikli gündem unsuru haline geldi. Pekala, Mavi Vatan ülke dışından nasıl görünüyor? Cumhuriyet, bu mevzuyu yabancı uzmanlara sordu.
“TÜRKİYE İLE İŞBİRLİĞİ İSTİKRARIN KİLİT UNSURU”
Türkiye’nin ‘Mavi Vatan’ siyasetinin İsrail’le bağlar ve genel olarak Doğu Akdeniz’in güç jeopolitiği üzerindeki potansiyel tesirleri nelerdir?
Sean Patrick Smyth: Türkiye-İsrail ilgilerinde yaşanan problemler – yaygın kanının bilakis – Erdoğan ile başlamadı. Türkiye, 1970’lerden bu yana İsrail ile yer yer diplomatik meseleler yaşadı. Cihat Yaycı üzere isimler, Türkiye’nin deniz hudutlarını garanti altına almak için İsrail ile bağlarını onarılması gerektiğini savunuyor. Türkiye’ye sempati duyan çok sayıda İsrailli de mevcut. Bununla birlikte, Türkiye ile İsrail’in çıkarlarının uyumlu hale gelebileceği şartları görmek epey sıkıntı.
İsrail, son yıllarda PKK dahil Kürt hareketlerini desteklemek için büyük bir güç harcadı. Ayrıyeten Yunanistan ve Kıbrıs Rum Bölümü ile bağları güçlendirmek için de efor sarfetti. Bu işbirliğinin en değerli örneği Güney Kıbrıs, Mısır, Yunanistan, İsrail, İtalya, Ürdün ve Filistin’i bir ortaya getiren EastMed Gaz Forumu’dur. Tekrar de Türkiye ile işbirliği, Doğu Akdeniz’de istikrarın kilit ögesidir.
Bu bağlamda, Türkiye’nin Mavi Vatan kapsamında, özkaynaklarını teminat altına alma uğraşlarını baltalamaya çalışan teşebbüsler, bölgede daha fazla istikrarsızlığa neden olacaktır. Tahlil işbirliğindedir, fakat bu da tek taraflı olamaz. Memleketler arası toplum, Türkiye’nin tezlerini ciddiye almalı, çünkü Ankara yeni güç kaynaklarının teminat altına alınması konusunda kararlı görünüyor.
“MAVİ VATAN, BAĞIMSIZ TÜRKİYE’NİN TEMEL TAŞI”
Türkiye’nin ‘Mavi Vatan’ stratejisinin ABD’nin ‘Kenar Nesil Stratejisi’ açısından kıymeti nedir? Bu iki stratejik yönelimin çelişen tarafları nelerdir?
Sean Patrick Smyth:
Esasen Mavi Vatan, bölgedeki hegemonik güçlerin gücünü kırması sebebiyle, bağımsız Türkiye’nin temel taşlarından birini temsil ediyor. Türkiye, birkaç kuşaktır birinci kere toprak bütünlüğünü müdafaa uğraşını Anadolu’nun kalbinin dışında taşıdı. Bu da, bölgedeki jeopolitik istikrarları değiştirdi. Türkiye’nin, Suriye ve Irak’ın kuzeyindeki askeri harekatları da birebir mantığı takip ediyor üzere görünüyor. Jeopolitiğin değerini kabul eden Türkiye, PKK ile çabayı Anadolu’nun dışına taşıdı. Bu, Türkiye’ye daha fazla hareket ve sonlarını muhafaza özgürlüğü sağlıyor. Tıpkı vakitte Türkiye’ye, komşu devletlerin PKK’ya olan mesken sahipliğini sonlandırabilmesi ismine değerli bir takviye sağlıyor.
“İTALYA VE TÜRKİYE’NİN STRATEJİLERİ ÖRTÜŞÜYOR”
İtalya’nın ‘Genişletilmiş Akdeniz’ ve Türkiye’nin ‘Mavi Vatan’ siyasetlerinin örtüşen tarafları nelerdir?
