Koronavirüs global salgını, tüm dünya iktisadında büyük olumsuz tesirler yarattı. Tüketim ve satış stratejileri, kimi alanlarda pandemi periyodu ve salgının olumsuz tesirleriyle temaslı olarak yine şekillendi. Salgınla hakikat orantılı olarak kimi eserler hiç olmadığı kadar kıymet kazandı, fiyatları artışa geçti. Paklık eserleri, dezenfeksiyon eserleri ve medikal eserler ilgi odağı oldu. Stokçulukla birlikte bu eserlere yönelik rant ve dolandırıcılık haberleri de gündeme düşmeye başladı. Memleketler arası ticaretle ilgili hiçbir yetki ve prosedür yetkinliği olmayan birçok kişi, medikal eser ve nitril eldiven ticaretine soyundu. Yurt içi ve yurtdışından bilhassa nitril eldiven satışına dair dolandırıcılık teşebbüsleri gündeme geldi.
Hususla ilgili olarak, LETİAD Idare Şurası Üyesi, Matilda Turizm ve Ticaret şirketinin genel müdürü Burak Bilgit, Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı ve ihtarlarda bulundu.
Nitril eldiven nedir, nerede kullanılır, neden kıymetlidir?
Bileşiminde lateks bulunmayan paklık, muayene ve iş eldiveni. Bilhassa paklık alanında değerli bir yere sahip. Bileşiminde lateks bulunmadığından kullanım açısından alerjik hususlara hassasiyeti olanlar için çok ülkü bir alternatif. Ayrıyeten pudrasız olması beklenen pudra alerjisini de engelliyor. Hafif pütürlü yapısı dokunma hassasiyeti kuvvetlendirdiği üzere sürtünme direnci düşük olduğundan daha rahat giyilip çıkartılabiliyor. Ele ergonomik bir halde oturuyor ve ciltler için inançlı. Yırtılma, delinme ve parçalanma üzere durumlarda kendisiyle tıpkı kalınlıkta olan lateks ve vinil eldivenlere nazaran en az 2 kat daha güçlü. Bu dayanıklılığı sayesinde tek kullanımlık olmasına karşın bir kezden fazla da kullanılabiliyor. Sıhhat ve paklığın dışında sanayide çok geniş alanlarda kullanılıyor. Örneğin su sızdırmazlığı sağlamak için iş eldivenlerinin altına giyiliyor. Uzun raf ömrü de endüstriyel açıdan öbür bir artı. Değerli bir öbür farkı ise bahsettiğim öteki eldiven tiplerine nazaran kimyasallara karşı olan direnci. Bu noktada da başka eldiven çeşitlerinden çok daha güçlü bir muhafaza sağlıyor.
Bu eldivene yönelik ilgi, sahiden gereksinim olduğu için mi yoksa gerisinde öbür nedenler mi aramalıyız?
Elbette Kovid-19 salgınıyla hami ekipmanlara karşı artan bir muhtaçlık ve ilgi bu. Fakat beraberinde bunu fırsatçılık da takip ediyor. Pandemi öncesi Türkiye’de 100’lü paketi 13-15 TRY’ye satılan eldivenler artık 70-80 TRY civarında. Kimi platformlarda 200 TRY’ye kadar fiyat görüyoruz. Virüsün denetim altına alınamaması şahsî gözetici ekipmanlara olan ilgiyi her geçen gün daha da artırıyor. Alınan tedbirlere istinaden çeşitli sıhhat kuruluşlarının yanında kuaför, hoşluk salonu, restoran ve alışveriş merkezleri üzere yerlerde kullanımın zarurî olması da tüketimi hızlandırıp tekrar gereksinimi artıyor.
Koronvaris salgını sürecinde çok sayıda kişinin yetkinliği olmadığı halde medikal eser satışı yapmaya çalıştığını, çeşitli dezenfeksiyon eserlerinin pazarlandığını yahut pazarlanmaya çalışıldığını, maske ve eldiven ihracatından kelam edildiğini duyuyoruz. Neler oluyor? Gerçek üreticiler ve ithalatçılar bu duruma ne diyor?
