Covid-19 pandemisinin istihdama tesirlerinin azaltılması hedefiyle alınan önlemler kapsamında hazırlanan mini istihdam paketini içeren yasa teklifi TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda dün akşam kabul edildi. Teklifin en çok tartışılan unsuru işten çıkarma yasağının 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatılabilmesine imkan sağlayan hususu oldu. Kelam konusu düzenlemeye nazaran, 17 Ağustos’ta sona erecek işten çıkarma yasağı, her kezinde 3 aya kadar olmak üzere 2021 haziran ayı sonuna kadar uzatılabilecek. İşten çıkarma yasağı devrinde patron yalnızca makul vadeli iş kontratının sona ermesi, iş mahallinin rastgele bir sebeple kapanması ve faaliyetinin sona ermesi, her türlü hizmet alımları ile prodüksiyon işlerinde işin sona ermesi hallerinde emekçinin işine son verebilecek. Patron yasak periyodunda istediği işçiyi fiyatsız müsaadeye çıkartabilecek.
Fiyatsız müsaadeye çıkartılan çalışana günlük 39.24 TL nakdi fiyat desteği verilecek. Aylık nakdi fiyat desteği brüt 1.177 TL, net 1.168 TL olacak.
İşten çıkarma yasağı bir yandan emekçinin işsiz kalmasını önlüyor ancak kimi durumlarda ise çalışanın aleyhine işliyor. Olağanda personel, yazılı isteği olmadan fiyatsız olura çıkartılamaz. Çetinle fiyatsız olura çıkartılan personel bu durumu haklı fesih sebebi yaparak iş akdini feshettiğinde kıdem tazminatını alarak ayrılabiliyor. Ama işten çıkarma yasağı periyodunda fiyatsız müsaadeye çıkartılan personel bu durumu haklı fesih sebebi yapamıyor.
Fiyatsız müsaadeye çıkartılar personel, olağan fiyatı 2 bin 300 lira da olsa, 13 bin lira da olsa ayda yalnızca 1.168 TL nakdi fiyat desteği alabiliyor. Beğenilmeyen niyetli patronun çalışmak istemediği işçiyi kendi isteğiyle ayrılmaya zorlamak için fiyatsız müsaadeye çıkarmasının önünde yasal bir ket bulunmuyor. Bu periyotta fiyatsız olura çıkartılmayı haklı fesih sebebi yapamayan emekçi, kendi istifa ettiğinde kıdem tazminatı alamıyor.
Habertürk’ten Ahmet Kıvanç’ın haberine nazaran, fiyatsız müsaade periyodunda personel hiçbir işte çalışamıyor. Yeni bir iş bulsa, kıdem tazminatını yakmamak ve işsizlik ödeneği hakkını kaybetmemek için ayrılamıyor. Emekçi ile patron karşılıklı anlaştığında patron kıdem tazminatı ödese bile bu sefer de personel mümkün bir işsizlik durumunda işsizlik ödeneği alamıyor. Yeni başladığı işte üç ay sonra işsiz kaldığında işsizlik maaşı alma hakkını kaybediyor.
PATRON ANLAŞARAK MUKAVELEYI SONLANDIRMA MÜSAADESI İSTEDİ
İşten çıkarma yasağı ve buna bağlı olarak fiyatsız müsaade pratiği 17 Nisan’da başladı. Nisan mayıs aylarında 1 milyon 358 bin personel fiyatsız müsaadeye çıkartıldı. Bu personellere 1 milyar 701 milyon lira nakdi fiyat desteği verildi. 43 günlük vade için personel başına ödenen meblağ nisan mayıs aylarında 1.252 lira oldu.
Haziran ayında ise 1 milyon 705 bin personel fiyatsız olura çıkartıldı. Personel başına aylık 645 liradan yekun 1.1 milyar lira ödendi. 17 Nisan-30 Haziran periyodundaki yekun ödeme fiyatı 2.8 milyar lira olarak gerçekleşti.
15 AY BOYUNCA TAHAMMÜL ETMEK ZOR
HDP’li Garo Haklan, 1.7 milyon dolayındaki emekçinin mart ayından beri fiyatsız olurda olduğuna dikkat çekti. Haklan, bu personellerin günlük 38 lira fiyatla yaşadığını vurguladı. Haklan, emekçilerin 3 ay buna dayanabileceğini lakin yasağın 2021 haziran ayına kadar uzatılması halinde 15 ay boyunca tahammül etmelerinin güç olacağını tabir etti.
Türkiye Patron Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) Umumi Sekreteri Akansel Koç, komitedeki görüşmeler sırasında laf alarak, emekçi ile patronun karşılıklı anlaşarak ikale akdi ile iş akdini sonlandırması halinin istisna tutulmasını istediklerini söyledi. TÜRK-İŞ temsilcisi Enis Bağdadioğlu Akansel Koç’un teklifini desteklediklerini belirtirken, işten çıkarma yasağının 15 aya yayılmasının, bu vadede düşük bir gelirle yaşamak zorunda kalan personeller açısından badire yaratacağını söyledi. Bağdadioğlu, nasıl patron tek taraflı olarak fiyatsız olura çıkartabiliyorsa, emekçinin de haklı nedenle iş akdini feshedebilmesine imkan sağlanmasını istedi.
SIRADANLAŞMA DESTEĞİNDEN BELEDİYE ŞİRKETLERİ YARARLANAMAYACAK
Covid-19 binaenaleyh personellerine kısa çalışma yaptıran yahut fiyatsız müsaadeye çıkartan patronlara sağlanan olağanlaşma desteğinden yalnızca hususî dal patronları yararlanacak. Daha evvel kısa çalışma pratiğinden yararlanmış olan belediyeler ve kamu kurumlarına ilişkin öbür iş mahalleri ise sıradanlaşma desteğinden yararlanamayacak.
1 Temmuz 2020 tarihinden evvel kısa çalışma ödeneğine başvuran yahut personellerini fiyatsız olura çıkartan patron, personellerini yine çalıştırmaya başladığı takdirde ayda 868 TL prim desteğinden yararlanacak. İşler düzelmediği için faaliyete geçemeyen restoran, kafe ve gayrı iş mekanları ise olağanlaşma desteğinden yararlanamayacak.
Olağanlaşma desteği ayda 4 milyar lira olmak üzere, 3 ayda yekun 12 milyar liraya kadar ulaşabilecek. Yarkurul Yöneticisi Lütfi Elvan, içtimadan evvel Aile Çalışma ve Toplumsal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk ile görüştüğünü, 12 milyar liranın maksimum fiyat olduğunu, kestirimlerinin bu biçimde yapılacak harcamanın 6-7 milyar lira dolayında olacağını söylediğini aktardı.
Kısa çalışma ödeneği müddetinin kollar bazında uzatılabilmesine imkan sağlayan bir düzenleme de komitede kabul edildi. Bu düzenlemeden yalnızca turizm bölümünün yararlanması bekleniyor.
Cumhuriyet
