Getty Images
12 Ekim’den bu yana Doğu Akdeniz’de sismik araştırmalar yürüten Oruç Reis, Türkiye’nin misyon mühletini uzatmaması üzerine 30 Kasım sabahı Antalya Limanı’na döndü.
Türkiye’nin bu adımı, Akdeniz’deki hidrokarbon faaliyetleri nedeniyle yaptırım paketinin görüşüleceği AB Tepesi’nden yalnızca 10 gün evvel atması dikkat çekti.
Diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin tansiyonun azalması ve yaptırım paketinin gündemden düşmesi maksadıyla bu adımı atmasına rağmen, yaptırım mümkünlüğünün güçlü bir halde masada durduğuna dikkat çekiyorlar.
Fransa’nın liderliğinde, Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nin teşebbüsleriyle doruktan Türkiye aleyhine bir karar çıkarılmasına çalışıldığını kaydeden kaynaklar, Berlin’de şimdi tam kararın oluşmadığını fakat “Türkiye ile müzakere yorgunu” Almanya’nın bu kere yaptırım baskısına direnemeyebileceği görüşünü lisana getiriyorlar.
Türkiye-AB münasebetlerinin geleceği açısından son derece değerli bir periyoda giriliyor.
AB devlet ve hükümet liderleri 10-11 Aralık günlerinde AB Kurulu Doruğu’nda bir ortaya gelecekler. Dorukta resmi gündemin en değerli başlıklarından birini Doğu Akdeniz’deki gelişmeler ve AB’nin Türkiye’nin faaliyetlerine dönük alacağı kararlar oluşturacak. Başkanlar toplantısından evvel AB dışişleri bakanları 7 Aralık’ta toplanacaklar ve tepede alınacak kararlar açısından son hazırlıkları değerlendirecekler.
AB, 1 Ekim’de yaptığı başkanlar toplantısında, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’de tek taraflı faaliyetlerine devam etmesi ve memleketler arası hukuku çiğnemesi durumunda, Aralık tepesinde yaptırım uygulayacağı ihtarında bulunmuştu.
Tansiyonun artmaması durumunda ise Türkiye’ye gümrük birliğinin güncellenmesi, vize serbestisinin müzakere edilmesi, göç muahedesinin yenilenmesi ve Doğu Akdeniz için milletlerarası konferansı da içeren “pozitif gündem” sunan AB, diplomaside “havuç-sopa” olarak tanımlanan bir yaklaşımı benimsediğini göstermişti.
Getty ImagesTürkiye ise bu paketi kâfi bulmadığını açıklamış ve Eylül ortasında Antalya’ya çektiği Oruç Reis gemisini 12 Ekim’den itibaren Yunanistan’ın Meis ve Girit adaları ortasında yer alan bölgede sismik araştırmalar yapmakla görevlendirmişti.
Türkiye’nin bu adımı üzerine Yunanistan, tekrar başlaması için uzlaşılan “istikşafi görüşmelerin” Oruç Reis bölgede olduğu sürece gerçekleşmeyeceği açıklamasında bulunmuş ve AB’den yaptırım davetinde bulunmuştu.
Türkiye’den AB’ye güçlü bildiriler
Diplomatik kaynaklara nazaran, doruğa 10 gün kala tarafların durumları şöyle:
Türkiye, son periyotta yaptığı iki kıymetli atılımla AB’ye güçlü bir bildiri verme yolunu seçti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Türkiye’nin geleceğinin AB’de olduğunu söylemesini ve Başdanışmanı ve Sözcüsü İbrahim Kalın’ı Brüksel’e göndermesine dikkat çeken kaynaklar, hükümetin ıslahat telaffuzuna paralel olarak başta AB olmak üzere dış siyasette da değişime gitme bildirilerinin not edildiğini belirtiyorlar.
Lakin AB içerisinde Türk hükümetinin kapsamlı bir demokrasi ıslahatı gerçekleştireceğine çok az kişinin inandığı, Ankara’nın bu istikametteki bildirilerinin dengeli olmadığı görüşünün daha fazla taraftar topladığı da kaynaklarca lisana getiriliyor.