Memleketler arası ticaretle hiçbir bilgisi ve yetkisi olmadığı halde krizleri avantaja çevirmek isteyenler, fırsatçılar var maalesef. Fiyatların artışında da bunların hissesi büyük. Dün tezgâhında karpuz satan bir tanıdığınız bugün sizi medikal eldiven satmak için ararsa şaşırmayın. Burada kontrol yetersizliği de farklı bir sorun. Kâfi kontrolün olmaması merdiven altı üretimin artmasına da sebep oluyor. Bir paha sorun da online satış platformaları. Bu alanlarda rastgele bir kontrollü fiyat limiti olmadığından birebir eser pek çok farklı satıcıdan farklı fiyatlara tüketiciye sunuluyor. Türkiye’de medikal eldiven üreticisi yok. İthalatçı firmalar ise taleplere yetişmeye çalışıyor. Tedarik sıkıntılı olduğundan öncelik de sıhhat çalışanlarına veriliyor.
Son periyotta eldiven ve maske satışına ait çok sayıda dolandırıcılık haberi gelmeye başladı? Nasıl dolandırıyorlar?
Birçok farklı metot duyuyoruz. Stoklarında milyonlarca eldiven olduğunu söyleyerek çabucak depozito isteyip ortadan kaybolanlar, diğerinin stokta olan malını kendi malı üzere gösterip geçersiz mukaveleler yapanlar, evraksız eserleri sertifikalı gösterip satmaya çalışanlar bunlardan birkaçı.
Neden sıradan beşerler nitril eldiven ve Medikal eser ithalatı yapamaz?
Ticari bir firmaya sahipseniz ve ithalat yapma yetkiniz varsa bunu yapabilirsiniz lakin artan dolandırılıcıktan dolayı üretici firmaları kendi ülkelerinde üye oldukları meslek odaları, yasal dernekler ve dış ticaret ajans kayıtları üzere kanallarla denetim etmekte yarar vardır. Stokta malı olan eser sahipleri ile de eserin sertifikaları ve kontrat süreçleri dikkatle yürütülmelidir.
Yabancıların da dolandırıldığına ait bilgiler geliyor.
Evet. Salgından dolayı yalnızca Türkiye’de değil dünya genelinde yaşanan bir talep artışı var. Bu artış sebebiyle eser tedariğinde sorun yaşanıyor. Birçok üretici firma taleplere yetişmekte zorluk çekiyor. Bazen yeni taleplere yanıt veremedikleri üzere teslimat için de hayli uzun bekleme mühletleri veriyorlar. Fiyatların da eskisine nazaran birkaç kat artmış olduğunu eklerseniz dünya genelinde eldiven ithalatı noktasında ağır ve külfetli bir ortam var. Bu ortamda yabancı alıcılar da dolandırılıyor. Ben birebir vakitte LETIAD idare şurası üyesiyim. Ne yazık ki yakın vakitte yaşadığımız canlı bir örnek var. Letonya’da faaliyet gösteren bir medikal eser satıcısı Türkiye’den stokta malı olduğunu tez eden birine ulaşıyor. Şahıs uydurma sertifika ve başka birtakım evraklarla çabucak depozito istiyor. Ne yazık ki ödenen kapora sonrası ortadan kayboluyor. Bu ülkemiz ismine da büyük bir imaj kaybına neden oluyor doğal.
Büyük Türk üreticiler mal üretmekte meşakkat mı yaşıyor? Neden nitril eldiven Malezya üzere ülkelerden alınıyor?
Türkiye’de nitril eldiven hammaddesi bulunmuyor. Yüksek personellik maliyetleri ve stoklu eser tedariğinin zorlukları sebebiyle de Türkiye eldivenleri bilhassa dünyanın bir numaralı eldiven üreticisi pozisyonunda olan Malezya’dan ithal ediyor. Malezya’yı daha düşük maliyetlerle yüksek üretimler yapabilen Çin, Endonezya ve Tayland üzere ülkeler takip ediyor.
Inançlı mal tedariki hem Türkiye hem yurt dışı için nasıl sağlanır ve inançlı satım süreci nasıl gerçekleştirilir?
Öncelikle mal tedariki sağlayacak firmaları tanımanız ve haklarında referans almanız gerekiyor. Bundan sonra süreç alıcının resmi bir niyet/talep mektubuyla başlıyor. Akabinde tüm süreçler yazılı olarak mukavelelerle yürütülüyor. Son etap ise müşterinin alım gücünü satıcının ise eser ispatını göstermesiyle son buluyor. Akabinde inançlı bir satın alım ve teslimat gerçekleşiyor.
Burak Bilgit
Cumhuriyet