Giuseppe Didonna: Dürüst olmak gerekirse, İtalya ve Türkiye’nin stratejik programlarında örtüşmeyen bir taraf olduğunu düşünmüyorum. Teorilerin, doktrinlerin ve isimlerin de ötesinde, her iki ülke de son periyotta birbirlerinin gereksinimlerine daha güçlü bir halde karşılık vermeyi başardı; diplomatik ve siyasi bağlantılar de bu tarafta düzelme kaydetti. Libya’daki durum ve özgün bir örnek olarak, İtalyan vatandaşı Silvia Romano’nun Somali’de MİT’in düzenlediği bir operasyon ile kurtarılması hadisesi bu kanıyı güçlendiriyor.
Tansiyonu yükseltmekten fazla, muahedeye varmak ismine güçlü temeller olduğuna inanıyorum. İtalya, Doğu Akdeniz krizinde ve Ajaccio doruğunda arabuluculuk rolü oynamayı teklif etti. Hükümetimiz Macron’un tavrını desteklemedi ve Ankara ile Roma ortasındaki ilgiler en azından son yirmi yıldır olumlu seyretti.
“TÜRKİYE, HAK VE ÇIKARLARININ GERISINDE OLMALI”
‘Mavi Vatan’ siyasetinin, bugün global ölçekte giderek daha fazla tartışılan, yükselen çok kutuplu dünya jeopolitiği açısından ehemmiyeti nedir?
Giuseppe Didonna: Mavi Vatan, Türkiye üzere yükselen bir gücün, oyun kurucu rol oynamaya yönelik hırs ve iradesini yansıtıyor. Yükselen bir güç diyoruz, zira Türkiye, Libya ve Suriye krizlerinde faal bir rol oynadı. Bugün masaya oturup bu krizi bir tahlile kavuşturmaya çalışanlar Ankara ile diyalog kurmak zorunda.
Bu çerçevede, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki güç kaynaklarından en üst düzeyde yararlanmak istemesi sürpriz değil. Türkiye, bu güç ve kapasiteye sahip olmasının yanı sıra, buna muhtaçlık da duyuyor, zira güç konusunda dışa bağımlı.
DIŞ SIYASET İDEOLOJİK TARTIŞMA ALANI DEĞİLDİR
– Bugün prestijiyle Mavi Vatan’da mevcut tablo nedir?
İsrail, Güney Kıbrıs ve Yunanistan üçlü bir stratejik işbirliği başlattı. ABD, Güney Kıbrıs’a yönelik uyguladığı silah ambargosunu kaldırdı; bu silahlar yarın Türkiye’ye karşı kullanılacak. ABD ayrıyeten, Güney Kıbrıs’ta bir askeri eğitim merkezi kurmak için muahede yaptı. Bu da demek oluyor ki yarın oradaki askeri güç Türkiye’ye karşı kullanılacak. Yunanistan, Girit Adası’nda ABD’ye büyük bir deniz üssü verdi. ABD basınında sıklıkla, İncirlik’teki üssün Güney Kıbrıs’a taşınması tartışılıyor. Bunların tamamı telaş verici gelişmeler.
– Türk dış siyasetinde gördüğünüz temel eksikler neler?
Atılması gereken adımlar vaktinde atılmadı. Örneğin sahipsiz adalar problemi var, bu hususta atılmış hiçbir adım yok. Bu çerçevede, Lozan Antlaşması’nın 16. unsuru işletilmeli ve Yunanistan’ın mutabakat kapsamında aldığı adalar dışında hiçbir adaya yerleşmesine müsaade verilmemeli.
– Türkiye’nin, İsrail ve Mısır ile kar temelli diplomatik bağlar geliştirmesi mümkün mü?
Diplomaside mümkün olmayan hiçbir şey yok. Kâfi ki, yanlışsız vakitte gerçek adımlar atılsın. Büyük güçlerin Doğu Akdeniz’deki menfaatları ile Türkiye’nin menfaatları örtüşmüyor. Fakat Türkiye ile bölge ülkelerini yakınlaştıracak devalar aramak gerekiyor.
Evvelden İsrail ile ilgilerimiz vardı. Hatta Türkiye, İsrail ve Suriye ortasında arabulucuk yapmaktaydı. Artık ise hem Suriye hem de İsrail’le düşmanız. Halbuki Türkiye-İsrail münasebetleri vakit içerisinde daima inişli çıkışlı seyretmiştir. Fakat her kademede ve mümkün olan her durumda, bağları olağanlaştırmaya çalıştık ve bundan faydalandık. Lakin düşman olarak görürseniz bu fırsat ortadan kalkar.
Cumhuriyet