BBCAnkara’dan gelen ikinci atılım ise Oruç Reis gemisinin vazife müddetinin uzatılmaması oldu. Ankara, bu adımıyla NATO dışişleri bakanları toplantısı ve AB dorukları öncesinde tansiyonu yumuşatan ülke algısı yaratırken, Atina’nın istikşafi görüşmelerin başlatılması için öne sürdüğü şartı da karşılamış oldu.
Lakin diplomatik kaynaklar, bu adımın AB için sürpriz olmadığını, Ankara’nın tam da tepeden çabucak evvel -aynı Ekim doruğu öncesinde olduğu gibi- bu türlü bir adım atmasının beklendiğini vurguladılar.
Kaynaklar, bu nedenlerle AB’nin, Türkiye’nin atılımlarını yaptırım mümkünlüğünü bertaraf etmek emeliyle yaptığı görüşünde olduğunu belirttiler.
NATO kartı masada
Bu olumsuz tabloya rağmen, diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin 7 Aralık ve 10 Aralık günlerine kadar geçecek müddette başta Almanya olmak üzere aktif bir diplomasi uygulayarak, yaptırım gündeminden uzaklaşılmasına çalışacağını öngörüyorlar.
Türkiye’nin bu kapsamda kullanacağı adreslerden birinin NATO olacağını belirten kaynaklara nazaran Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 1-2 Aralık günlerinde yapılacak NATO dışişleri bakanları toplantısında Türkiye’nin Yunanistan ile problemlerini diyalogla çözme konusundaki kararlılığını tüm bakanların önünde bir daha gündeme getirebilir.
NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg’de 30 Kasım’da yaptığı bir açıklamada, Oruç Reis’in bölgeden ayrılmasının ittifak çatısı altında sürdürülen Türk-Yunan tansiyonu azaltma uğraşları açısından olumlu bir gelişme olarak kıymetlendirdi.
Getty ImagesAlmanya Başbakanı Angela Merkel, AB’nin Aralık tepesinde Türkiye’ye yaptırımların görüşüleceğini açıkladıAlmanya, yaptırım mümkünlüğünü dışlamıyor
Türkiye-AB ilgilerinin daha da gerilmemesi için Doğu Akdeniz tansiyonunun başından bu yana en çok uğraşan ülke AB periyot başkanlığını da yürüten Almanya oldu.
Ağustos ve Eylül aylarındaki buhranın azaltılmasında ve sonrasında Ankara-Atina ortasında müzakerelerin yine başlatılması kararı alınmasında kritik rol oynayan Almanya, 1 Ekim toplantısında yaptırım için bastıran Fransa ve Yunanistan’ı engellemiş ve olumlu gündemin önerilmesini sağlamıştı.
Fakat diplomatik kaynaklara nazaran, Türkiye’nin 12 Ekim’de Oruç Reis’i bölgeye göndererek tansiyonu artırması, Berlin’de önemli hayal kırıklığı yarattı. Berlin’in Türkiye’ye yaptırım uygulanmasına ilkesel olarak karşı olduğu, lakin son iki ayda yaşanan süreç nedeniyle Fransa ve Yunanistan’ın baskıları karşısında sert muhalefetini yumuşatmak durumunda kaldığı biliniyor.
Getty ImagesTepede gelişecek duruma nazaran, AB’den Türkiye’ye “son bir güçlü uyarının” ya da tesirleri hudutlu bir yaptırım paketinin de çıkabileceği, devir lideri sıfatıyla Almanya Başbakanı Angela Merkel’in yaklaşımının kararın şekillenmesinde kıymetli rol oynayacağı kaydediliyor.
Merkel’in Avrupa Parlamentosu’nda yaptığı Türkiye ile istenilen seviyede ilerleme sağlanamadığı tespiti Berlin’in durumunun Ekim ayından farklı olarak yaptırımları dışlamadığı olarak değerlendirildi.
AB Kurulu Sözcüsü Peter Stano da 30 Kasım’da yaptığı açıklamada, “AB önderleri, tek bir açıklama ya da atılım üzerinden hareket etmeyecek. Kıymetlendirme sürecinde, belirlenen müddet zarfındaki davranışlar ve açıklamalar göz önünde bulundurulacak,” diyerek Türkiye ile ilgili kararın yalnızca Oruç Reis’in çekilmesi üzerinden verilmeyeceğini kayda geçirdi.
Fransa, yaptırım için bastırıyor
Diplomatik kaynaklar, Ankara ile birçok dış siyaset alanında karşı karşıya gelen Paris’in 10-11 Aralık Tepesi’nden yaptırım kararı çıkarttırmak için önemli bir diplomatik baskı uyguladığını kaydediyorlar.
Bilhassa Almanya ile temaslarını sıkılaştıran Fransa Dışişleri Bakanı Jean Yves le Drian, her fırsatta Türkiye’ye karşı net bir cevap verilmesi gerektiğini, AB’nin kendi çıkarlarını ve üyelerini muhafaza konusundaki kararlılığını göstermesi gerektiğini kaydediyor.
Fakat Fransa’nın bu baskıcı halinin AB içerisinde “antipati” yarattığı, Macron idaresinin AB’yi kullanarak Türkiye karşısında bir atılım gerçekleştirip iç siyasette kazanım elde etme arayışının beğenilen karşılanmadığı bedellendiriliyor.
Getty ImagesMiçotakis ve Macron Ocak ayının sonunda görüşmüşlerdi.Fransa’nın Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti ile birlikte yaptığı çalışmalarda, Türkiye’ye uygulanacak yaptırım listesinin sembolik değil, tam bilakis ekonomiyi, bankacılık sistemini amaç alacak biçimde oluşturulması uğraşında olduğu kaydediliyor.
Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti de yaptırım istiyor
Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti, AB Doruğu’ndan kesinlikle yaptırım çıkmasını istiyor. Fransa ile bu süreci koordine eden Yunanistan ve Kıbrıs Cumhuriyeti, Türkiye’nin Oruç Reis’i geri çekmesinin büsbütün taktiksel olduğunu, AB’nin sert karşılık vermemesi durumunda tek taraflı adımlara devam edeceği ikazında bulunuyorlar.
Yunanistan’ın bu süreçte Türkiye’nin istikşafi görüşmelerin başlatılması davetlerine karşılık vermesinin beklenmediğini kaydeden kaynaklar, tepe öncesinde tansiyonun düştüğü algısını ve hasebiyle yaptırım mümkünlüğünü azaltmak istemediğine dikkat çekiyorlar.
İspanya, İtalya yaptırımlara karşı
Türkiye’ye yaptırım uygulanmasına karşı ülkelerin başında İspanya ve İtalya geliyor. Fransa’nın Akdeniz siyasetinden rahatsız olan her iki ülke, Türkiye ile ilgilerin daha da gerginleşmemesi için diyalog kanallarının açık tutulması gerektiğini vurguluyor.
Her iki ülke de 1 Ekim toplantısı öncesinde açık bir biçimde yaptırıma karşı olduklarını açıklamışlardı.
Fakat kaynaklar, AB içerisinde Almanya’nın da içinde yer aldığı geniş bir uzlaşı çıkması durumunda Madrid ve Roma’nın istemeyerek de olsa birlik dayanışmasına katılacağı değerlendirmesini yapıyorlar.
Getty ImagesTürkiye-AB bağlarında fırsat kaçtı mı?
Diplomatik kaynaklara nazaran, Türkiye’nin Oruç Reis gemisini çekmesi AB başşehirlerinde büyük bir tesir yaratmadı.
Türkiye’nin Ekim ayında uyguladığı siyasetin Ankara’nın asıl maksadına ait kuşkular uyandırdığına, yaptırım zıddı ülkelerin bile artan tansiyondan Türkiye’yi sorumlu bulmaya başladığını anımsatan kaynaklar, Ekim ayından bu yana geçen 2 aylık müddetin Ankara’nın aleyhine olduğunu vurguluyorlar.
Tıpkı kaynaklar, AB’nin yine müspet gündeme dönüp Ekim ayında lisana getirdiği somut teklifleri bu dorukta Türkiye’nin önüne sunmasının gerçekçi olmayacağını, bu açıdan değerli bir fırsatın kaçtığına işaret ediyorlar.
Cumhuriyet
